|
|
|
VAI TR̉ LÀM CHA
Vai Tṛ Làm Cha: Cảm Nhận
Vẫn biết vai tṛ làm cha được bắt nguồn từ vai tṛ làm chồng và được bắt đầu từ
khi có con, thế nhưng, măi cho đến gần đây tôi mới cảm thấy phần nào ư nghĩa
thực sự của vai tṛ làm cha của ḿnh. Hôm đó, trên một chuyến xe chở cả gia đ́nh
đi chơi bằng chiếc Mini Van Mazda, tôi cảm thấy buồn ngủ hầu như không lái được
nữa. Theo thường lệ, nhà tôi vốn thay tôi lái xe tiếp, nhưng lần này, đứa con
trai lớn của chúng tôi, mới biết lái xe, lần đầu tiên đă lên ngồi vào thay chỗ
của chúng tôi để lái xe cho cả nhà thay cho bố mẹ. Chính lúc tôi rời tay lái để
con tôi ngồi vào chỗ tài xế thay tôi, tôi liền cảm thấy ḿnh đă đến lúc về hưu,
và đă đến thời điểm của thế hệ con tôi, thế hệ sẽ thay bố mẹ là thành phần tiền
bối để tiếp tục điều hành các sinh hoạt gia đ́nh và xă hội loài người. “Tre già
măng mọc” là thế. Tuy nhiên, dù bấy giờ đứa con mới hơn 16 tuổi của tôi đă có
quyền lái xe và có khả năng lái xe, kể cả xe số tay rất giỏi, nhưng theo luật
của tiểu bang California, nó vẫn cần phải có người lớn 25 tuổi trở lên ngồi
trong xe với nó. Đúng thế, chúng tôi vẫn phải ngồi trên xe với cháu, để bảo đảm
cho việc lái xe của cháu. “Cây có gốc, nước có nguồn” là thế.
Hôm ấy, sau khi rời tay lái và ngồi vào chỗ khác của ḿnh trên xe, tôi tự nhiên
nghĩ lại mới hôm nào tôi c̣n tập xe cho con tôi, hay phải chở con tôi đi học
cũng như chở cháu đi sinh hoạt thể thao trong trường hoặc đi sinh hoạt xă hội
trong cộng đồng, giờ đây, sau gần 6 tháng có bằng lái xe, cháu sắp có thể tự
động lái xe đi đây đó một ḿnh được rồi, kể cả việc chở các em của cháu đi học
thay cho cha mẹ của cháu nữa. Vai tṛ làm cha của tôi phải chăng đến đây, đến
lúc con tôi tự ḿnh làm được những ǵ cháu phải làm, cần làm và nên làm, hoàn
toàn không cần tôi phải quan tâm lo lắng và hết sức giúp đỡ cháu như hồi cháu
c̣n nhỏ nữa, là tôi hết trách nhiệm làm cha hay sao? Chắc chắn là không. Bởi v́,
một khi c̣n sống, nếu thiên chức làm cha của tôi không bao giờ mất đối với những
người con do chúng tôi sinh ra, th́ ơn gọi làm cha của tôi cũng sẽ theo tôi cho
tới khi, một là tôi qua đi trước các con tôi, hai là chúng qua đi trước tôi. Nói
thế chứ, cho dù một đứa nào trong các người con của tôi chẳng may có qua đi
trước tôi, vai tṛ làm cha của tôi đối với đứa con yểu mệnh vĩnh viễn vắng bóng
trên đời ấy vẫn c̣n đó, ở chỗ, tôi không bao giờ quên được cháu, sẽ vĩnh viễn
nhớ đến cháu, đến một con người ruột thịt đă do chính chúng tôi sinh ra, nuôi
dưỡng và giáo dục bằng tất cả tấm ḷng yêu thương chăm sóc của mẹ cha.
Nếu nói đến mẹ là nói đến một cái ǵ bao la dào dạt, như được nhạc sĩ Y Vân cảm
nhận và diễn đạt qua bài Ḷng Mẹ bất hủ: “Ḷng mẹ bao la như biển thái b́nh dạt
dào”, th́ nói đến người cha là nói đến một cái ǵ cao cả trổi vượt, như được
diễn tả trong câu ca dao: “Công cha như núi thái sơn”. Với h́nh ảnh biển dạt dào
biểu hiệu cho mẹ tự bản chất vốn thiên về t́nh cảm, th́ núi cao cả biểu hiệu cho
cha tự bản chất vốn thiên về nghị lực. Thế nhưng, theo thực tế thiên nhiên cho
thấy, nếu nước chảy xuôi chứ không bao giờ chảy ngược, nước từ trên núi tuôn
xuống đồng bằng, sông ng̣i và biển cả thế nào, th́ sự sống cũng phát xuất từ
người cha đổ vào người mẹ như thế, làm cho người mẹ trở thành phong phú, thành
nơi chất chứa sự sống và sản sinh sự sống, một sự sống được hiện h́nh nơi thành
phần con cái. Bởi thế, đối với sự sống là chính con cái ḿnh và nơi con cái ḿnh,
người cha bao giờ cũng đóng vai tṛ đi làm nuôi con cho chúng được sống và được
sống một cách dồi dào hạnh phúc, c̣n người mẹ thường ở nhà trông con, cho chúng
chẳng những khỏi bị những nguy hiểm có thể tác hại đến sự sống của chúng, mà c̣n
làm cho cuộc sống của chúng dễ chịu yêu đời nữa.
Vai Tṛ Làm Cha: Khởi Nguồn
Thế nhưng, sự sống của con người là loài có lư trí và lương tri không phải chỉ
sống bằng cơm bánh, mà c̣n bởi những cảm thức tâm linh xứng hợp với phẩm vị con
người cũng như với ơn gọi làm người của họ nữa. Bởi vậy, trách nhiệm của làm cha
không phải chỉ đóng vai tṛ đi làm nuôi con cái của ḿnh cho chóng lớn và khỏe
mạnh, mà c̣n ở vai tṛ giáo dục con cái ḿnh nữa. Vẫn biết vai tṛ giáo dục con
cái là trách nhiệm của cả cha lẫn mẹ, nhưng, theo bản chất phái tính nam hay nữ
của ḿnh, cũng như theo vai tṛ làm cha hay mẹ của ḿnh, cha mẹ thường có những
cách thức hay đường lối giáo dục khác nhau, mẹ thường thiên về t́nh cảm, thông
cảm, thương cảm, c̣n bố thiên về lư lẽ, luật lệ, nghiêm khắc. Đó là lư do con
cái thường sợ bố hơn sợ mẹ, và cũng là lư do người ta thường nói “con hư tại mẹ
cháu hư tại bà”. Thế nên, dù cả cha lẫn mẹ đều có quyền giáo dục con cái, song
có thể nói giáo dục là khả năng riêng của người cha, v́ giáo dục liên quan đến
tinh thần và ư thức của con người là những ǵ hợp với bản chất và khuynh hướng
của người cha. Đó là lư do đến đây chúng ta cần nói đến nguồn gốc của vai tṛ
làm cha hay ơn gọi làm cha.
Tuy câu đầu tiên của bài này đă nói “vai tṛ làm cha được bắt nguồn từ vai tṛ
làm chồng”, nhưng thật ra, sâu xa hơn và chính xác hơn, được bắt nguồn từ phái
tính nam nhân của người làm cha. Tại sao? Thưa, tại v́ nếu không phải để làm cha
th́ họ đă không phải là nam nhân, có thể là nữ nhân, và v́ không phải là nam
nhân, họ cũng không có những cơ phận thể lư và tâm lư khác với nữ nhân, những cơ
phận và chức phận xứng hợp với vai tṛ làm cha của họ. Nói cách khác hay nói
ngược lại, chính v́ để làm cha mà tôi mới được sinh ra là một nam nhân, với tất
cả những ǵ cần thiết để làm cha, về cả thể lư, liên quan đến bộ phận sinh dục,
lẫn tâm lư, liên quan đến nghị lực cương quyết và thái độ nghiêm thẳng của tôi.
Vẫn biết như câu đầu tiên của bài này đă nhận định “vai tṛ làm cha… được bắt
đầu từ khi có con”, nhưng thật ra, sâu xa hơn và chính xác hơn, được bắt nguồn
từ chính vai tṛ làm chồng. Bởi v́, theo sinh lư, nếu không làm chồng, dù không
chính thức mà chỉ do bởi một cuộc truy hoan ngoại hôn, một nam nhân sẽ không bao
giờ có thể làm cha, kể cả kiểu làm cha theo khoa học bằng cách hiến tinh trùng.
Như thế, nếu ơn gọi hay thiên chức làm cha được bắt nguồn hay được tiềm ẩn nơi
phái tính nam nhân của người làm cha th́ vai tṛ làm cha của họ được bắt đầu
ngay từ giây phút nam nhân thực hiện tác động vợ chồng của họ. Chính v́ vai tṛ
làm chồng và làm cha hết sức mật thiết và liên hệ với nhau như vậy nơi cùng một
con người nam nhân như thế mà, kinh nghiệm cho thấy, nam nhân nào ư thức và nỗ
lực đóng đúng vai tṛ làm chồng của ḿnh cũng sẽ đóng đúng vai tṛ làm cha của
họ, hay ngược lại, một người cha hết sức yêu thương con cái của ḿnh, sẽ không
thể nào hay khó ḷng lại trở thành một người chồng lơ là bỏ bê vợ, tệ bạc với vợ,
thậm chí phản bội vợ hoặc ly dị vợ. Thế mà, nực cười thay, ở xă hội văn minh về
nhân bản và tân kỳ về khoa học kỹ thuật ngày nay, khi ly dị, người ta lại tranh
nhau quyền được coi sóc con cái. Vấn đề ở đây là, nếu thực sự hai vợ chồng yêu
con cái đến giành nhau như thế, tại sao lại đi đến chỗ ly dị chứ?! Phải chăng
trước khi lấy nhau, trước hết và trên hết, họ chỉ nghĩ đến quyền lợi làm vợ
chồng, hơn là ư thức vai tṛ làm cha mẹ của ḿnh? Bằng không, tại sao vừa đụng
chạm đến thứ quyền lợi vợ chồng này của họ là họ đă đem nhau ra ṭa ly dị, hoàn
toàn không “care” ǵ đến quyền lợi và ích lợi tâm linh của con cái họ.
Bởi thế, vai tṛ làm cha trước hết được thể hiện nơi vai tṛ làm chồng, một vai
tṛ đă được chia sẻ ở bài Vai Tṛ Làm Chồng trước đây, rồi sau đó vai tṛ làm
cha mới được tiếp tục chính thức nơi phận vụ đối với con cái, bắt đầu từ lúc đứa
con đầu ḷng xuất hiện trong bụng người vợ, đúng hơn bắt đầu từ lúc người chồng
hân hoan biết được vợ ḿnh có thai, nhất là vào lúc họ hào hứng ghé tai vào bụng
vợ để cố nghe thấy những tác động đầu đời của đứa con ḿnh, dù chưa biết nó ra
sao, nam hay nữ, giống bố hay giống mẹ hoặc giống cả hai, đẹp hay xấu, tốt lành
hay gian ác, công thành danh toại hay lận đận long đong v.v. Thế rồi t́nh nghĩa
phụ tử được hân hoan và long trọng cử hành khi đứa con đầu ḷng lọt bụng mẹ vào
đời. Ở chỗ, con người nam nhân lần đầu tiên được làm cha ấy nh́n thẳng vào khuôn
mặt của người con, hiện thân của một sự sống phát xuất từ thân thể nam nhân của
họ, một sự sống đă được truyền qua tác động họ ái ân với người mẹ của nó chín
tháng trước. Dù không biết trước đứa con vừa lọt ḷng mẹ đó là ai và như thế nào
trước khi nó sinh ra, thậm chí cả tương lai của nó sau này, song không phải v́
thế mà nó bởi ngẫu nhiên mà có. Trái lại, khuôn mặt nó không giống bố th́ giống
mẹ, hoặc giống cả hai, và trong cơ thể của nó mang máu mủ ruột thịt của họ, với
những mầm mống di truyền từ họ, cả về thể lư lẫn tâm lư, ngay cả bệnh lư nếu có.
Vai Tṛ Làm Cha: Thể Hiện
Tuy nhiên, có một phương diện cha mẹ không thể di truyền cho con cái được đó là
phương diện về luân lư liên quan đến lương tâm con người. Bởi thế, thực tế cho
thấy, có những cha mẹ bê bối (như ham làm ăn kiếm tiền đến bỏ bê con cái, hay
ham mê cờ bạc rượu ché, thời trang lăng mạn) song con cái vẫn không bị ảnh hưởng
ǵ hay bị tác hại lắm, hoặc ngược lại có những cha mẹ rất tốt lành lại có những
đứa con hư thân mất nết. Đó là lư do, vai tṛ làm cha, dù trước hết là làm lụng
nuôi con, song trên hết là dạy con nên người. Nếu đă làm hết cách theo trách
nhiệm làm cha của ḿnh trong việc giáo dục con cái mà đứa con vẫn hư đi, th́
người cha đă chu toàn vai tṛ làm cha của ḿnh. Ngoài ra, cho dù đă vất vả làm
ăn nuôi con ăn học, song lại để cho con cái của ḿnh hư đi, hay để chúng trở
thành những đứa con mất dậy, th́ người cha đă không đóng đúng vai tṛ của ḿnh,
hay đóng thiếu vai tṛ làm cha của ḿnh. Thế nhưng, trong việc giáo dục con cái
nên người, làm thế nào để biết được ḿnh là người cha đă làm hết cách thực hiện
việc làm tối quan trọng này, và những cách giáo dục con cái của người cha đă nỗ
lực thực hiện và nghĩ là hay nhất đó có thực sự thích đáng và tác hiệu hay chăng,
lại là một vấn đề khác, vấn đề liên quan đến nghệ thuật giáo dục là vấn đề sẽ
được bàn đến sau, tiếp theo loạt bài về chủ đề hôn nhân và gia đ́nh đang được
chia sẻ đây.
Có một điều không thể chối căi và hết sức phũ phàng ở đây là, một người cha, v́
bất cứ lư do nào đó, chẳng hạn v́ rượu chè cờ bạc, v́ đối xử tệ bạc với vợ, v́
nói mà không làm, v́ chủ quan cố chấp, v́ nóng nẩy hung bạo v.v. đă làm mất thế
giá của ḿnh, nghĩa là làm cho con cái không c̣n tin tưởng và kính phục ḿnh như
là một người cha gương mẫu thần tượng của chúng, th́ dù chúng có khiếp sợ người
cha này đi nữa, thực tế cho thấy kể như người cha ấy đă hoàn toàn thất bại trong
việc giáo dục con cái. Bởi v́, giáo dục trước nhất là dạy dỗ những điều hay lẽ
phải cho con cái nên người, mà người truyền thụ giáo dục với vai tṛ làm cha chỉ
v́ thiếu uy tín lại không bảo được con, th́ không phải là người cha chưa đóng
đúng vai tṛ làm cha giáo dục con cái của ḿnh hay sao? Nếu giáo dục là phận sự
chính yếu, thuộc khả năng và thẩm quyền của người cha hơn của người mẹ, mà việc
giáo dục trước hết là làm sao cho con cái tin tưởng và kính phục ḿnh, th́ vai
tṛ làm cha chẳng những được thể hiện nơi vai tṛ làm chồng, mà c̣n được thể
hiện nơi vai tṛ làm người của người cha nữa. Người cha phải làm người sống làm
sao để người con lúc nào cũng quyến luyến cha, cũng cởi mở với cha, không giấu
diếm cha điều ǵ, bao giờ gặp khó khăn cũng nghĩ ngay đến cha, người duy nhất có
thể cứu giúp ḿnh, người làm chúng hănh diện với bạn hữu của chúng. Như thế, vai
tṛ làm cha được thể hiện sâu xa ở vai tṛ làm người của người cha.
Trường hợp những người cha muốn lấy lại uy tín và thế giá của ḿnh nơi con cái
cũng không có ǵ là khó cho lắm, nếu họ biết khiêm nhượng hạ ḿnh xuống, dám xin
lỗi con cái về tất cả gương mù gương xấu họ đă vô t́nh hay hữu ư gây ra cho
chúng. Nhiều khi chính v́ cử chỉ bất thường này của người cha mà con cái lại cảm
phục cha ḿnh hơn bao giờ hết. Chúng không ngờ cha ḿnh lại như vậy. Chúng có
thể sẽ cảm thấy hết sức hối hận v́ đă tỏ ra âm thầm hay ra mặt khinh thường cha
và không nghe lời cha của chúng. Tóm lại, vai tṛ làm cha chẳng những được bắt
nguồn sâu xa từ nam tính của người cha mà c̣n được thể hiện sống động ngay nơi
con người danh giá của người cha, một con người chẳng những có khả năng thông
truyền sự sống thể lư của ḿnh cho con cái qua việc truyền sinh, mà c̣n làm cho
sự sống ấy trở thành viên măn trọn hảo nơi con cái ḿnh bằng chính phẩm vị làm
người tuyệt vời của ḿnh nữa vậy.
Khi tôi đang viết bài này, đứa con trai lớn của tôi, đứa con tôi đă đề cập đến ở
đầu bài, đang ở nhà để sửa soạn vào đại học cuối tháng chín, và đang thích theo
dơi các chương tŕnh truyền h́nh liên quan đến Ngày 11/9/2001, đă tự động đến
nói với tôi bằng Việt ngữ rằng, “tí nữa con sẽ rửa xe cho bố”. Thật không ǵ cảm
động và an ủi cho một người bố, cho một người làm cha làm mẹ, khi được nghe thấy
từ môi miệng con cái của ḿnh những lời vàng ngọc phát xuất tận đáy ḷng hiếu
thảo của chúng như vậy. Quả nhiên, cháu đă làm đúng những ǵ cháu nói. Và khi
cháu vừa rửa xe cho tôi xong th́ cùng lúc tôi cũng hoàn tất bài viết Vai Tṛ Làm
Cha này.
Tâm Phương Cao Tấn Tĩnh,
(Bài chia sẻ cho buổi phát thanh Vui Mừng Và Hy Vọng 35, 15/9/2002)
HỌC LÀM CHA
Trần Mỹ Duyệt
Học làm bác sĩ, học làm dược sĩ, học làm nha sĩ, học làm
luật sĩ, học làm tiến sĩ; dĩ chí, học làm tu sĩ, giáo sĩ, hay giáo dân, nhưng ít
ai đề cập đến học làm cha, học làm mẹ. Điều này dễ hiểu, v́ cha mẹ đều có sẵn
bản năng để cảm nhận, thương yêu, và săn sóc cho con cái. Do đó, ai cũng nghĩ
rằng đă là cha, mẹ là là cha, mẹ, điều này tự nhiên, không cần phải học. Không
cần phải trau dồi. Không cần thực tập mới biết cách làm cha, mẹ. Nhưng đó là một
tư tưởng và suy nghĩ hết sức chủ quan. Chính do thái độ và suy nghĩ chủ quan này
mà đă xẩy ra không biết bao nhiêu thảm cảnh trong gia đ́nh, và đă gây bao nhiêu
đau khổ, sai lầm cho các thế hệ tuổi trẻ.
Khi nói “con hư tại mẹ, cháu hư tại bà”, người Việt Nam chúng ta hầu như ngầm
hiểu rằng do sự gần gũi và thân mật, người mẹ có rất nhiều ảnh hưởng trên người
con cả về mặt tích cực lẫn tiêu cực. Cũng do ảnh hưởng ấy, khi nói đến các
khuyết điểm của người con, tự nhiên ai cũng cho rằng người con được nuông chiều
quá mức, hoặc không được dậy dỗ đúng mức do lỗi lầm của người mẹ. Và lời kết
luận vẫn là mẹ chiều con quá hóa ra con hư, hoặc mẹ không biết dậy con nên con
hư.
Nhưng dậy con, là trách nhiệm chung của cha và mẹ. Trách nhiệm ấy không chỉ
riêng cho một người nào. Vẫn theo quan niệm của nền văn hóa Á Đông, nhất là nền
văn Việt Nam, người cha, người bố là người trưởng gia đ́nh, là cột trụ của gia
đ́nh. Nếu theo quan niệm này, th́ trách nhiệm nặng nề của người cha, người bố
theo quan niệm văn hóa và truyền thống Việt Nam vẫn là phải lo toan sự nối dơi
tông đường của ḿnh bằng cách đào tạo, huấn luyện và hướng dẫn để có những người
con sau này xứng đáng là đại diện cho ḿnh, là bóng h́nh ḿnh tiếp nối trong xă
hội. Có lẽ đây là một việc làm tế nhị và khó khăn, nên người cha thường hay bán
cái cho mẹ, và dành cho ḿnh phần mà họ cho là quan trọng hơn, tức là lo những
việc quan trọng bên ngoài xă hội, lo tài chánh cho gia đ́nh.
Quan niệm người cha là người duy nhất lo tài chánh gia đ́nh đă trở thành lỗi
thời, nhất là tại các quốc gia Aâu Mỹ hiện nay. Ngay tại Việt Nam, vai tṛ lo
lắng tài chánh cho gia đ́nh của người đàn ông cũng đang dần dần được suy nghĩ
lại. Phụ nữ ngày nay đă minh chứng rằng, họ không những phải chu toàn bổn phận
và vai tṛ làm vợ, mà c̣n phải chu toàn bổn phận và vai tṛ làm mẹ. Về mặt văn
hóa và xă hội, nhiều phụ nữ ngày nay cũng không thua kém nam giới, kể cả trong
lănh vực nghề nghiệp, công ăn việc làm. Tại nhiều gia đ́nh, lương của nhiều
người vợ c̣n cao hơn người chồng, và ngoài xă hội, vai tṛ họ cũng cao hơn cả
người chồng. Như vậy, tại những gia đ́nh này, ngườ đàn ông phải nói sao về vài
tṛ làm chồng và làm cha của ḿnh, nếu họ vẫn quan niệm rằng người đàn ông là
nhất.
Trở lại vai tṛ làm cha trong gia đ́nh, tôi nhớ lại thập niên 80, khi c̣n trong
chương tŕnh Cao Học, lúc ấy một môn học mà tôi cho là hơi kỳ khôi, và có lẽ chỉ
có tại Hoa Kỳ, đó là môn học làm cha, hay làm bố. Học viên phải học qua cách
thay tă lót cho con, cách pha sữa và cho con bú. Đồng thời phải học cho biết tâm
lư phát triển của đứa bé. Phải biết lúc nào đứa bé khóc v́ đói, v́ khát, v́ tă
lót dơ, hay v́ bị đau, bị ngứa ngáy trong người. Dĩ nhiên, chúng tôi ai cũng
phải học và học cho xong để tốt nghiệp. Nhưng rồi, càng ngày càng cảm thấy rằng
môn học như vậy thật là bổ ích. Không phải v́ ḿnh biết cách thay tă lót và pha
sữa, cho con bú. Nhưng là hiểu và ư thức hơn về vai tṛ làm cha của ḿnh. Từ sự
hiểu biết này cho người đàn ông một nhận xét và thực tế rất rơ ràng rằng, không
phải chỉ có người mẹ, mà cả người cha nữa, cả hai đều có trách nhiệm trong việc
hiểu biết, giáo dục và lo lắng cho tương lai con cái.
Tâm lư học cho đến nay vẫn thừa nhận có sự xung đột và đôi khi có sự chia rẽ
trầm trọng giữa con trai và bố. Và tâm lư học cũng nhận rằng, những đứa trẻ trai
vị thành niên thường hay khó chịu và hục hoặc khi chạm trán với bố, ngay cả
trong những giao tiếp hằng ngày trong gia đ́nh. Nhưng cũng tâm lư học cho hay,
những giờ phút cha con chơi đùa, nhất là chơi những tṛ chơi với nhau như thể
thao chẳng hạn, là những giây phút mà người con học được rất nhiều từ cách thức
và lề lối hành động của người cha.
Tóm lại, học để làm một người cha trong gia đ́nh là một môn học khó nhưng đ̣i
hỏi và cần thiết. Tại sao? Tại v́ chúng ta chỉ có một lần được làm cha, và con
cái chúng ta cũng chỉ có một lần được làm con chúng ta. Những ǵ chúng ta gieo
vào trong tâm tư và suy nghĩ của những người con, chính là những hoa trái mà
chúng ta sẽ thâu lượm sau này. Bởi thế, quan niệm chung vẫn cho rằng mỗi một
người con chính là “bóng h́nh” của cha hoặc mẹ, hoặc cả hai trên cơi đời này.
Không phải ai cũng là bác sĩ, luật sĩ, tu sĩ, hay giáo sĩ, nhưng đă là cha,
chúng ta tất có những bóng h́nh ấy trong cơi đời này. Vậy chúng ta muốn bóng
h́nh của chúng ta giống chúng ta? Hăy chúng ta muốn bóng h́nh ấy giống một người
hoặc một vật nào khác?
Điều đáng tiếc ở đây, là mặc dù tâm lư hay giáo dục đă nói nhiều và đề cập nhiều
đến vai tṛ người cha trong gia đ́nh, nhưng cho đến nay tại nhiều gia đ́nh vẫn
c̣n mang cái hậu quả của một câu nói rất xưa trong truyền thống gia đ́nh là:
“Con không cha như nhà không nóc”. Nhiều gia đ́nh con cái miễn cưỡng sống cảnh
mồ côi trong khi cả cha lẫn mẹ c̣n sống! Đó là hoàn cảnh những gia đ́nh ly dị mà
cha một nơi, mẹ một nẻo. Con cái phải côi cút sống với mẹ hay với cha, với cha
hay mẹ ghẻ, và lâu lâu tạt về nhà cha hay nhà mẹ. Tôi đă chứng kiến cảnh này
nhiều, nhiều đến độ tôi cảm thấy như xúc động nghẹn ngào mỗi khi phải chứng kiến
thêm một cảnh tương tư như vậy tại văn pḥng ḿnh. Bởi v́, muốn hay không muốn
những đứa trẻ ấy sẽ phải tủi hổ và buồn nản lắm, nhất là mỗi khi chúng thấy
hoang mang và cần sự giúp đỡ của cha hay của mẹ; đặc biệt, là sự giúp đỡ của
người cha.
Cũng có nhiều em, mặc dù cha mẹ vẫn c̣n đó, sống trong một gia đ́nh, nhưng các
em vẫn cảm thấy ḿnh bị mồ côi, đơn độc khi không có sự hiểu biết, thông cảm, và
chia sẻ của người cha. Chúng không thấy ǵ hơn nơi người cha ḿnh, nhưng ngược
lại, chỉ thấy những cái làm chúng phân vân và không biết phải suy nghĩ, hành
động như thế nào? Thí dụ, thấy cha ḿnh là người nghiện ngập. Thấy cha ḿnh là
người cờ bạc. Thấy cha ḿnh là người vũ phu, đánh đập, chửi bới cả mẹ lẫn con.
Hoặc thấy cha ḿnh là người bê bối trong lănh vực t́nh cảm, lem nhem hay lén lút
với người này, người khác. Đó là những t́nh trạng có thật, và xẩy ra thật trong
nhiều gia đ́nh. C̣n những câu chuyện không nói ra được với con cái th́ sao?
Người Do Thái có câu: “Đời cha ăn nho, đời con xún răng”, cũng tương tự câu,
“đời cha ăn mặn, đời con khát nước”.
Tóm lại, trách nhiệm và bổn phận người làm cha không phải chỉ là lo cho con ăn
no bụng và mặc cho ấm thân, mà là lo cho tâm hồn, cho tương lai con nữa. Người
Việt Nam có một câu rất hay mà có lẽ ít người để ư nhớ đến hay thực hành: “Có
đức mặc sức mà ăn”. Có lẽ v́ ngày nay con người phải vật lộn với quá nhiều sức
cuốn hút của vật chất, nên cứ nghĩ rằng mưu mánh, hoặc quyền lực sẽ tạo nên hạnh
phúc. Hoặc có thể để lại mấy trăm ngàn, mấy triệu cho con là con ḿnh sẽ hạnh
phúc. Nhưng thực tế lại cho thấy rằng, chính những cái ấy là những cái làm khổ
và tiêu diệt tương lại con nhanh nhất và hiệu quả nhất. Cũng người Việt Nam ta
có câu: “Không ai giầu ba họ, khốn khó ba đời”, vậy th́ cái đức kia mới là cái
gia tài mà người cha có thể để lại cho con, và đó chính là cốt lơi của vai tṛ
làm cha trong gia đ́nh, đặc biệt trong hoàn cảnh xă hội và ảnh huởng giáo dục
của nó. Nhưng làm sao để có cái đức ấy? Câu trả lời đó là:
1. Chung thủy, yêu thương, và trọng kính mẹ của những người con ḿnh: Một nhận
xét vừa có tính cách triết lư, vừa có tính cách ứng dụng thực hành là: “Gia tài
quí nhất mà người cha có thể để lại cho con ḿnh là thương yêu, kính trọng và
thủy chung với mẹ của chúng”.
2. Dành nhiều thời giờ hơn với con: Hầu hết những điều mà con cái phàn nàn về
cha mẹ chúng, không phải v́ cha mẹ chúng nghèo, không có địa vị xă hội, nhưng là
cha mẹ đă lơ là và không quan tâm đến chúng, đặc biệt, khi chúng cần đến.
3. Tôn trọng những giá trị của truyền thống gia đ́nh: Đây là điểm tâm lư ứng
dụng, phản ảnh quan niệm: “Lời nói lung lay, gương bày lôi kéo”. Nếu người cha
là trưởng gia đ́nh, là người mô phạm trong gia đ́nh lại tỏ ra lơ là với những
giá trị của đời sống gia đ́nh, th́ hành động ấy tự nó đă trở thành một gương xấu
sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến tương lai con cái.