|
|
|
Tâm Linh Con
Người
Ngu Mê Giác Ngộ
Nói đến tâm lư là nói đến cơ cấu và hoạt động nội tâm của
con người. Cơ cấu của nội tâm con người bao gồm hai tài năng chính là trí khôn
và ḷng muốn. Bởi thế, hoạt động nội tâm của con người phát xuất từ hai tài năng
này, như tác động suy nghĩ, lập luận và phán đoán của trí khôn, cũng như tác
động ước ao, chọn lựa và quyết định của ḷng muốn. Ngoài ra, cơ cấu và hoạt động
nội tâm của con người c̣n có thể kể đến ba tài năng được gọi là nội quan (so với
ngũ quan của thân xác con người được gọi là ngoại quan). Những nội quan này, so
với trí khôn và ḷng muốn, được xếp vào thành phần thuộc hạ tầng nội tâm của con
người. Đó là kư ức, trí tưởng và t́nh cảm nơi con người. Kư ức, liên quan đến
quá khứ và lịch sử, với những tác động ghi nhận, nhớ nhung, tưởng niệm. Trí
tưởng, liên quan đến tương lai và nghệ thuật, với những tác động tưởng tượng,
sáng tạo, thưởng ngoạn. T́nh cảm, liên quan đến hiện tại và giao tiếp, với những
xúc động yêu thương, ghen ghét, mừng vui, buồn phiền, giận dữ, hăi sợ, tham lam,
hy vọng, thất vọng, can đảm, nhát đảm.
Thế nhưng, nói đến tâm linh là nói đến một cái ǵ linh thiêng, một cái ǵ hết
sức sâu xa, một cái ǵ thuộc về nhân vị, thuộc về bản ngă của con người. Tâm
linh thực sự chính cốt lơi của nội tâm con người, là chính sự sống nội tâm của
con người, là chính thực tại hiện hữu của con người. Bởi v́, tâm linh chính là ư
thức của con người, một ư thức liên quan mật thiết đến chân lư, đến thực tại của
tất cả mọi sự, nhất là thực tại về bản thân con người, một ư thức mà con người
phải khó khăn lắm mới có được, thậm chí phải cả đời mới có được, hay trước khi
vĩnh viễn qua đời mới có được. Và chính v́ tâm linh là ư thức của con người nên
nếu con người ư thức lệch lạc, họ sẽ sống sai trái. Mà con người sống sai trái
là con người chưa thực sự sống hay chưa sống thật, tức chưa sống đúng với sự
thật và không sống trong sự thật. Một con người chưa sống đúng với sự thật và
không sống trong sự thật th́ chẳng khác ǵ như một con người c̣n đang mơ ngủ,
đang say rượu hay c̣n trẻ con ngây thơ khờ dại. Vị Sáng Lập Kitô Giáo đă dạy rất
chí lư trong Bài Giảng Phúc Đức trên núi của Người là“con mắt là đèn soi thân
thể. Nếu mắt của các con tốt th́ thân thể của các con sáng sủa; nếu mắt của các
con xấu th́ thân thể của các con ở trong tăm tối. Mà nếu ánh sáng trở thành bóng
tối th́ sẽ tối tăm biết là chừng nào” (Phúc Âm Mathêu 6:22-23).
Đó là lư do chính bản thân mỗi người chúng ta cũng cảm thấy và nhận thực được
rằng ḿnh mỗi ngày một khôn hơn, không dại khờ như trước nữa, không bậy bạ như
trước nữa, không bất toàn như trước nữa. Có những lúc, nghĩ lại, chúng ta hay tự
hỏi và vốn tự hỏi ḿnh rằng, tại sao hồi đó tôi ngu thế nhỉ? Tại sao bấy giờ tôi
không nghĩ ra điều ấy, để bây giờ trở nên nông nỗi này? Biết vậy tôi làm thế này
có phải hay hơn không! Biết vậy tôi tránh đi th́ đâu có chuyện ǵ xẩy ra! Biết
vậy tôi thà chịu thiệt c̣n hơn mất cả vốn lẫn lời! v.v. Như thế, cuộc đời con
người sống trên trần gian này quả thực chỉ là một cuộc hành tŕnh đi t́m chân
thiện mỹ, là một cuộc vượt qua sự chết mà vào sự sống, là một tiến tŕnh đi từ
tối tăm tiến ra ánh sáng lạ lùng, là một cuộc tỉnh giấc cho đến khi con người
hoàn toàn biết ḿnh và thực sự biết ḿnh. Văn hóa nhân bản của loài người ngày
nay là chứng cớ hiển nhiên cho thấy con người đă tỉnh giấc lạc hậu để sống trong
thực tại văn minh.
Đến đây chúng ta mới thấy rơ tầm quan trọng của vấn đề giác ngộ theo chủ trương
của Phật Giáo và Ấn Giáo. Nếu Phật Giáo cho rằng “si”, tức ngu si đần độn, trong
bộ ba tham sân si, là căn khổ, tức căn nguyên gây ra đau khổ ở cuộc sống hiện
sinh, “đời là bể khổ”, th́ Ấn Giáo vốn cử hành một ngày lễ rất đặc biệt vào đầu
tháng 11 hằng năm được gọi là Lễ Ánh Sáng (Diwali), một lễ mà Tín Đồ Ấn Giáo tin
rằng vào ngày ấy quyền năng thần linh sẽ chế ngự bóng tối tăm trên thế giới. Vị
Sáng Lập Kitô Giáo cũng tuyên bố với dân Do Thái đương thời bấy giờ rằng: “Tôi
là ánh sáng thế gian, không một ai theo Tôi lại đi trong tăm tối, song họ sẽ
được ánh sáng sự sống” (Phúc Âm Goan 8:12). Ngài c̣n đồng hóa sự sống đời đời,
sự sống vĩnh hằng với việc nhận biết: “Sự sống trường sinh là nhận biết Cha là
Thiên Chúa chân thật duy nhất và Đấng Ngài sai là Đức Giêsu Kitô” (Phúc Âm Gioan
17:3).
Ư Thức Tội Lỗi
V́ ư thức liên quan hết sức mật thiết đến ánh sáng, đến thực tại chân thực vĩnh
hằng như thế, mà tất cả những ǵ con người làm, nhất là những việc tội lỗi,
những việc sai trái, những việc không đúng với thực tại chân thiện mỹ, những
việc vượt quá quyền hành của họ, đều là những hành động tỏ ra cho thấy con người
đang mơ mộng, đang mộng du, đang phù du, hoàn toàn không biết việc ḿnh làm.
Điển h́nh thứ nhất là trường hợp của vua Solomon, vị vua thứ ba của dân Do Thái,
một vị vua giầu sang phú quí và khôn ngoan đệ nhất thiên hạ thời ấy, vào năm 961
đến 922 trước Công Nguyên, có 700 hoàng hậu và 300 cung phi. Thế nhưng, cuối
cùng cũng đă phải than lên ngay lời mở đầu của cuốn Sách Giảng Viên
(Ecclesiastes) được cho là do ông viết: “Phù vân trên hết phù vân, tất cả mọi sự
chỉ là phù vân” (1:2). Điển h́nh thứ hai là trường hợp dân Do Thái xưa, nhất là
thành phần lănh đạo của dân này, đă thực sự cố t́nh t́m cách sát hại nhân vật
Giêsu quê ở Nazarét, đến độ đă áp đảo được cả Tổng Quyền Philatô là đại diện cho
thẩm quyền đế quốc Rôma bấy giờ phải hạ lệnh đóng đanh nhân vật mà họ cho là
lộng ngôn phạm thượng này. Thế nhưng, nhân vật lịch sử sáng lập Kitô Giáo ấy,
trước khi chết trên cây thập giá giữa hai tử tội khác, vẫn cầu xin Thiên Chúa là
“xin tha cho họ v́ họ lầm không biết việc họ làm” (Phúc Âm Luca 23:34).
Như thế, nếu tất cả nhưng ǵ sai trái và tội lỗi con người làm chứng tỏ họ đang
ở trong tối tăm, lầm lạc, mơ màng, th́ không có nghĩa là, v́ con người c̣n đang
ở trong t́nh trạng mơ ngủ không biết ǵ đến việc ḿnh làm, tức chưa hoàn toàn
tỉnh táo hay chưa ư thức được bản chất thực sự của những ǵ ḿnh tác hành, như
trường hợp dân Do Thái trước con mắt của Vị Sáng Lập Kitô Giáo, mà tất cả những
ǵ họ làm, dù sai trái hay tội lỗi đến đâu, họ cũng không chịu trách nhiệm ǵ,
tức họ không có tội ǵ cả. Bởi v́, dầu sao, tự bẩm sinh, đă là người, ai cũng có
lương tri, cũng biết được những ǵ tối thiểu về lành dữ và từ đó biết được cả
phận sự của ḿnh là phải làm lành lánh dữ nữa. Lương tri thực sự chính là ánh
sáng soi đường dẫn lối cho con người để họ có thể bước đi trên đường ngay nẻo
chính. Bởi vậy, bất cứ khi nào con người không làm theo lương tri, bất chấp
lương tri hay lấn át lương tri của ḿnh là con người đă lỗi phạm, đă sai lầm, đă
muốn sống trong tăm tối, một thứ tối tăm, ngược lại, đă khiến cho con người sống
một cách mù quáng, thậm chí có những lúc điên loạn, mất hẳn tính người.
Đó là lư do Vị Sáng Lập Kitô Giáo đă khẳng định: “Việc luận phạt là như thế này,
ánh sáng đă đến trong thế gian, nhưng con người yêu chuộng tối tăm hơn ánh sáng,
v́ những việc họ làm đều gian ác” (Phúc Âm Gioan 3:19). Vậy, để có thể tỉnh mộng
cuộc đời hoang đường phù du giả trá, tức để có thể sống trong sự thật, sống
trong ánh sáng, trước hết và trên hết, con người cần phải sống theo lương tâm,
bằng không, tối thiểu con người cần phải thành tâm thiện chí, cần phải biết nh́n
nhận lầm lỗi nếu có của ḿnh. Đó là lư do Vị Sáng Lập Kitô Giáo c̣n nói thẳng
với thành phần Do Thái được chứng kiến thấy việc Người phục quang cho một người
mù từ lúc mới sinh rằng: “Nếu quí vị bị mù ḷa th́ không mắc tội, nhưng tại quí
vị cho rằng ‘chúng tôi thấy’ nên tội lỗi của quí vị vẫn c̣n đó” (Phúc Âm Gioan
9:41). Chính v́ cuộc đời con người là một tiến tŕnh nên hoàn hảo, đi từ tối tăm
ra ánh sáng, từ giả tới thật, từ lạc hậu đến văn minh, mà ư thức tội lỗi đóng
một vai tṛ hết sức quan trọng. Đến nỗi, dù con người có văn minh về vật chất
đến mấy đi nữa, có làm chủ vũ trụ này bằng những khám phá khoa học kỳ diệu cũng
như bằng những phát minh kỹ thuật tân tiến đi nữa, một khi đă mất đi ư thức tội
lỗi, không c̣n phân biệt được lành dữ, tới nỗi cho lành là dữ và dữ là lành như
hiện nay, th́ con người đang có cơ nguy tiến gần đến hố tự diệt rồi vậy!
Giáo Dục Tâm Linh
Bởi thế, nếu sự sống và tầm mức thành toàn của con người là ở chỗ ư thức, ở chỗ
khôn ngoan, th́ vấn đề giáo dục là vấn đề làm sao cho con người biết ư thức, làm
sao cho con người mỗi ngày một khôn ngoan hơn. Tuy nhiên, ư thức ở đây không
phải là kiến thức về tính cách lợi hại, tốt xấu nơi sự vật, nơi con người, và
khôn ngoan ở đây không phải là vấn đề biết cách giải quyết tất cả mọi sự làm sao
có lợi cho ḿnh. Hơn thế nữa, ư thức ở đây là ư thức được chính bản thân ḿnh, ư
thức được trách nhiệm về vai tṛ của ḿnh, ư thức được cốt lơi của các vấn đề
thuộc nhân sinh quan, như lương tâm là ơn gọi làm người, tự do là quyền năng nên
người, yêu thương là hiệp thông sự sống, hạnh phúc là viên măn yêu thương. Và
khôn ngoan ở đây được thể hiện qua việc con người biết chọn lựa những ǵ xứng
hợp với thân phận và phẩm giá làm người của ḿnh, qua việc họ biết ḿnh biết
người, tri kỷ tri bỉ, qua việc họ biết thương người như thể thương thân, ái nhân
như kỷ, thậm chí qua việc họ biết cho đi hơn nhận lănh, biết trở nên mọi sự cho
mọi người, biết nhân ái thứ tha, từ bi hỉ xả, biết lấy thiện trị dữ v.v. Như thế,
nếu ư thức đồng nghĩa với hiện hữu th́ khôn ngoan đồng nghĩa với trọn hảo. Vậy
giáo dục là phương pháp giúp cho con người hiện hữu một cách hoàn hảo.
Thế nhưng, thực tế cho thấy “nhân vô thập toàn”, chẳng có ai là hoàn toàn, và
dám vỗ ngực tự cho ḿnh là trọn hảo cả. Bởi thế, vấn đề ở đây là nếu chính thành
phần giáo huấn chưa thành toàn th́ làm sao có thể giáo dục thành phần thụ huấn
nên thành toàn được! Không có lấy ǵ mà cho. Nguyên tắc triết học là như vậy.
Tuy nhiên, tâm lư ứng dụng lại thấy rằng, chính khi nhận thực được ḿnh bất toàn
là con người đă thực sự ư thức được bản thân ḿnh, đă sống trong sự thật và nhờ
đó có khả năng để soi sáng, có thế giá để hướng dẫn người khác vậy. Một con
người biết ḿnh là một con người trưởng thành, là một con người thành nhân, một
con người đáng kính phục. Ngoài ra, biết ḿnh chẳng những làm cho thành phần
giáo huấn có đủ tư cách giáo dục mà c̣n có dư khả năng giáo dục nữa. Ở chỗ, v́
biết ḿnh, thành phần giáo huấn mới có thể dễ dàng thông cảm với thành phần thụ
huấn, mới tỏ ra dịu dàng nâng đỡ, mới có sức nhẫn nại chịu đựng, mới biết rộng
lượng thứ tha v.v. nhờ đó, thành phần giáo huấn sẽ tránh được khuynh hướng tha
hóa thụ huấn nhân, tức sẽ không đi đến chỗ hay xẩy ra là cloning thụ huấn nhân,
biến thụ huấn nhân nên giống hệt như ư nghĩ, ư thích, ư muốn của cá thể giáo
huấn nhân.
Về phần thụ huấn nhân, trong tiến tŕnh phát triển của con người, giai đoạn quan
trọng nhất là giai đoạn con người ở vào tuổi dậy th́. Bởi v́, ở giai đoạn dậy
th́ này, con người chẳng những phát trổ về sinh lư mà c̣n cả tâm lư nữa. Đúng
thế, trong chính giai đoạn con người đạt đến mức độ có thể truyền đạt sự sống
thể lư cũng là chính lúc họ đi vào lứa tuổi tâm lư, lứa tuổi biết yêu thương.
Chưa hết, tâm lư phát triển c̣n cho thấy rằng, chính trong giai đoạn con người
dậy th́ bắt đầu biết yêu, biết t́m kiếm đối tượng để đi đến chỗ truyền đạt sự
sống, cũng là giai đoạn con người ở vào lứa tuổi mơ mộng, đang t́m biết ḿnh là
ai, đang cố khám phá ra con người của ḿnh. Sự kiện cùng một lúc con người vừa
vào sâu trong nội tâm để t́m biết ḿnh là ai, lại vừa vươn ḿnh ra với đối tượng
yêu thương bên ngoài, và họ chỉ gặp được bản thân ḿnh khi họ bắt đầu biết yêu,
tức khi họ t́m được một đối tượng có duyên với họ, thích hợp với họ, đă chứng tỏ
cho thấy con người chỉ t́m thấy ḿnh nơi người khác và nên trọn với người khác.
Sự kiện tâm lư phát triển này đă được Thánh Kinh Do Thái Giáo ghi nhận nơi Sách
Sáng Thế Kư qua trường hợp đệ nhất nam nhân Adong, người đă ch́m vào một giấc
ngủ say, như đi sâu vào nội tâm của ḿnh, nhưng chàng chỉ t́m thấy ḿnh, chỉ
nhận ra ḿnh sau khi thấy được đệ nhất nữ nhân Evà mà thôi, nhân vật mà chàng
vừa thoạt thấy đă tuyên bố: “Đây là xương bởi xương tôi, thịt bởi thịt tôi”, và
sau đó đă nên một thân thể với nàng (xem Sáng Thế Kư 2:21,23).
Như thế, vấn đề giáo dục liên quan đến tâm linh của con người cũng chính là vấn
đề làm sao giúp cho con người ư thức được mối hiệp thông yêu thương trong xă hội,
yếu tố duy nhất có thể làm cho con người nên trọn lành và là dấu chứng thực tầm
mức thực sự trưởng thành của con người. Chưa hết, giáo dục về tâm linh của con
người c̣n phải làm sao cho họ biết yêu một cách chân chính, một t́nh yêu làm cho
con người hiệp thông với nhau và trở nên viên măn, chứ không phải một t́nh yêu
cô đơn và hẹp ḥi. Tuy nhiên, để có thể đạt được tầm vóc trưởng thành ở chỗ yêu
thương hiệp thông này, thành phần thụ huấn cần phải được giáo huấn nhân hết ḷng
yêu thương, nhất là chúng phải t́m thấy nơi thành phần giáo dục chúng một khuôn
mẫu yêu thương, một động lực yêu thương, đặc biệt trong lúc chúng đang ở vào lứa
tuổi dậy th́ tôn sùng thần tượng. Bởi thế, cha mẹ ly dị không thể bảo con cái
yêu thương được nữa. Họ không có khả năng giáo dục và đă đánh mất đi tư cách
giáo dục. Họ chẳng những bị chứng liệt kháng Aids trong việc giáo dục con cái,
mà c̣n làm cho cả con cái họ lây nhiễm hội chứng diệt vong này nữa.
Tâm Phương Cao Tấn Tĩnh
(Bài chia sẻ cho buổi phát thanh Vui Mừng Và Hy Vọng 42, 3/11/2002)
TRƯỞNG THÀNH TÂM LINH
Trần Mỹ Duyệt
Trưởng thành một cách đầy đủ cho đúng với tầm mức một con người đ̣i hỏi và bao
gồm trưởng thành về thể lư, tâm lư, sinh lư và tâm linh. Và nếu có thể nghiêng
về một trong những yếu tố trưởng thành ấy, chúng ta có đủ lư do để nhấn mạnh đến
sự trưởng thành của tâm linh.
Thế giới gần đây đang trải qua nhưng giấc mơ kinh hoàng do bọn khủng bố quốc tế
gây ra. Khởi đầu là biến cố 11 tháng 9 năm 2001 tại Hoa Kỳ do Osama Bin Ladin
chủ mưu. Ngày 12 tháng 10 năm 2002, vụ nổ bom đẫm máu tại Bali, trung tâm du
lịch thế giới thuộc Nam Dương Quần Đảo do nhóm Jemaah Islamiah thực hiện. Tiếp
tới là vụ bắn sẻ ở Hoa Thịnh Đốn và các vùng phụ cận do John Allen Muhammad và
John Lee Malvo ra tay bắt đầu từ 2 tháng 10 và kết thúc vào 24 tháng 10 năm 2002
khi cả hai đều bị bắt. Và ngày 23 tháng 10 năm 2002, một nhóm gồn 40 tên khủng
bố người Chechnya đă đột nhập một nhà hát tại thủ đô Moscow của Nga uy hiếp và
bắt giữ toàn bộ con tin. Những cuộc khủng bố mà những kẻ chủ mưu ít nhiều liên
quan tới mạng lưới Al Quaeda, một tổ chức Hồi Giáo Cựu Đoan.
Đúng ra, thế giới đang lên cơn sốt trước thái độ quá khích và cuồng tín của một
số thành phần thiếu trưởng thành về tâm linh. Bọn họ là những người nhân danh
tôn giáo, và dưới chiêu bài tôn giáo đang làm cho thế giới phải đảo lộn, mất ăn
và mất ngủ. Không những thế, chính họ đă làm cho bao nước mắt và máu lệ đổ ra
trên chính quê hương họ. Ở vào một thời đại thế giới văn minh, khi nhân vị con
người được tôn trọng, th́ tại một vài nơi trên thế giới, vẫn có những tư tưởng
lỗi thời cho rằng phụ nữ phải ở nhà, phải mang khăn che mặt khi ra đường. Hoặc
những luật pháp man rợ của thuở con người c̣n ăn lông, ở lỗ cho phép xử tử bằng
cách ném đá. Trong tương lai, chắc các nhà tâm lư, các nhà đạo đức, và các nhà
xă hội học sẽ phải mất rất nhiều giấy mực để bàn về những con người và hành động
bệnh hoạn của họ này. Do đó, khi đề cập đến sự trưởng thành của tâm linh là nói
tới một giá trị hoàn chỉnh theo ư nghĩa cao nhất của nó.
Câu nói rất thời danh của Thánh Gioan Boscô mà theo tôi, ông tổ ngành Phân Tâm
Học là Freud, cha đẻ của ngành Phát Triển Luân Lư là Kohlberg, và cha đẻ của Hữu
Lư T́nh Cảm là Ellis nếu có dịp nghe tới chắc cũng phải ngả mũ thán phục, đó là:
“Muốn làm thánh nhân th́ phải làm một con người trước đă”. Sự thánh thiện mà
Gioan Boscô nói tới ở đây là sự trưởng thành về tâm linh, và con người chính là
con người trưởng thành và phát triển đầy đủ về thể lư và tâm sinh lư. Thật vậy,
khi công nhận một người nào đó là thánh nhân, là anh hùng, điều chắc chắn là
chúng ta phải thấy ở người đó những điểm trổi vượt, và hơn chính ta. Một cách
thực tế hơn, là chúng ta phải “khẩu phục, tâm phục” người ấy. Mặt khác, để được
người đời nể phục như vậy, tuyệt đối không có ảnh hưởng của những hành vi ấu trĩ,
thiếu trưởng thành, và nhất là cuồng tín khi đề cập đến khía cạnh thuộc đời sống
tâm linh của những người ấy. Một người có thể bề ngoài siêng năng tới chùa, tới
thánh đường. Có thể là sốt sắng tụng kinh, cầu nguyện. Hoặc cũng có thể hăng say
với những sinh hoạt tôn giáo. Nhưng trên tất cả, những hành động ấy, những tư
tưởng ấy, và niềm tin ấy phải phát xuất từ sự trưởng thành và quân b́nh về mặt
tâm linh. Buông thả hoặc sốt sắng quá độ là hai thái cực một người trưởng thành
tâm linh cần phải nhận thức và xa tránh.
Như trên vừa đề cập đến Freud, đến Kohlberg, và đến Ellis, v́ cả ba người này ít
nhiều đă có những quan niệm về tâm lư gần gũi và liên quan đến điều mà chúng ta
gọi là tâm linh, là động lực tôn giáo. Nhưng cái nh́n tâm linh ấy không hẳn là
những ǵ theo nghĩa thuần túy tôn giáo và đạo đức. Do đó, khi đề cập đến Siêu
Ngă (Superego) của Freud hay những chặng đường phát triển về đạo đức của
Kohlberg, hoặc phân tích sức mạnh của tôn giáo theo Ellis, tất cả đều chỉ là
những điểm liên quan ít nhiều đến quan niệm đạo đức xă hội của con người.
Freud với cái nh́n Phân Tâm Học, cho rằng hội chứng tâm lư đă đến từ sự bất quân
b́nh và căng thẳng giữa bản năng và siêu h́nh mà bản ngă không hóa giải được.
Tức là có những căng thẳng của bản năng tự nhiên với những ràng buộc và đ̣i hỏi
của tâm linh. Hay nói theo Tông Đồ Phaolô là “Có những cái tôi muốn làm th́ lại
không làm, mà có những cái tôi không muốn làm th́ lại làm”. Đó là căng thẳng, là
giành dựt giữa những ǵ thuộc về thế giới vật chất và những ǵ thuộc về thế giới
tâm linh, đạo đức.
Một cách tương tự, Kohlberg cũng đề cao những giá trị đạo đức và liệt kê sự phát
triển này ở vào giai đoạn chót tức là giai đoạn cuối của 6 giai đoạn trong tiến
tŕnh phát triển đạo đức. Oâng gọi đây là Nguyên Tắc Của Lương Tâm. Phải và trái,
đúng và sai ở đây cần được thẩm định bởi căn bản cá nhân lựa chọn dựa vào những
nguyên tắc luân lư và đạo đức chung. Luân lư và đạo đức, do đó, phải là quan
niệm rơ ràng và được thừa nhận của chung nhân loại. Và sự trưởng thành ở đây
chính là biết nhận ra và ứng dụng nguyên tắc đạo đức ấy vào cuộc sống và từng
hoàn cảnh sống cho phù hợp và thích nghi với những điều kiện của riêng từng cá
nhân. Sự lựa chọn ấy, cách thức ứng dụng ấy Kohlberg gọi là sự trưởng thành của
đạo đức.
Tiếp tới Ellis, ông quan niệm tôn giáo trong Hữu Lư T́nh Cảm bằng cách cho tôn
giáo một chỗ đứng hết sức trang trọng và cần thiết. Sức mạnh tôn giáo, sức mạnh
của niềm tin, theo ông có thể phá hủy và làm tan biến cả một nhân loại. Bởi v́
sự thành h́nh của nó đến từ những ảnh hưởng di truyền, môi trường, và giáo dục.
V́ thế khi dụng tới bức tường niềm tin, bức tường tôn giáo th́ khó ai hoặc quyền
lực nào có thể thắng nổi. Lịch sử đă chứng minh điều này. Trải qua hàng bao thế
hệ, không một bạo chúa nào, không một chính quyền nào có thể dập tắt ngọn lửa
niềm tin. Trong thế kỷ của chúng ta, chủ thuyết Cộng Sản, và việc người Cộng Sản
dùng những thủ đoạn hết sức tinh vi và cả những thủ đoạn hết sức đê tiện cũng
không vượt thắng nổi sức mạnh của tôn giáo. Thí dụ điển h́nh như trong hoàn cảnh
bị áp bức hiện nay tại Việt Nam, không phải một, hai, ba, mà tất cả các tôn giáo
khi người Cộng Sản chạm tới niềm tin, họ đều gặp những kháng cự rất mănh liệt.
Lư do rất đơn giản là tất cả những ư nghĩa và hành động ấy đều xuất phát từ tâm
thức tôn giáo và được thúc đẩy bởi sức mạnh tâm linh.
Trưởng thành tâm linh hay thiếu trưởng thành tâm linh là hai cực của một
Parable. Sự trưởng thành là trục hướng đi lên, ngược lại, thái độ thiếu trưởng
thành là trục hướng đi xuống. Hành động trưởng thành sẽ đem lại hoa trái tốt,
c̣n hành động thiếu trưởng thành sẽ dẫn tới những hành vi cuồng tín và mê tín.
Trong tâm lư học, nhất là tâm bệnh học, nhiều người đă bị ảnh hưởng một cách
trầm trọng do thái độ thiếu trưởng thành này. Những hội chứng như ảo tưởng, ảo
giác, hoặc ảo ảnh đă thường thấy nơi những người có một niềm tin ấu trĩ và lệch
lạc. Họ là những người rất dễ đi vào những mê tín và để ḿnh bị cuốn hút hoặc
chi phối bởi những hành động cuồng tín. Sự thiếu trưởng thành tâm linh càng trở
thành ghê sợ hơn, khi người ta nhân danh niềm tin, nhân danh tôn giáo để hành
động dưới sức cuốn hút của một tâm lư bệnh hoạn. Điều này giải thích tại sao có
những kẻ mang bom tự sát. Hoặc có những kẻ nhân danh Thượng Đế để tàn sát và
ghiết hại người khác.
Tóm lại, trưởng thành tâm linh là một điều hết sức quan trọng. Không những nó
đ̣i hỏi sự kiểm soát bản năng, tâm sinh lư mà c̣n phải kiểm soát cả những hành
động ta làm nhân danh tôn giáo nữa. Hiểu một cách đúng đắn những đ̣i hỏi của tôn
giáo, và thực hành một cách nghiêm chỉnh những đ̣i hỏi ấy trong sự hài ḥa và
thực tế với tâm thức chung, lúc ấy ta mới có một sự trưởng thành về tâm linh.
Tôn giáo hay đạo chính là đường. Đường đưa ta tới Thượng Đế, tới Vĩnh Hằng.
Thượng Đế không bao giờ hận thù, chia rẽ hay tàn bạo. Những ǵ gắn liền với
Thượng Đế là b́nh an, là hoan lạc, và là hạnh phúc vĩnh cửu. Như vậy, chỉ có
những người thiếu trưởng thành về tâm linh mới dùng đạo như một phương tiện
khủng bố, gây kinh hoàng, nhất là tạo sự chia rẽ và khống chế kẻ khác. Khi nh́n
tôn giáo và sự trưởng thành tâm linh bằng cái nh́n tâm lư giáo dục, chúng ta có
bổn phận phải thức tỉnh chính ḿnh. Bằng những suy tư, lối sống, và hành động
trưởng thành, phải hướng dẫn con cái, tuổi trẻ biết nh́n tôn giáo như con đường
dẫn tới thiện hảo, tới hiểu biết và thông cảm, hơn là quan niệm cho rằng chỉ tôn
giáo ḿnh là nhất, và ḿnh cần phải nhân danh Thượng Đế, nhân danh tôn giáo để
khống chế người khác, hoặc ít nhất là dùng ảnh hưởng tôn giáo gây chia rẽ và tạo
sự bất ổn trong đời sống xă hội.