Sự Chết
Sự Kiện Chết
Ngày nay, hơn bao giờ hết, con người văn minh tuyệt vời về
vật chất và tột độ về nhân bản lại đang thực sự sống trong một bầu khí được Giáo
Hoàng Gioan Phaolô II gọi là “văn hóa sự chết”. Bởi v́, theo vị lănh đạo thế
giới Công Giáo hơn cả tỉ người này, con người ngày nay đang chủ trương sát hại
sự sống, một chủ trương đă trở thành pháp lư và quyền lợi, quyền được sát hại
lẫn nhau, điển h́nh nhất là quyền phá thai và quyền trợ an tử. Phải công nhận là,
trong suốt gịng lịch sử của ḿnh, chỉ có thể kỷ 20 là một thế kỷ con người đă
sát hại nhau chưa từng thấy, gây ra bởi các cuộc chiến tranh và hiện tượng sát
chủng.
Về những cuộc chiến tranh, nguyên với hai Trận Thế Chiến mà thôi, con số tử vong
đă kinh hoàng lắm rồi: Thế Chiến I (1914-1919) gây tử thương cho 10 triệu binh
sĩ, và Thế Chiến II (1939-1945) gây tử thương cho 17 triệu người lính, 20 triệu
mạng người dân Nga, 10 triệu mạng người dân Tầu, chưa kể đến 150 ngàn mạng dân
Nhật bị chết v́ bom nguyên tử của Mỹ, và 6 triệu dân Do Thái bởi cuộc diệt chủng
của Hitler Đức Quốc Xa. Cuộc chiến tranh chia đất giữa Nigeria và Biafra chưa
đầy ba năm (6/1967-1/1970) cũng đă gây tử thương cho 2 triệu người. Cuộc chiến
tranh về lănh địa giữa Iraq và Iran (9/1980) đă gây tử vong cho nửa triệu nhân
mạng. Cuộc chiến tranh Việt Nam (1960-1975) với con số tử vong là 1 triệu lính,
2 triệu dân và 58.132 mạng người Mỹ. Đấy là chưa kể đến những cuộc chiến nổi
tiếng khác, như Chiến Tranh chống cộng ở Đại Hàn từ năm 1950, Chiến Tranh Vùng
Vịnh (1990-1991), Chiến Tranh Chủng Tộc 3 năm ở Bosnia (1992-1995), Chiến Tranh
Chính Thể ở các nước Phi Châu từ năm 1990, nhất là Chiến Tranh Trung Đông giữa
khối Do Thái và Palestine từ năm 1948 tới nay hầu như không thể chấm dứt, càng
ngày càng khủng khiếp và đẫm máu hận thù.
Về hiện tượng sát chủng, ngoài 6 triệu dân Do Thái đă bị tiêu diệt thời Thế
Chiến Thứ II như được kể đến trên đây, c̣n có thể kể đến, theo thứ tự thời gian,
năm 1915 có 1.5 người Armenia đă bị thảm sát ở Thổ Nhĩ Kỳ; năm 1933 có 6 triệu
người Ukraine bị chết đói dưới thời bạo quyền Cộng Sản Stalin ở Liên Sô; năm
1945 có 2 triệu người Việt Nam bị chết đói v́ quân phiệt Nhật Bản nhúng tay vào
lịch sử Việt Nam trong thời Thế Chiến II bấy giờ; từ năm 1945 đến 1961 có 30
triệu người Trung Hoa dưới thời bạo Chúa Mao Trạch Đông ở Trung Cộng, riêng cuộc
Cách Mạng Văn Hóa năm 1967 đă có 500 ngàn người thiệt mạng; từ năm 1975 đến 1979
có 1.5 triệu người bị Khờ Me Đỏ của Pol Pot thảm sát ở Cambốt v.v. Chưa kể đến
60 triệu thai nhi hằng năm bị chính cha mẹ ḿnh thảm sát trên thế giới. Vụ thảm
sát mới nhất vừa xẩy ra hôm Thứ Bảy 7/12/2002 ở Monoko-Zohi, Ivory Coast, một vụ
thảm sát gây tử thương cho 120 mạng người, được những nạn nhân sống sót qui tội
cho lực lượng chính phủ.
Chưa hết, để mở màn cho một tân thiên niên kỷ, thiên niên kỷ thứ ba cũng là đầu
thế kỷ 21, lịch sử loài người, qua phương tiện truyền thông tối tân tiến, đă tận
mắt chứng kiến thấy một hiện tượng “văn hóa sự chết” mới, khủng khiếp hơn nữa,
dă man hơn nữa, đó là hiện tượng tự sát khủng bố, như đă bùng lên từ biến cố 911
ở Hoa Kỳ với trên 3 ngàn mạng người chết, rồi ở Bali Nam Dương vào đêm
12/10/2002 với 180 người bị thiệt mạng. Vụ khủng bố tấn công thảm thương nhất
sau biến cố 911 của Hoa Kỳ đă xẩy ra ở chính thủ đô Moscow Nga vào 9 giờ 5 phút
đêm Thứ Tư 23/10/2002, và kết thúc vào 5 giờ 30 sáng Ngày Thứ Bảy 26/10/2002,
gây thiệt hại cho với 67 sinh mạng con tin và 50 kẻ liều mạng khủng bố, chưa kể
đến gần 118 mạng con tin bị chết sau đó v́ hơi lạ của lực lượng giải cứu.
Về con số người chết trên thế giới, từ năm 2000 và trước đó mấy năm nay, con số
luôn đứng ở mức .9%, tức cứ 111 người th́ có 1 người chết. Căn cứ vào dân số
trên thế giới th́ trung b́nh về thời gian có 1.76 người chết trong ṿng 1 giây,
106 người chết trong ṿng 1 phút, 6340 người chết trong ṿng 1 giờ, 152 ngàn
người chết trong ṿng 1 ngày, 55.5 triệu người chết trong ṿng 1 năm.
Về những căn nguyên chính yếu thường đưa con người đến chỗ chết nhiều nhất, cho
cả nam lẫn nữ, theo thứ tự, là bệnh ung thư, bệnh kinh mạch, bệnh tim, tai nạn
và bệnh gan. Xét đến tuổi tác, từ 30 trở xuống chết v́ tai nạn nhiều nhất, rồi
mới tới bị bệnh ung thư, trong khi đó, từ 40 trở lên chết v́ bị bệnh ung thư
nhiều nhất rồi tới bệnh kinh mạch.
Về tôn giáo, thực tế cho thấy, nói đến Hồi Giáo là nói đến một cái chết khủng bố,
tức một cái chết hy sinh liều mạng để cải tổ xă hội loài người tội lỗi, tội đàn
áp của thế giới kinh tế tư bản, cũng như tội ăn chơi hoang đàng của thế giới văn
minh hưởng thụ; nói đến Phật Giáo là nói đến một cái chết tự thiêu, một cái chết
cũng là một cách chết để có thể được hoàn toàn siêu độ, tức cái chết làm cho con
người không c̣n lục côn là ngũ quan và tri thức nữa, những ǵ làm cho con người
luôn bị chi phối bởi lục trần là ngoại vật bên ngoài nữa, những ǵ khiến con
người không thể tránh được nghiệp báo nên cứ phải đầu thai luân hồi; nói đến
Khổng Giáo là nói đến một cái chết tuẫn tiết, một cái chết của thành phần chính
nhân quân tử, thà chết vinh chứ không chịu sống nhục, một cái chết vẻ vang như
cái chết của những cảm tử quân Nhật Bản thời Thế Chiến Thứ Hai; nói đến Kitô
giáo là nói đến một cái chết tử đạo, tức một cái chết v́ đức tin, chết để làm
chứng cho sự thật của đạo ḿnh, nhưng lại là một cái chết không phải bị thúc đẩy
bởi tự ái đoàn thể, mà là một cái chết hoàn toàn nhân ái thứ tha cho chính kẻ
sát hại ḿnh, một cái chết yêu thương chiến thắng sự dữ.
Hiện Tượng Chết
Thế nhưng, tự bản chất của ḿnh, sự chết không thể nào và
không bao giờ có thể tiêu diệt được chính sự sống. Bởi v́, thực tế cho thấy, sự
chết chỉ xẩy ra nơi loài sinh vật mà thôi, và sự chết chỉ có khả năng tiêu hủy
được cơ sở chất chứa sự sống (như cơ thể vật chất) của sinh vật mà thôi, chứ
không làm ǵ được chính sự sống. Do đó, sự chết chỉ là một hiện tượng chứ không
phải là một thực tại như sự sống, và v́ tự bản chất của ḿnh chỉ là một hiện
tượng, mà sự chết sẽ không vĩnh viễn tồn tại, tức chắc chắn sẽ qua đi, sẽ bị
tiêu diệt bởi thực tại, bởi sự sống, chẳng khác ǵ như màn đêm tăm tối dù tạm
thời có lấn át được ánh sáng, nhưng cuối cùng cũng vẫn bị biến khuất trước ánh
sáng rực rỡ của hừng đông lên và ban ngày tới.
Nếu chết là một hiện tượng th́ tất cả những ǵ là h́nh thức, là vật chất, là hữu
hạn, đều mang sẵn trong ḿnh mầm mống sự chết. Dù loài “nhân linh ư vạn vật” là
con người có hồn thiêng cao cả giống như thần thiêng bất tử đi nữa, nhưng với
thân xác hữu h́nh và hữu hạn, làm sao họ có thể vĩnh viễn tồn tại với những ǵ
là vật chất cấu tạo nên thân xác của họ được. Mà nếu chết là tột đỉnh và là tận
cùng của khổ đau, và đă là một con người mang xác chất không ai có thể thoát
chết, th́ con người sống trên trần gian này cũng không thể nào thoát được khổ
đau, tức sẽ phải chịu những ǵ có thể đưa họ đến sự chết, như bị bệnh hoạn, già
nua, tai nạn v.v. Thế nhưng, theo bản năng và tâm lư tự nhiên, con người không
bao giờ muốn chết và tự nhiên rất sợ chết. Bởi v́, với hồn thiêng giống như thần
linh, con người, dù có sống như không có đời sau, sống hoàn toàn vô thần, bao
giờ cũng hướng về cơi trường sinh bất tử, hướng về một thực tại siêu việt bất
biến, ở chỗ, họ mong mỏi và hết sức t́m kiếm một thứ hạnh phúc vững chắc vô cùng
bất tận. Đó là lư do, con người cảm thấy cuộc đời của ḿnh trên trần gian này
như bị đầy ải, hay chỉ là một cuộc hành tŕnh đi về vĩnh cửu, hoặc một cuộc trở
về với nguồn cội của ḿnh. Với cảm thức đó, nhân gian mới có câu “sống gửi thác
về”!
Đó là lư do không phải ngẫu nhiên mà con người khác với con vật ở cung cách nằm
ngủ, một tác động ngủ biểu hiệu cho sự chết, một trạng thái hoàn toàn không c̣n
biết ǵ nữa. Nếu đối với con vật, chết là hết, thực sự và tuyệt đối là hết, th́
cung cách nằm ngủ của chúng là sấp mặt xuống đất, xuống những ǵ hạ giới, trong
khi con người ngủ nằm ngửa mặt lên trời, như hướng về trời cao, về cơi siêu h́nh,
cơi trường sinh bất tử, như mong mỏi một cái ǵ vĩnh viễn không qua đi.
Thế nhưng, thực tế cho thấy, cuộc sống của con người trên trần gian này không
phải chỉ đơn giản là một cuộc sống gửi thác về, một cuộc hành tŕnh đi về vĩnh
cửu vậy thôi, mà thực sự c̣n là một cuộc vượt qua sự chết mà vào sự sống. Bởi v́,
tự bản chất hữu h́nh và hữu hạn, con người tự bản chất chẳng những đă chất chứa
sự chết và bị sự chết chi phối, mà c̣n mang sẵn mầm mống sự chết nơi bản thân
ḿnh, nơi bản tính ḿnh. Nếu một xác chết nằm trong quan tài mở nắp trong nhà
quàn, được trang điểm xinh đẹp như đang thiếp ngủ, thực sự đă hoàn toàn trở
thành một thi thể, một thây ma vô hồn không c̣n biết ǵ nữa, với ba đặc tính nói
lên hiện tượng chết chóc sau đây: hết sức nặng nề, hoàn toàn lạnh ngắt và cứng
ngơ cứng ngắc thế nào, th́ nơi tất cả mọi con người c̣n đang sống cũng có đủ ba
tử tính này ở cả xác thể lẫn hồn thiêng của họ nữa. Ngoài ra, hậu quả của sự
chết c̣n được thể hiện qua hiện tượng băng hoại, rữa nát của thi thể vô hồn, một
hiện tượng cũng thực sự phản ảnh văn hóa sự chết của con người văn minh ngày
nay.
Trạng Thái Chết
Trước hết, về tính chất đầu tiên của sự chết là “hết sức
nặng nề”, một tử tính liên quan đến xác thịt của con người. Ở chỗ, sau một đêm
dài mê ngủ, con người rất khó chỗi dạy khi tới giờ của ḿnh. Có những người ngủ
say đến nỗi đồng hồ báo thức cũng chẳng nghe thấy ǵ. Thậm chí có nghe thấy cũng
tắt nó đi để ngủ tiếp. Chỉ có một cái ǵ đó hết sức khẩn trương, chẳng hạn gần
tới giờ đi làm, hay đang hào hứng một cái ǵ đó, như sắp sửa đi chơi hoặc sắp
tới ngày thành hôn, mới có thể giúp họ bật dậy một cách dễ dàng và nhanh chóng
mà thôi. Con người quả thực mang sẵn tử tính “hết sức nặng nề” nơi thân xác của
ḿnh vậy.
Sau nữa, về tính chất thứ hai của sự chết là “hoàn toàn lạnh ngắt”, một tử tính
liên quan đến t́nh cảm của con người. Ở chỗ, con người không biết thông cảm với
tha nhân, thậm chí họ chỉ biết sống cho ḿnh và lo cho ḿnh, đến nỗi không c̣n
biết ǵ chung quanh họ nữa, “bay chết mặc bay”. Ai đói cũng mặc, tiền bạc vất vả
làm ra cần phải hưởng thụ, chẳng những tiêu vào những thứ cần thiết mà c̣n cả
vào những thứ xa xỉ, chơi bời, cờ bạc v.v., không hề biết giúp đỡ anh chị em bất
hạnh thiếu thốn cả những thứ tối cần nhất để sống xứng với nhân phẩm làm người.
Hiện tượng ly dị giữa cha mẹ, bất chấp hạnh phúc và thiện ích về tinh thần của
con cái không phải là thái độ “hoàn toàn lạnh ngắt”, “bay chết mặc bay”, sặc mùi
tử khí xông ra từ t́nh cảm của con người hay sao? Hiện tượng phá thai, chỉ biết
có thân thể của ḿnh, chỉ biết làm sao cho đời sống của ḿnh thoải mái theo bản
năng nhục dục mà không bị gánh nặng con cái chi phối, không phải là “hoàn toàn
lạnh ngắt”, “bay chết mặc bay”, đầy những tử chất trong t́nh cảm của con người
hay sao?
Sau hết, về tử tính thứ ba của sự chết là “cưng ngơ cứng ngắc”, một tử tính liên
quan đến ḷng muốn của con người. Đây là vấn đề “cứng ḷng” trước tiếng lương
tâm, trước sự thiện, trước sự thật, biết được đâu là chân thiện mỹ những không
chấp nhận, không làm theo. Một trong những lư do con người tỏ ra “cứng đầu cứng
cổ” không chịu làm theo tiếng lương tâm, không chấp nhận sự thật, không chịu
nhận lỗi, là v́ họ sợ đối diện với sự thật. Bởi v́, nếu chấp nhận sự thật, họ
phải làm theo sự thật, phải bỏ ḿnh, không c̣n được làm theo ư nghĩ, ư thích, ư
muốn của họ nữa. Nghĩa là “con người chuộng tối tăm hơn ánh sáng, v́ họ làm
những sự gian ác” (xem Phúc Âm Gioan 3:19), đúng như lời Vị Sáng Lập Kitô Giáo
nhận định về họ. Nếu không sống trong sự thật không phải là sống trong sự chết
hay sao, v́ sự chết là tất cả những ǵ tăm tối, vô minh, huyền hoặc. Đó là lư do
bản chất của sự chết chính là t́nh trạng hoàn toàn vô tri không c̣n biết ǵ nữa.
Thật vậy, bản chất của sự chết chính là trạng thái hoàn toàn vô tri, vô thức.
Chính v́ thế, những khoáng chất hay khoáng vật như kim, mộc, thủy, hỏa, thổ, dù
nó có trước sinh vật và tồn tại lâu hơn sinh vật về thời gian, nhưng chúng vẫn
không phải là loài sinh vật, tức đều là những vật vô tri, vô giác, không phải là
một loài có hồn, có nguyên lư sự sống được gọi là hồn sống như nơi các loài sinh
vật. Như loài thực vật cỏ cây có sinh hồn, loài động vật chim trời cá biển cầm
thú có giác hồn, và loài nhân vật có linh hồn. Chính nhờ có hồn sống là “tri
thức” bẩm sinh của ḿnh, sinh vật mới “biết” hoạt động và phát triển về h́nh hài
theo bản tính tự nhiên của chúng, cho tới khi sinh vật đạt đến tầm vóc đặc thù
hoàn toàn của chúng, một tầm vóc mà, v́ ở trong không gian hữu h́nh và thời gian
hữu hạn, cuối cùng cũng sẽ qua đi khi hết thời của nó, tức cho đến khi hồn sống
không c̣n ở trong sinh vật nữa. Như thế, nếu tự bản chất sự chết là trạng thái
hoàn toàn vô tri, vô thức nơi sinh vật, th́ về thực tại, sự chết chính là trạng
thái phân ly giữa xác thể và hồn sống.
Nếu thực tại của sự chết là trạng thái phân ly giữa xác thể và hồn sống, th́ quả
thực con người dù đang sống đây cũng đă mang sẵn mầm mống sự chết nơi bản thân
của họ rồi vậy. Ở chỗ, không ai trong họ có thể chối căi được một trận chiến vô
cùng gay go liên tục xẩy ra trong nội tâm của họ, từ khi họ có trí khôn, biết
suy nghĩ, cho tới khi họ nhắm mắt ĺa đời. Đó là trận chiến giữa phần thượng và
phần hạ, giữa tinh thần và xác thịt, giữa lương tâm và tà tâm, giữa nhân đức và
tội lỗi, giữa hy sinh và lợi lộc v.v. Thế nhưng, kinh nghiệm phũ phàng vẫn cho
thấy, phần hạ thường nắm được ưu thế, đến nỗi lấn át và làm chủ phần thượng, và
con người, dù lúc nào cũng hướng về và t́m kiếm chân thiện mỹ, thực tế lại cứ
nghĩ tưởng, phát ngôn, tác hành và phản ứng hoàn toàn ngược chiều, hoàn toàn mù
quáng đâm đầu vào những cái làm hại cho chẳng những nhân phẩm và sự sống của
ḿnh mà c̣n cả của nhau nữa.
Sự chết c̣n được thể hiện qua hậu quả
của nó là t́nh trạng băng rữa của xác thể sinh vật sau khi chúng chết, chúng trở
thành một xác thể vô hồn. Hiện tượng rữa nát này thật sự đang xẩy ra nơi con
người hiện đại nói riêng và nền văn hóa phi luân của con người ngày nay nói
chung. Ở chỗ, con người chẳng những ly dị, t́nh trạng chia rẽ t́nh nghĩa vợ
chồng, tức t́nh trạng chết nơi đời sống hôn nhân, và phá thai, t́nh trạng chia
rẽ giữa mẹ con, tức t́nh trạng chết nơi t́nh nghĩa mẫu tử, mà c̣n từ chỗ chết
nơi đời sống hôn nhân và gia đ́nh này đă đi đến chỗ băng hoại nữa, đó là đi tới
chỗ đồng tính hôn nhân và tạo sinh ngoại nhiên (trong ống nghiệm, bằng phương
pháp cloning phi tính dục v.v.), những việc làm quái gở, chứng tỏ con người đang
bị phá sản về luân lư và khủng hoảng về văn hóa, làm cho họ thực sự đang ở vào
một giai đoạn lịch sử mùa đông đầy tối tăm và sặc mùi chết chóc về cả tinh thần
lẫn việc làm.
Đó là lư do sự sống thể lư nơi con người có liên quan hết
sức mật thiết đến sự sống tâm linh của họ, và cuộc đời của con người trên trần
gian thực sự là một cuộc vượt qua sự chết mà vào sự sống vậy.
Tâm Phương Cao Tấn Tĩnh, BVL
(Bài chia sẻ cho buổi phát thanh Vui Mừng Và Hy Vọng 48, 15/12/2002)
C H Ế T!
Trần Mỹ Duyệt
Bốn điều mà những người Công Giáo tin tưởng một cách rất mănh liệt, và được kể
như những điều cần thiết cho cuộc sống tâm linh đó là, chết, phán xét, Thiên
đàng, và hỏa ngục. Người Công Giáo gọi 4 điều này là tứ chung, hay 4 sự sau. Có
nghĩa là những điều này liên quan trực tiếp đến số phận sau khi chết của con
người. Ngược lại, đối với những kẻ vô thần, không tin tưởng, th́ chết là hết.
Câu hỏi được đặt ra là thực tế có đời sau không? Hoặc chết là hết? Điều này đă
gợi lên những ṭ ṃ của một số nhà tâm lư học. Họ muốn t́m hiểu tâm lư con người
như thế nào sau khi chết. Và con người có đi vào thế giới siêu h́nh như một số
vẫn tin tưởng, hoặc ngược lại, chết rồi là hết. Để thỏa măn sự ṭ ṃ ấy, gần đây
một số nhà tâm lư, nhất là tâm lư siêu h́nh có khuynh hướng muốn khảo cứu về cái
chết. Họ muốn t́m hiểu xem con người cảm nghĩ thế nào đang lúc tiến vào cơi chết,
và nhất là sinh hoạt tâm lư con người như thế nào sau khi đă chết. Theo tôi, th́
người ta có thể phần nào khảo cứu được những cảm nhận khi con người đang đi vào
cơi chết, chứ không thể nào t́m hiểu được bên kia cái chết con người cảm nghĩ và
sinh hoạt như thế nào. Câu trả lời sau cái chết này chỉ dành riêng cho lănh vực
tôn giáo. Tóm lại, không ai có thể khảo cứu được trạng thái tâm lư sau khi chết.
Bởi v́ chết rồi th́ làm sao mà khảo cứu; nhất là sau khi chết, con người bước
sang một thế giới khác, thế giới thần linh. Riêng về t́nh trạng con người như
thế nào sau khi chết, đức tin Kitô Giáo đă trả lời như sau: Sau khi chết, con
người một là về Thiên Đàng, hai là vào Hỏa Ngục.
Nhưng ai đă vào Hỏa Ngục, và lên Thiên Đàng rồi kể lại cho ta về cuộc sống, nhất
là sinh hoạt tâm lư con người ở những nơi đó như thế nào. Đúng ra th́ chưa ai
trong số những người c̣n sống hiểu và biết tường tận thế nào là Thiên Đàng, và
thế nào là Hỏa Ngục. Trong Thánh Kinh Kitô Giáo, Phaolô, người tự cho ḿnh đă
lên đến tầng trời thứ ba, nhưng khi kể lại những ǵ Oâng thấy, nghe, và cảm được
th́ Oâng cũng chỉ mô tả một cách rất mơ hồ và khó hiểu: “Mắt chưa hề thấy, tai
chưa hề nghe, ḷng trí chưa hề tưởng tượng”. Tóm lại, con người ra sao sau khi
chết, ở đâu sau khi chết, và như thế nào sau khi chết chỉ có tôn giáo mới có câu
trả lời một cách rơ ràng. Và câu trả lời ấy là niềm tin vào đời sau của mỗi tôn
giáo.
Riêng về sự chết th́ đă quá rơ ràng và không ai có thể chối căi được. Hễ đă sinh
ra làm người th́ ai cũng phải chết. Lịch sử nhân loại đă minh chứng điều này.
Chưa ai trong con cái loài người đă thoát khỏi cái chết, dù họ là bất cứ ai. Tần
Thủy Hoàng, một bạo chúa của Trung Quốc, cách đây hơn 2000 năm đă nghĩ đến lúc
phải chết. Oâng đă cho các danh y Oâng t́m phương pháp luyện thuốc trường sinh.
Nhưng Oâng và tất cả các danh y ấy cũng đă thành người thiên cổ. Gần đây,
Moussulini, nhà độc tài của Ư trong Thế Chiến II, cũng đă cho các phù thủy của
ḿnh luyện bùa hộ mệnh để đeo. Nhưng trước lúc bị treo cổ, Oâng cũng đă năo nề
thốt lên: “Cuối cùng th́ cũng không thoát khỏi cái chết”!
Tâm lư con người trước cái chết tuy khó hiểu, nhưng nó vẫn là một cái ǵ hấp dẫn
tính ṭ ṃ của một số các nhà tâm lư học. Họ đă t́m được một số người mà họ cho
là thích hợp với công việc khảo cứu này, để mong khảo cứu cảm nghĩ của con người
trước ngưỡng cửa sự chết, những người mà ta gọi là chết hụt. Các tâm lư gia đă
phỏng vấn những người này, và kết quả được chia thành hai nhóm. Một nhóm lạc
quan và một nhóm bi quan. Nhóm lạc quan mô tả cái chết như một cửa ngơ dẫn vào
một thế giới thần linh, đầy ánh sáng lạ lùng. Trong khi nhóm bi quan nhận xét
rằng chết là một giây phút kinh hoàng, và là một cánh cửa mở ra để đẩy con người
vào một thế giới u tối, và kinh dị. Người th́ kể lại cảnh ḿnh đang đứng giữa
một vườn hoa đầy hương thơm ngào ngạt, và đang thưởng thức những khúc nhạc mê
hồn th́ giật ḿnh tỉnh giấc và thấy ḿnh đang trên giường bệnh. Một số khác th́
ru rẩy và sợ hăi khi thuật lại ḿnh đang đứng trước một bờ vực thẳm, mà dưới đó
là một thung lũng tăm tối, bốc lên những mùi hôi thối, và nghe vọng lên những
tiếng ai oán, gầm thét năo nề. Những người này coi ḿnh như có phúc v́ mở mắt ra
thấy ḿnh c̣n đang sống.
Mặc dù không khảo cứu trực tiếp và một cách đầy đủ về cái chết. Nhưng tâm lư con
người đă cho thấy rằng sau khi chết có một nơi chốn và một không gian nào đó cho
con người. Phải chăng điều này trùng hợp với niềm tin Kitô Giáo vừa được nhắc
tới ở trên. Và khi đối diện với cái chết, có ít nhất hai loại người, với hai tâm
lư khác biệt. Như vậy, th́ chết là một chuyện có thật, c̣n con người như thế nào
sau khi chết, th́ ngoài niềm tin vào thế giới siêu h́nh, thật sự con người không
ai có thể giải thích được. Bởi v́ mỗi người có một tâm lư sống, hoàn cảnh sống,
lối sống, và theo đó, có một cái chết, một lối nh́n, và một hoàn cảnh chết khác
nhau.
Ngoài ra, cũng qua những ǵ mà con người linh cảm được về thế giới siêu h́nh,
thế giới sau cái chết, cũng hé mở cho thấy rằng dù tin hay không tin, trước khi
chết mỗi người thật sự phải đối diện với lương tâm của ḿnh về tất cả những ǵ
ḿnh đă nghĩ, đă nói, và đă làm trong suốt cuộc đời ḿnh. Qua đó, mỗi người phải
thanh toán một cách ṣng phẳng tất cả những món nợ tinh thần ấy, trước hết là
với chính ḿnh, tiếp đến là với tha nhân, và trên hết là với Thượng Đế. C̣n nơi
mà con người sẽ đến, chắc chắn là một nơi thích hợp nhất với những ǵ mỗi người
đă làm trong cuộc đời này.
Nhưng đối với cái chết, mỗi người đều có những tâm tư và lối giải thích khác
nhau. Có những người tự hỏi, “bạn nghĩ sao nếu Thượng Đế cho bạn biết lúc nào
bạn sẽ chết, và chết bằng cách nào”? Đó là điều mà hầu như ai cũng mong biết
được bí mật ấy. Nhưng sự thật là không ai biết ḿnh sẽ chết lúc nào, và chết
bằng cách nào. Bí mật về sự chết vẫn là một bí mật không ai giải thích được, và
không ai biết rơ ngoài trừ Thượng Đế. Và điều này có phải là một bất hạnh cho
con người hay không? Nó có phải là một điều xui xẻo không? Cám ơn Thượng Đế v́
đă giữ bí mật sự chết cho riêng ḿnh Ngài và đă không cho con người biết ngày,
giờ, nơi chốn, và cách chết. Ta hăy tưởng tượng xem nhân loại ra sao, và thế
giới này sẽ ra như thế nào nếu con người biết được ngày nào ḿnh chết, chết ở
đâu, và chết như thế nào?! Chắc chắn thiên hạ sẽ trở thành đảo điên, và hốt
hoảng đến nỗi không ai có thể sống yên ổn và hạnh phúc được. Tóm lại, mặc dù
chết vẫn là mầu nhiệm, một mầu nhiệm rất khó hiểu như tất cả mọi mầu nhiệm khác.
Nhưng chết không ǵ hơn là một cánh cửa mở ra để con người đi vào một thế giới
mới. Một thế giới của hạnh phúc bất diệt, hoặc một thế giới với những đọa đầy và
trầm lâm muôn kiếp.
Tuy phần lớn nhân loại tin vào cái chết, và muốn t́m cho ḿnh một chỗ bên kia
cái chết, nhưng vẫn có một số không coi cái chết là ǵ, và sống như ḿnh không
bao giờ chết. Đó mới là một bất hạnh ghê gớm. Thánh Kinh Kitô Giáo có một câu
rất khôn ngoan và rất giá trị về đề tài đang được bàn đến hôm nay, đó là: “Phúc
cho ai luôn đặt sự chết trước mặt”. Suy ngắm về sự chết, để sự chết trước mặt sẽ
làm cho con người khôn ngoan hơn, b́nh tĩnh hơn, và đối đăi một cách công b́nh,
bác ái, và hoà thuận hơn với chính ḿnh, với tha nhân, và với Thượng Đế hơn.
Tóm lại, chết không phải là hết như nhiều người vẫn nhầm tưởng, hoặc cố t́nh dối
gạt ḿnh. Như kết quả của những khảo cứu tâm lư trên, mặc dù không đi vào cốt
lơi và lột tả được một cách chính xác thế nào là chết, nhưng qua đó, nó cũng cho
thấy một quan niệm rơ ràng rằng, con người khi đối diện với sự chết thường có
hai tâm lư, mà theo từ ngữ của thần học, đó là hai chọn lựa của linh hồn: Một đi
vào vĩnh hằng với đời đời hạnh phúc, hai đi vào hỏa h́nh với đời đời trầm luân.
Nhưng cái đó lại tùy thuộc vào niềm tin, vào giá trị cuộc sống mỗi người. Việt
Nam ta có câu: “Cây nghiêng chiều nào sẽ đổ theo chiều đó”. Đây cũng là những ǵ
con người cần suy về cái chết, hơn là sợ hăi, trốn tránh, hoặc phủ nhận cái
chết.