Các Chuyến Tông Du Mục Vụ: Nguồn Gốc, Ý Nghĩa và Tác Dụng

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL

Trước khi Chúa Kitô Tử Giá, Người đã thiết lập Bí Tích Thánh Thể để Giáo Hội có thể tiếp tục tưởng niệm Cuộc Vượt Qua của Người là Đấng ở cùng Giáo Hội cho tới tận thế ra sao, thì trước khi Người là Đấng Phục Sinh về trời cùng Cha là Đấng đã sai Người, Người cũng đã sai các tông đồ đi rao giảng, trước tiên ở Giêrusalem, ở Giuđêa, ở Galilêa và cho tới tận cùng trái đất (xem Acts 1:8) cũng như cho tới khi Người lại đến (xem Acts 1:11) như vậy. Cốt lõi của việc rao giảng được gọi là truyền giáo hay truyền bá phúc âm hóa này là ở chỗ làm chứng cho Chúa Kitô, bởi thế, theo Thánh Ký Luca, trong cả Sách Phúc Âm và Cuốn Tông Vụ của mình, ngài đã lập lại từ ngữ được chính Chúa Giêsu sử dụng, đó là “các con là những chứng nhân của Thày” (Lk 24:48; Acts 1:8). Và việc làm chứng nhân cho Chúa Kitô đã được mở màn bởi chính các vị tông đồ là thành phần chứng nhân tiên khởi, thành phần trong Phúc Âm của Thánh Ký Marcô ở đoạn ở đoạn 3 câu 13 và 14, được Chúa Giêsu tuyển chọn để ở với Người và để được Người sai đi: các vị cần ở với Người để thấu biết về Người và được Người sai đi để làm chứng về Người như Người tỏ mình ra cho các vị.

Thế nhưng, việc làm chứng cho Chúa Kitô, theo ý định của Người là Đấng Phục Sinh, Thăng Thiên và Tái Giáng trong vinh quang vào ngày cùng tháng tận, lại không phải chỉ vỏn vẹn ở Thánh Địa và cho riêng thành phần chiên lạc nhà Yến Duyên như lúc Người còn sống sai 12 tông đồ và 72 môn đệ đi (x. Mt 10:6; Lk 10:1,13-15), mà là cho tới tận cùng trái đất, và còn qua cả thành phần thừa kế của những vị chứng nhân tiên khởi này, thành phần được gọi là hàng giáo phẩm của Giáo Hội hoàn vũ, dưới sự lãnh đạo của vị được gọi là Giáo Hoàng, thừa kế Thánh Phêrô. Điển hình cho việc tiếp tục làm chứng cho Chúa Kitô cho đến tận cùng trái đất này và cho tới khi Người lại đến này là những chuyến tông du của chính các vị Giáo Hoàng thời đại, kể từ Công Đồng Chung Vaticanô II tới nay, tới chuyến tông du của vị giáo hoàng đương kim ở Thánh Địa trong 8 ngày, 8-15/5/2009, một biến cố phải nói là có một tầm vóc quan trọng chẳng những cho lịch sử Giáo Hội mà còn của cả lịch sử thế giới nữa, một biến cố không thể nào không là đề tài phát thanh của Tin Mừng Sự Sống hôm nay.

Kể từ Công Đồng Chung Vaticanô II, một công đồng chung thứ 21 trong lịch sử 2000 năm của Giáo Hội, một công đồng theo chiều hướng hoàn toàn khác với 20 công đồng trước, một chiều hướng hoàn toàn mới mẻ, chiều hướng của một thứ “Ánh Sáng Muôn Dân” - Lumen Gentium, nhan đề của Hiến Chế tín lý về Giáo Hội, mang “Vui Mừng và Hy Vọng” - Gaudium et Spes, nhan đề của Hiến Chế Mục Vụ của Giáo Hội, Giáo Hội đã thể hiện chiều hướng truyền bá phúc âm hóa này một cách cụ thể ngay từ khi công đồng chung Vaticanô II từ ngày 11/10/1962 đến ngày 8/12/1965 này chưa kết thúc, qua chuyến tông du đầu tiên ngoài Ý quốc trong lịch sử Giáo Hội là chuyến tông du của Đức Phaolô VI tới Thánh Địa 3 ngày, từ 4 tới 6 tháng Giêng năm 1964, một chuyến tông du lịch sử liên quan đặc biệt tới chiều kích đại kết với Chính Thống Giáo và liên tôn với Do Thái giáo. Kể từ đó, đích thân các vị Giáo Hoàng, thừa kế Thánh Phêrô, đã thực hiện việc truyền bá phúc âm hóa hết sức khẩn trương trong một thế giới càng văn minh con người càng sợ bị hủy diệt bởi chính những gì mình phát minh ra, càng đề cao nhân quyền càng quay cuồng với bão lốc văn hóa chết chóc, nhất là cho một thế giới Tây phương Kitô giáo đang bị khủng hoảng đức tin và phá sản văn hóa nhân bản chân chính.

Việc truyền bá phúc âm hóa của các vị giáo hoàng từ Công Đồng Chung Vaticanô II đã được thực hiện cụ thể nhất qua các chuyến tông du mục vụ khắp hoàn cầu. Đức Thánh Cha Phaolô VI với 11 chuyến, từ năm 1964 tới 1970, tức gần 2 chuyến 1 năm; Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II với 104 chuyến trong 26 năm rưỡi, tức 4 chuyến 1 năm; và vị Giáo Hoàng đương kim Biển Đức XVI với 12 chuyến trong vòng 4 năm, tức 3 chuyến 1 năm. Có một điểm chung giống nhau giữa cả 3 vị giáo hoàng này là các vị đều đến 2 nơi chính yếu quan trọng nhất trên thế giới, một là Liên Hiệp Quốc, một địa điểm liên quan tới chính trị, và hai là Thánh Địa, một địa điểm liên quan đến tôn giáo. Đức Phaolô VI đến Liên Hiệp Quốc ngày 4/10/1965, Đức Gioan Phaolô II ngày 5/10/1995, và Đức Bênêdictô ngày 18/4/2008. Đức Phaolô VI thăm Thánh Địa ngày 4-6/1/1964, Đức Gioan Phaolô II ngày 20-26/3/2000, và Đức Bênêdictô ngày 8-15/5/2009.

Hôm Thứ Năm 12/6/2003, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II đã tiếp khoảng 200 người đã cộng tác với ngài trong chuyến tông du mục vụ lần thứ 100 của ngài. Trong số này có các viên chức của Bộ Nội Vụ Tòa Thánh, Bộ Trưởng Chuyển Vận Ý Quốc, các giám đốc của những hãng bay Alitalia, các Vệ Binh Thụy Sĩ và các ký giả. Trong dịp này, ngài cho biết lý do tại sao ngài cần phải thực hiện quá nhiều cuộc tông du mục vụ

“Ngay từ ngày Tôi được bầu làm Giám Mục Rôma, 16/10/1978, Tôi đã nghe thấy một cách mạnh mẽ và thôi thúc tiếng vọng của lệnh Chúa Giêsu truyền: ‘Các con hãy đi khắp thế gian và giảng dạy Phúc Âm cho tất cả mọi tạo vật’. Bởi thế Tôi cảm thấy có nhiệm vụ cần phải bắt chước Thánh Tông Đồ Phêrô, vị ‘đã đi đây đó để đến với tất cả mọi người trong họ’ hầu củng cố và liên kết tình trạng sinh động của Giáo Hội trong việc trung thành với Lời Chúa cũng như trong việc phục vụ cho chân lý; nói cho hết mọi người biết rằng Giáo Hội yêu thương họ, Giáo Hoàng yêu quí họ, cũng nhờ đó cảm thấy phấn khởi trước gương sáng sống thiện hảo của họ, sống đức tin của họ”.

ĐTC nhấn mạnh là những chuyến tông du của Ngài đã làm cho Ngài có thể thực hiện “một việc đặc biệt của thừa tác vụ xứng hợp với Vị Thừa Kế Thánh Phêrô, đó là, trở thành ‘đường lối và nền tảng vĩnh viễn và hữu hình cho mối hiệp nhất trong đức tin và niềm hiệp thông’”.

Ngoài ra, ngoài khía cạnh củng cố đức tin, thực hiện truyền giáo và thi hành đại kết, Ngài còn nhấn mạnh đến một khía cạnh nữa liên quan đến Chúa Kitô như sau: “Qua tất cả mọi chuyến đi của mình, Tôi cảm thấy mình như là một kẻ hành hương đến thăm một thứ đền thánh đặc biệt là Dân Chúa. Nơi những đền thánh này, Tôi đã được dịp chiêm ngắm dung nhan Chúa Kitô, một dung nhan tang thương trên thập giá lẫn vinh quang sáng ngời vào buổi sáng Phục Sinh”.

Đức Thánh Cha còn nói tới tầm quan trọng của việc Ngài đến để chia sẻ với các vị giám mục những khó khăn và niềm vui của các vị, để gặp gỡ thành phần tín hữu, nhất là giới trẻ, “và cảm thấy gần gũi hơn nữa với sinh hoạt của các cộng đồng Kitô giáo ở các lục địa khác nhau”. Đức Thánh Cha cũng không quên đề cập tới những cuộc Ngài gặp gỡ anh chị em thuộc các giáo hội hay cộng đồng Kitô hữu đại kết, cũng như các tín đồ thuộc các tôn giáo ngoài Kitô giáo, nhất là Do Thái giáo và Hồi giáo.

Tuy nhiên, điều đánh động Đức Thánh Cha nhất và đáng nhớ nhất của Ngài trong tất cả các chuyến tông du đó là những cuộc cử hành phụng vụ: “Những cộng đồng Dân Chúa muôn mầu sắc qui tụ lại để cử hành Thánh Thể vẫn là những gì in sâu vào ký ức của Tôi và vào tâm can của Tôi như những kỷ niệm ý nghĩa nhất và cảm kích nhất trong những cuộc viếng thăm của Tôi”.

Lịch sử thế kỷ 20 cho thấy một hiện tượng rất lạ, có thể nói là một dấu chỉ thời đại liên quan tới một mầu nhiệm quan phòng nào đó sắp sửa xẩy ra hay hiện thực. Đó là nạn thảm sát 6 triệu dân Do Thái ở Âu Châu bởi Đảng Nazi Đức Quốc xã trong Thế Chiến Thứ Hai (1939-1945), nhưng chỉ 3 năm sau, tức vào năm 1948, năm Bản Tuyên Ngôn Hiến Chương về Nhân Quyền của Liên Hiệp Quốc ban hành, một dân tộc ít người vừa bị sát hại 6 triệu nhân mạng như thế đã trở thành một quốc gia Do Thái trước mắt thế giới ở chính mảnh đất hứa của họ, sau 19 thế kỷ mất nước, từ sau biến cố Thành Giêrusalem bị Tướng Titô thuộc Đế Quốc Roma tàn phá hầu như tan tành. Quốc gia Do Thái nhỏ bé ít dân bé đất này, như một tiểu Việt Nam với đại Trung Quốc xưa và nay, lại là một cái gai nhức nhối khó nhổ nhất của khối Ả Rập Hồi giáo khổng lồ bao gồm 22 quốc gia tập trung chính yếu ở Trung Đông và Tiểu Á, trong đó có cả Ai Cập.

Từ ngày quốc gia Do Thái tái thiết lập ở mảnh đất hứa này của họ, cuộc chiến trung đông bắt đầu bùng nổ từ đó cho tới nay trên 60 năm, nhất là trận chiến 6 ngày năm 1967 và trận chiến Yom Kippur năm 1973, những trận chiến làm cho khối Ả Rập Hồi giáo khổng lồ Gồliát càng ngày càng cảm thấy không thể ăn tươi nuốt sống một thằng nhãi con Đavít Do Thái. Cuộc chiến tranh giằng co càng ngày càng quyết liệt này ở Thánh Địa hầu như không thể nào có thể chấm dứt được, không ai có thể nào giải quyết được, kể cả quốc tế và chính nội bộ các phe đối địch nhau, cho dù đã có những cố gắng về mọi phía. Chẳng khác gì như tình trạng hiệp nhất Kitô giáo, suốt từ sau Công Đồng Chung Vaticanô II, thời điểm bắt đầu phát động phong trào và chiến dịch đại kết Kitô giáo, theo sau là những cuộc gặp gỡ và đối thoại đại kết, nhưng mới chỉ hơi nhúc nhích được một tí trong vòng gần nửa thế kỷ. Về tình hình chiến tranh trung đông giữa Do Thái và khối Palestine ở Thánh Địa, người ta có cảm tưởng cả hai bên đều áp dụng luật Cựu Ước là “mắt đền mắt răng đền răng”. Palestine khủng bố, Do Thái trả đũa. Cứ thế và cứ thế.

Phải chăng đó là lý do các chuyến tông du của những vị Giáo Hoàng Công Giáo đều nhắm đến chỗ làm sao để mang lại hòa bình cho hai dân tộc này, để họ có thể chung sống với nhau trên cùng một mảnh đất, một mảnh đất hứa của dân Do Thái, nhưng cũng là mảnh đất dân Palestine đã lưu trú cả 19 thế kỷ? Giải pháp 2 quốc gia đồng chung sống được quốc tế phát động và cổ võ vẫn không được chấp nhận, chiến tranh vẫn tiếp tục kéo dài cho tới nay? Phải chăng, một khi “quyền lực chính trị” (political power) không thể giải quyết được thì cần phải sử dụng đến một yếu tố quan trọng khác, một yếu tố được vị Giáo Hoàng đương kim Biển Đức XVI, vị giáo hoàng của một quốc gia liên quan tới cuộc thảm sát dân Do Thái, đã đề cập tới trong cuộc họp báo Thứ Tư 8/5/2009, đó là “năng lực thiêng liêng” (spiritual force) từ các tôn giáo?

Bởi vậy, chúng ta hãy đặc biệt theo dõi những bài ngài nói hay những lời ngài nói trong chuyến tông du XII ở Thánh Địa liên quan tới thứ “năng lực thiêng liêng” là những gì có thể cùng với và thậm chí thay cho “quyền lực chính trị” trong việc mang lại hòa bình cho thế giới nói chung và ở Thánh Địa nói riêng.