ĐTC Biển Đức XVI Tông Du Tiệp Khắc 26-28/9/2009

“Thành phần thiểu số sáng tạo là thành phần quyết định tương lai”

Họp Báo trên chuyến bay Tông Du Tiệp Khắc 26/9/2009

Cha Federico Lombard (Giám Đốc Văn Phòng Báo Chí của Tòa Thánh): Tâu Đức Thánh Cha, chúng con rất lấy làm biết ơn vì một lần nữa Đức Thánh Cha ban cho chúng con ít phút và một số giải đáp cho những vấn nạn được thu thập để sửa soạn cho chuyến đi này, và nhờ đó Đức Thánh Cha cũng cống hiến cho chúng con một cơ hội để nguyện chúc Đức Thánh Cha được có một chuyến đi tốt đẹp.

Vấn:    Như ĐTC đã nói sau Kinh Truyền Tin Chúa Nhật vừa rồi, Cộng Hòa Tiệp Khắc là quốc gia nằm ở tâm điểm của Âu Châu chẳng những về địa dư mà còn về cả lịch sử nữa. ĐTC có thể giải thích thêm cho chúng con biết về “tính cách lịch sử” này và cho chúng con biết chuyến đi này vì sao và ra sao có một ý nghĩa đối với toàn thể châu lục này, ở đường lối văn hóa, thiêng liêng và có thể cả về chính trị trong việc xây dựng Khối Hiệp Nhất Âu Châu?  

ĐTC đáp:      Ở mọi thế kỷ, Cộng Hòa Tiệp Khắc, lãnh thổ của Cộng Hòa Tiệp Khắc, đã từng là một nơi cho cuộc gặp gỡ của các nền văn hóa. Chúng ta hãy bắt đầu từ thế kỷ thứ 9: Một mặt, ở Moravia chúng ta có việc truyền giáo của Thánh Cyril và Methodius, những vị mang văn hóa Byzantine từ Đế Quốc Byzantium, thế nhưng lại tạo nên một nền văn hóa Slavic, với kiểu chữ Cyrillic cũng như với một thứ phụng vụ theo ngôn ngữ Slavic; mặt khác, ở Bohemia, có những giáo phận sát biên giới Regensburg và Passau lại mang Phúc Âm bằng tiếng Latinh tới, và với mối liên hệ với văn hóa Latinh Rôma, hai nền văn hóa đã gặp nhau. Mỗi cuộc gặp gỡ đều gặp khó khăn, nhưng cũng sinh hoa kết trái. Sự kiện này có thể dễ dàng được chứng thực nơi trường hợp điển hình này.  

Một bước nhẩy vọt xẩy ra là vào thế kỷ 12, Vua Charles IV thiết lập ở Prague này một đại học đường đầu tiên ở Trung Âu. Đại học đường tự mình là nơi gặp gỡ các nền văn hóa; nơi trường hợp này nó còn trở thành một nơi gặp gỡ giữa nền văn hóa nói tiếng Slavic và Đức. Như trong thế kỷ và thời điểm của phong trào Cải Cách, chính ở nơi lãnh thổ này, những cuộc gặp gỡ và xung khắc đã trở nên quyết liệt và to lớn là những gì đã xẩy ra đều được tất cả chúng ta biết tới. 

Giờ đây tôi đi ngay vào thời điểm của chúng ta: trong thế kỷ vừa qua, Cộng Hòa Tiệp Khắc đã chịu đựng một chính sách độc tài cộng sản đặc biệt dã man, thế nhưng cũng có cả cuộc chống cự mạnh mẽ của Công giáo và trần thế. Tôi nghĩ tới các bản văn của Vaclav Havel, của Hồng Y Vlk, tới một hình ảnh như Hồng Y Tomasek, vị đã cống hiến cho Âu Châu một sứ điệp về ý nghĩa của tự do và về cách thứcc chúng ta cần phải sống động và hoạt động trong tự do. Và tôi nghĩ rằng từ cuộc gặp gỡ của các nền văn hóa qua các thế kỷ, và chính từ giai đoạn phản ảnh khổ đau cuối cùng này – nhưng không phải chỉ giai đoạn này –đối với một thứ quan niệm mới về tự do và về xã hội tự do, mà nhiều sứ điệp quan trọng đang cống hiến cho chúng ta là những gì có thể và cần phải sinh hoa kết trái đối với việc xây dựng Âu Châu. Chúng ta thật sự cần phải rất chú ý tới sứ điệp của xứ sở này.

Vấn:    Đến nay chúng ta trải qua 20 năm sau cuộc sụp đổ của các chế độ cộng sản Đông Âu; Đức Gioan Phaolô II, khi thăm viếng các xứ sở khác nhau thoát khỏi cộng sản, đã khuyến khích họ sống cách hữu trách quyền tự do được họ phục hồi. Đâu là sứ điệp của Đức Thánh Cha muốn nhắn gửi các dân tộc Đông Âu ngày nay trong giai đoạn lịch sử mới này?

ĐTC đáp:      Như tôi đã nói, các xứ sở này thật sự quằn quại dưới chính sách độc tài, thế nhưng, trong đau khổ, những quan niệm về tự do đã phát triển đang được thịnh hành và giờ đây cần phải được trau chuốt và hiện thực hơn nữa. Chẳng hạn, tôi nhớ một bản văn của Vaclav Havel có câu: “Những chính sách độc tài căn cứ vào những thứ dối trá và nếu cái dối trá bị chế ngự, nếu không ai dối trá nữa và nếu sự thật được sáng tỏ thì tự do sẽ xuất hiện”. Và đó là cách thức ông đã giải thích cho biết về mối liên hệ giữa sự thật và tự do, một thứ tự do không phóng đãng, tùy ý, nhưng gắn bó với và khuôn đúc bởi những thứ giá trị cao cả của sự thật và yêu thương, của tình đoàn kết và sự thiện hảo nói chung. Vậy tôi nghĩ rằng những quan niệm này, những ý tưởng đã từng được nung nấu dưới chế độ độc tài ấy không được mất đi: Giờ đây chúng ta cần phải trở về với chúng!

Và, trong thứ tự do thường là một thứ trống rỗng nho nhỏ nào đó và chẳng có những thứ giá trị nào, một lần nữa hãy nhìn nhận rằng tự do và các thứ giá trị, tự do và sự thiện, tự do và sự thật là những gì đi với nhau: Bằng không, cả tự do nữa cũng bị hủy diệt. Đối với tôi dường như đó là sứ điệp xuất phát từ những xứ sở ấy và là những gì cần phải hiện thực vào lúc này đây.

Vấn:    Tâu Đức Thánh Cha, Cộng Hòa Tiệp Khắc là một xứ sở bị tục hóa rất nhiều, nơi Giáo Hội Công Giáo là một thiểu số. Trong tình hình như thế, Giáo Hội làm thế nào có thể hiệu nghiệm góp phần cho công ích của xứ sở này?

ĐTC đáp:      Tôi muốn nói rằng bình thường thì những thành phần thiểu số sáng tạo là thành phần quyết định tương lai, và như thế Giáo Hội Công Giáo cần phải tự hiểu mình là một thành phần thiểu số có một gia sản của các thứ giá trị không phải là những gì của quá khứ mà là một thực tại rất sống động và hiện đại. Giáo Hội cần phải hành động, cần phải hiện diện trong cuộc công khai tranh luận, trong việc chúng ta tranh đấu cho một quan niệm thực sự của tự do và hòa bình.

Nhờ đó Giáo Hội mới có thể đóng góp vào các lãnh vực khác nhau. Điều tôi muốn nói ở đây đầu tiên chính là cuộc đối thoại giữa thành phần bất khả thần tri và tín hữu. Mỗi bên đều cần đến nhau: người bất khả thần tri không thể mãn nguyện ở chỗ chẳng cần biết Thiên Chúa có hiện hữu hay chăng, nhưng cần phải tìm kiếm và cảm thấy được cái gia sản cao cả này của niềm tin; người Công giáo không thể mãn nguyện có được đức tin, nhưng cần phải tìm kiếm Thiên Chúa hơn nữa, và trong cuộc đối thoại với người khác họ tái nhận thức Thiên Chúa một cách sâu xa hơn. Đó là mức độ thứ nhất, mức độ đối thoại về tri thức, đạo lý và nhân bản.

Tiếp theo là lãnh vực giáo dục, Giáo Hội phải làm nhiều thứ cho vấn đề đào luyện. Ở Ý quốc chúng ta nói về việc khẩn trương giáo dục. Nó là vấn đề chung cho toàn khối Tây phương: ở đây một lần nữa Giáo Hội cần phải hiện thực hóa, cụ thể hóa, mở tung ra cái gia sản lớn lao của mình cho tương lai.

“Yêu thương” là lãnh vực thứ ba. Việc Giáo Hội trợ giúp người nghèo, trở thành khí cụ yêu thương bao giờ cũng là dấu hiệu cho thấy căn tính của Giáo Hội. Ở Cộng Hòa Tiệp Khắc, Yêu Thương đã thực hiện nhiều sự ở các cộng đồng khác nhau, nêu gương trách nhiệm cho những người khác, về tình đoàn kết quốc tế là những gì vẫn là một điều kiện cho hòa bình.

Vấn:    Tâu Đức Thánh Cha, bức thông điệp vừa rồi của Đức Thánh Cha là “Yêu Thương Trong Sự Thật” đã gây ra một biến động trên khắp thế giới. Đức Thánh Cha thẩm định về sự kiện này ra sao? Đức Thánh Cha có lấy làm vui hay chăng? Đức Thánh Cha có nghĩ rằng thực sự cuộc khủng hoảng toàn cầu gần đây là một cơ hội giúp nhân loại dễ suy nghĩ về tầm quan trọng của những giá trị luân lý và thiêng liêng, để đương đầu với những vấn đề lớn lao nơi tương lai của họ? Và Giáo Hội sẽ tiếp tục chỉ dẫn họ theo chiều hướng này?

ĐTC đáp:      Tôi rất vui mừng với cuộc bàn luận lớn lao này. Quả thật mục đích là ở chỗ khuyến khích và tác động một cuộc bàn luận về những vấn đề ấy, chứ không để cho những sự việc cứ tiếp tục xẩy ra như thế, nhưng tìm kiếm những kiểu mẫu mới cho một nền kinh tế hữu trách, dù ở trong các xứ sở riêng hay nơi toàn thể nhân loại hợp lại. 

Ngày nay dường như hiển nhiên cho thấy rằng vấn đề đạo lý không phải là cái gì đó ở bên lề kinh tế, những gì có thể được cho rằng tự hành sự như là một loại kỹ thuật, nhưng lại là một nguyên tắc nội tại đối với kinh tế, một thứ kinh tế không hành sự nếu nó không chú trọng tới những giá trị nhân bản của tình đoàn kết, của những thứ trách nhiệm hỗ tương, và nếu nó không hội nhập đạo lý vào việc xây dựng chính nền kinh tế: Đó là một thách đố cả thể trong thời điểm này. Tôi hy vọng, với bức thông điệp ấy, đã góp phần vào cái thách đố này.

Cuộc tranh luận đang diễn tiến này dường như làm cho tôi cảm thấy phấn khởi. Thật sự là chúng tôi muốn tiếp tục đáp ứng những thách đố vào lúc này đây và trợ giúp để cho cảm quan về trách nhiệm trở thành mãnh liệt hơn là ý muốn lợi lộc, để trách nhiệm đối với người khác mạnh mẽ hơn là chủ nghĩa vị kỷ; theo chiều hướng ấy, chúng tôi muốn tiếp tục góp phần cho một nền kinh tế nhân bản cả trong tương lai nữa.

Vấn:    Để kết thúc, xin có một câu hỏi có tính cách riêng tư nữa với Đức Thánh Cha, đó là mùa hè vừa rồi cổ tay của Đức Thánh Cha đã bị thương nhẹ. Đức Thánh Cha có nghĩ rằng giờ đây nó hoàn toàn khá hơn chăng? Đức Thánh Cha đã có thể tiếp tục các hoạt động của mình hoàn toàn lại chưa, và Đức Thánh Cha có thể thực hiện phần thứ hai của tác phẩm về Chúa Giêsu như Đức Thánh Cha mong muốn hay chưa?

ĐTC đáp:      Nó chưa hoàn toàn lành, nhưng anh chị em có thể thấy rằng tay phải của tôi đang làm việc và tôi có thể thực sự cầm nắm, tức là tôi có thể vận chuyển nó, nhất là tôi có thể viết lách. Tư tưởng của tôi nẩy nở nhất là lúc tôi đang viết; bởi thế, đối với tôi, thật là bất tiện, một bài học nhẫn nại, khi tôi đã không thể viết lách gì trong sáu tuần lễ. Tuy nhiên, tôi có thể làm việc, đọc sách, làm những thứ khác và tôi cũng đã thực hiện được một chút tiến bộ cho tác phẩm này. Thế nhưng tôi vẫn còn nhiều điều phải viết. Tôi nghĩ rằng, với danh mục và những gì chưa xong, “Deo adiuvante” (nhờ ơn Chúa giúp), tôi có thể hoàn tất vào mùa xuân năm tới. Thế nhưng chỉ hy vọng vậy thôi!  

Cha Federico Lombard: Chúng con xin cám ơn Đức Thánh Cha thật nhiều, và một lần nữa, chúng con xin dâng lên Đức Thánh Cha những lời chúc tốt đẹp nhất cho chuyến đi này, ngắn ngủi nhưng rất gay go, và như Đức Thánh Cha đã cắt nghĩa cho chúng con, nó cũng rất ý nghĩa nữa.  

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL, chuyển dịch theo tín liệu được Zenit phổ biến ngày 27/9/2009

(những chỗ được in đậm lên là do tự ý của người dịch trong việc làm nổi bật những điểm chính yếu quan trọng)