Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL, chuyển dịch

12- TÀI NĂNG VÀ VIỆC LÀM 

ối liên kết giữa gia đình với xã hội là quê cha đất tổ dần dần tiến đến việc bao gồm cả đề tài có liên hệ chặt chẽ với dụ ngôn về tài năng. Vì từ từ qúi bạn nhận ra “tài năng” hay “các tài năng” mà mỗi một người trong qúi bạn có, rồi qúi bạn bắt đầu sử dụng chúng bằng một đường lối sáng tạo, qúi bạn bắt đầu phát triển chúng. Qúi bạn thực hiện điều này qua việc làm của mình.

Về phương diện việc làm này, có vô số những chiều hướng, khả năng và xu hướng! Tôi sẽ không cố gắng để liệt kê chúng ra ở đây, ngay cả bằng cách nêu lên ví dụ nữa, vì kể thiếu sót còn tại hại hơn là việc Tôi có thể liệt kê. Bởi thế, Tôi sẽ tạm đảm nhận tất cả những gì là khác nhau và đa dạng nơi các chiều hướng. Việc làm cũng cho thấy cái phong phú đa diện nơi những khám phá do tuổi trẻ thực hiện bằng làm việc. Theo Phúc Âm, chúng ta có thể nói tuổi trẻ là thời gian để nhận thức được các tài năng. Nó cũng là thời gian người ta bắt đầu đi trên nhiều nẻo đường, dọc theo tất cả mọi hoạt động, mọi việc làm và mọi sáng tạo nhân bản đã từng phát triển và vẫn còn tiếp tục phát triển.

Tôi hy vọng tất cả qúi bạn sẽ khám phá ra chính bản thân mình dọc theo những nẻo đường này. Tôi hy vọng qúi bạn sẽ hứng thú, khôn ngoan và nhiệt liệt khởi tiến trên những nẻo đường này. Việc làm – tất cả mọi việc làm – được gắn liền với cố gắng: “Ngươi sẽ đổ mồ hôi mới có của ăn” (Gn.3:19), và kinh nghiệm trong việc khổ công làm việc cũng đã được mỗi một người trong qúi bạn cảm thấy ngay từ những năm đầu đời của mình. Tuy nhiên, việc làm  đồng thời cũng đặc biệt hình thành con người, và theo một nghĩa nào đó, tác tạo con người.

Sự kiện này không những ám chỉ về việc học hành hay việc làm về tâm linh hoặc về trí tuệ nói chung, mà còn ám chỉ cả những loại việc làm về thể xác tầm thường có vẻ như không có gì là “sáng tạo”.

Thứ việc làm nói lên đặc tính của giai đoạn tuổi trẻ, trước hết, là việc sửa soạn để làm việc của người lớn, do đó, nó lại dính dáng đến học đường. Bởi thế, khi Tôi viết những lời này cho giới trẻ qúi bạn, Tôi đang nghĩ đến tất cả các trường học trên khắp thế giới mà cuộc sống trẻ trung của qúi bạn đã nhiều năm miệt mài, ở các trình độ mỗi ngày một cao hơn, tùy theo khả năng phát triển trí khôn và các xu hướng của mình: từ tiểu học tới đại học. Tôi cũng đang nghĩ đến tất cả những người lớn, nghĩ đến các người anh em và chị em của Tôi, thành phần là giáo viên và huấn viên của qúi bạn, những vị hướng dẫn tâm trí và tính nết giới trẻ của qúi bạn. Công việc của họ cao cả biết bao! Họ mang một trách nhiệm đặc biệt là chừng nào! Thế nhưng, công lao của họ cũng lớn lao biết mấy!

Sau hết, Tôi đang nghĩ đến những nhóm giới trẻ, bạn bè đồng lứa tuổi của qúi bạn, thành phần – nhất là ở trong một số xã hội và hoàn cảnh – không được dịp học hành, ngay cả ở bậc tiểu học. Sự kiện này là một thách đố mãi mãi cho tất cả những ai có trách nhiệm đối với việc giáo dục thuộc lãnh vực quốc gia và quốc tế, trong việc làm sao cho tình trạng này được cải tiến một cách thích đáng. Vì giáo dục là một trong những lợi ích căn bản cho nền văn minh của nhân loại. Nó đặc biệt quan trọng đối với giới trẻ. Tương lai của toàn thể nhân loại phần lớn lệ thuộc vào nó.

Tuy nhiên, khi chúng ta bàn đến vấn đề giáo dục, học vấn, học biết và học đường, phải để ý đến một vấn đề hết sức quan trọng đối với con người, nhất là đối với giới trẻ. Đó là vấn đề sự thật. Sự thật là ánh sáng của trí khôn con người. Nếu từ thời tuổi trẻ, trí khôn tìm kiếm để nhận biết thực tại qua nhiều khía cạnh của nó, là nó muốn đạt được sự thật: muốn sống sự thật. Tâm linh con người được cấu tạo nên như thế. Nguyện vọng sâu xa và việc thể hiện của tâm linh con người đó là đói khát sự thật. 

Chúa Kitô phán: “Qúi vị sẽ nhận biết sự thật và sự thật sẽ giải thoát qúi vị” (Jn.8:32). Chắc chắn đó là một trong những lời quan trọng nhất được chứa đựng nơi Phúc Âm. Vì những lời này nói về con người toàn diện. Những lời ấy cho thấy phẩm giá và thân phận cao cả xứng hợp với con người được kiến tạo từ bên trong, theo những chiều kích của tâm linh con người như thế nào. Thứ kiến thức giải thoát con người - một con người mù chữ cũng có thể có được thứ kiến thức này - không lệ thuộc vào nguyên việc giáo dục, ngay cả việc giáo dục ở cấp bậc đại học; tuy nhiên, giáo dục, kiến thức khoa học về thực tại, phải phục vụ cho phẩm giá con người. Thế nên, nó cũng phải phục vụ cho cả sự thật nữa.

Việc phục vụ cho sự thật cũng được thực thi nơi công việc qúi bạn được kêu gọi để làm khi qúi bạn hoàn thành chương trình giáo dục của mình. Nơi học đường, qúi bạn phải thâu đạt được chương trình giáo dục của mình. Nơi học đường, qúi bạn phải thâu đạt được những năng khiếu về trí tuệ, kỹ thuật và thực tiễn là những gì làm cho qúi bạn đóng vai trò hữu dụng của mình trong thế giới cao cả của việc con người làm. Tuy nhiên, nếu thực sự học đường sửa soạn cho qúi bạn làm việc, kể cả việc tay chân, thì chính việc làm thực sự cũng là một học đường chỉ dạy cho biết những giá trị cao trọng và quan trọng: một việc làm như thế hùng hồn cho thấy rằng mình đã đóng góp hữu hiệu vào việc xây dựng văn hóa loài người.

Tuy nhiên, trong mối liên hệ giữa giáo dục và việc làm ấy, mối liên hệ nói lên đặc tính của xã hội ngày nay,  có những vấn đề rất nghiêm trọng về đời sống thực tiễn. Tôi đang có ý nói riêng đến nạn thất nghiệp, và nói chung đến nạn thiếu việc đang gây nên các khó khăn dưới nhiều hình thức khác nhau cho giới trẻ trên khắp thế giới. Như qúi bạn qúa rõ, cái nạn này còn gói ghém cả những vấn đề khác, những vấn đề mà ngay từ khi qúi bạn còn ngồi trên ghế nhà trường đã làm mờ mịt cả chân trời tương lai của qúi bạn. Qúi bạn tự hỏi mình: Xã hội có cần đến tôi chăng? Tôi còn có thể tìm thấy một thứ việc làm giúp cho tôi sống tự lập mưu sinh được chăng? Để tôi có thể tự mình gầy dựng cho mình một gia đình với đầy đủ điều kiện sống xứng đáng, quan trọng nhất là có lấy được một mái nhà hay chăng? Tóm lại, có thực sự là xã hội đang chờ đợi việc đóng góp của tôi chăng?

Tính cách nghiêm trọng của những vấn đề này thúc đẩy Tôi, một lần nữa, nhắc nhở các chính quyền và tất cả những ai có trách nhiệm về kinh tế cũng như về việc phát triển các dân nước rằng, làm việc là một quyền lợi của con người; bởi thế, nó cần phải được bảo đảm bằng việc hết sức cẩn thận để ý đến nó, và bằng việc tập trung đường lối kinh tế để có đủ công ăn việc làm cho mọi người, nhất là cho giới trẻ, thành phần rất thường trở nên nạn nhân của nạn thất nghiệp ngày nay. Tất cả chúng ta đều tin tưởng là “làm việc là một điều tốt cho con người – một điều tốt cho nhân tính của họ – vì nhờ làm việc, con người chẳng những biến đổi thiên nhiên, thích ứng nó với nhu cầu của mình, mà còn đạt tới tầm vóc hoàn toàn là một con người, mà thực sự ở một nghĩa nào đó, làm cho họ trở thành ‘một con người hơn’” (Tông Thư Laborem Exercens: AAS 73 –1981 – 599f).

13- VIỆC TỰ LUYỆN THÂN VÀ CÁC MỐI NGUY ĐI KÈM 

hững gì liên quan đến nhà trường như là một tổ chức và như là một môi trường trước hết bao gồm cả tuổi trẻ. Thế nhưng, theo Tôi thì tính cách hùng hồn của những lời Chúa Kitô nói về sự thật được trích dẫn trên đây vẫn liên quan đến chính giới trẻ hơn. Vì cho dù thật sự gia đình có giáo dục cùng với nhà trường có dạy học và giáo huấn giới trẻ đi nữa, thì việc làm của cả gia đình cũng như học đường vẫn thiếu sót, (thậm chí còn vô bổ nữa là đàng khác), nếu mỗi một người trong giới trẻ qúi bạn không đảm nhận lấy việc tự luyện tập sống bản thân mình. Việc giáo dục trong gia đình và tại học đường chỉ có thể cung cấp cho qúi bạn một số yếu tố nào đó cho việc tự luyện tập sống bản thân mình mà thôi.

Về phương diện này, câu Chúa phán: “Qúi vị sẽ nhận biết sự thật và sự thật sẽ giải phóng qúi vị” đã trở thành một  hoạch định thiết yếu. Người ta có thể nói rằng giới trẻ bẩm sinh có một “cảm quan về sự thật”. Và sự thật cần phải được sử dụng cho tự do: giới trẻ cũng tự nhiên có một “ước vọng sống tự do”. Mà sống tự do là gì? Nghĩa là biết sử dụng tự do của mình theo sự thật – mới “thực sự” tự do. Thực sự tự do hoàn toàn không có nghĩa là muốn làm mọi sự như tôi muốn, hay làm những gì tôi muốn làm. Tự do mang trong mình cái tiêu chuẩn của sự thật, cái qui định của sự thật. Thực sự tự do nghĩa là sử dụng tự do của mình để làm những gì thực sự tốt lành. Thế nên, tiếp tục thực sự tự do nghĩa là trở thành một con người có một lương tâm chính trực, nghĩa là có trách nhiệm, nghĩa là trở thành một con người sống “cho kẻ khác”.  

Tất cả những điều này cấu tạo nên chính cốt lõi của những gì chúng ta gọi là giáo dục, nhất là những gì chúng ta gọi là việc tự luyện thân. Phải: đó là việc tự luyện thân! Bởi vì việc kiến tạo nội tại, nơi “sự thật giải phóng qúi vị”, của việc tự luyện thân này không thể nào lại được đắp xây lên “từ bên ngoài”. Mỗi một người phải xây đắp cuộc kiến tạo này “từ bên trong” – xây đắp bằng nỗ lực, kiên trì và nhẫn nại (là những gì không phải lúc nào cũng dễ dàng đối với giới trẻ). Việc kiến tạo này thực sự được gọi là việc tự luyện thân. Chúc Giêsu cũng nói đến điều này khi nhấn mạnh là chỉ “nhờ kiên trì” chúng ta mới có thể: “cứu được linh hồn mình” (x.Lk.21:19). “Để cứu linh hồn mình”, đó là hoa trái của việc tự luyện thân.

Cách nhìn mới mẻ về tuổi trẻ là ở nơi tất cả những điều này. Ở đây chúng ta không còn nói tới một dự án đơn sơ giản dị về cuộc sống cần phải được hoàn thành trong tương lai nữa. Nó cần phải được hoàn thành trong giai đoạn tuổi trẻ rồi vậy, nếu nhờ làm việc, nhờ được giáo dục, nhất là nhờ tự luyện thân, chúng ta làm nên chính cuộc sống, bằng cách xây nền cho việc phát triển liên tục nhân cách của chúng ta. Như thế, chúng ta có thể nói rằng, tuổi trẻ là “một nữ nhân điêu khắc tạc nên toàn khối cuộc sống”, và hình thể mà tuổi trẻ cống hiến cho nhân tính cụ thể của mỗi một người trong qúi bạn được kết thành một toàn khối cuộc sống.

Nếu việc tự luyện thân này có một chiều kích tích cực quan trọng thì, bất hạnh thay, nó cũng có một chiều kích tiêu cực nghiêm trọng. Qúi bạn không thể nào nhắm mắt làm ngơ trước những đe dọa chực chờ qúi bạn trong giai đoạn tuổi trẻ. Những đe dọa này còn có thể để lại vết tích nơi cả cuộc đời của qúi bạn nữa.

Tôi đang có ý nói đến, chẳng hạn như, chước cám dỗ về việc phê phán nghiệt ngã như muốn thách đố và duyệt xét lại mọi sự; hay chước cám dỗ ngờ vực về các giá trị cổ truyền là những gì có thể dễ dàng bị giảm thiểu xuống thành một thứ tư kiến cực đoan, khi những giá trị này đụng độ với các vấn đề liên quan tới việc làm, nghề nghiệp, nhất là tới hôn nhân. Chúng ta cũng có thể làm sao câm lặng không nói đến các chước cám dỗ, nhất là ở những xứ sở trù phú hơn, gây ra bởi tình trạng phát triển một ngành thương mại tiêu khiển, khiến con người lơ là việc nỗ lực dấn thân trong cuộc sống và khơi dậy nơi con người một thụ động tính, một cuộc sống vị kỷ và tự cô lập? Qúi bạn trẻ thân mến, qúi bạn đang bị đe dọa bởi các kỹ thuật quảng cáo tệ hại là những gì tác động xu hướng tự nhiên trong việc tránh né cố gắng, và là những gì hứa hẹn cho mọi khát vọng của con người được thỏa mãn nhất thời, kèm theo các kỹ thuật quảng cáo tai hại này còn là một trào lưu hưởng thụ, khêu gợi con người tìm kiếm tự mãn, đặc biệt nơi việc thụ hưởng các sản vật về thể chất. Biết bao nhiêu là giới trẻ, khi bị lôi cuốn theo cái hào nhoáng của các ảo tưởng giả tạo, đã đầu hàng trước sức mạnh buông thả của các bản năng, hay liều mình đi vào những nẻo đường dường như đầy hứa hẹn song thực tế lại thiếu hụt các viễn ảnh nhân bản đích thực! Tôi cảm thấy cần phải lập lại ở đây những gì Tôi đã viết trong Sứ Điệp cho Ngày Hòa Bình Thế Giới mà Tôi có ý nói với qúi bạn, đó là: “Một số trong qúi bạn có thể bị cám dỗ trốn tránh trách nhiệm: nơi những thế giới ảo mộng của men rượu và nghiện hút, nơi những liên hệ xác thịt ngoài trách nhiệm hôn nhân và gia đình, nơi thái độ lạnh lùng dửng dưng, nơi việc coi nhẹ mọi sự và ngay cả nơi bạo lực nữa. Qúi bạn hãy coi chừng đừng để mình bị thế gian lừa dối, muốn khai thác hay đánh lạc hướng việc qúi bạn hăng say và mạnh mẽ tìm kiếm hạnh phúc và ý nghĩa cuộc đời” (Sứ Điệp cho Ngày Hoà Bình Thế Giới Năm 1985, số 3: AAS 77 – 1985 -, 163).

Tôi viết cho qúi bạn tất cả những điều này để nói lên rằng Tôi hết sức quan tâm tới qúi bạn. Vì nếu qúi bạn phải “luôn sẵn sàng trả lời cho người nào đối chất qúi bạn về niềm hy vọng ở nơi qúi bạn” (1Pt.3:15), thì cũng cần phải được lưu tâm đến mọi sự tỏ ra phản lại niềm hy vọng này nơi qúi bạn. Đối với tất cả những ai cố gắng hủy hoại tuổi trẻ của qúi bạn bằng chiêu bài cám dỗ và lừa dối khác nhau, Tôi cần phải nhắc lại với họ những lời của Chúa Kitô nói về gương mù và những ai gây ra gương mù: “Khốn cho kẻ gây ra gương mù làm nên dịp tội! Thà hắn bị buộc cối đá vào cổ mà lộn xuống biển còn hơn là làm cho một trong những kẻ nhỏ nhất này đây sa ngã phạm tội” (Lk.17:1-2).

Những lời thật là nghiêm thẳng! Nghiêm thẳng nhất là từ miệng của Đấng đến để tỏ lòng yêu thương. Thế nhưng, ai cẩn thận đọc kỹ những lời Phúc Âm này chắc chắn sẽ cảm thấy cái đối kháng nẩy lửa giữa sự lành và sự dữ, giữa nhân đức và tội lỗi căng thẳng biết là chừng nào. Thậm chí họ còn thấy rõ hơn nữa tuổi trẻ của mỗi một người trong qúi bạn trước con mắt của Chúa Kitô quan trọng biết bao. Chính tình yêu Người dành cho giới trẻ đã khiến Người thốt ra những lời nghiêm trọng và thẳng ngặt này. Những lời ấy thực sự âm vang xa xa cuộc đối thoại giữa Chúa Kitô và người bạn trẻ trong Phúc Âm được Bức Thư này luôn đề cập tới.

(còn tiếp)