ĐẮC NHÂN TÂM

 

Chuyển Dịch: Nguyễn Hiến Lê

 

Trong Một Cuộc Tranh Biện
Không Có Người Thắng Kẻ Bại

     

Trong Một bữa tiệc, ông khách ngồi bên tay mặt tôi quả quyết rằng câu "Có Một vị thần nắm vận mạng của ta, ta cưỡng lại không được" ở trong Thánh Kinh. Ông ta lầm. Tôi biết vậy. Tôi chắc chắn vậy, không ngờ vực ǵ Nữa. Cho nên, để tỏ sự hơn người của tôi, sự quan trọng của tôi, tôi Tự nhận việc cải chính. Mà có ai cầu tôi cải chính đâu! Tôi bảo ông Ta rằng câu đó của thi hào Shakespeare. Ôn ta không chịu nhận ḿnh lầm, Căi! "Sao? Câu đó mà của Shakespear sao? Không thể được, thật vô lư! Rơ ràng trong Thánh kinh mà! Tôi biết". Ngồi bên trái tôi là ông Grammond, Bạn cũ của tôi, ông này đă nhiều năm nghiên cứu Shakespear. Cho nên Chúng tôi quay lại cùng xin ông Grammond phân giải xem ai phải ai trái. Ông Grammond đá mạnh vào chân tôi ở dưới bàn làm hiệu rồi tuyên bố: "Anh Dale anh lầm rồi: ông nói đúng. Câu đó ở trong Thánh kinh".

      Khi đi về cùng với ông Grammond, tôi nói:

      "Anh biết câu đó của Shakespear mà!"

      Ông Grammond trả lời: "Dĩ nhiên. Nó ở trong kịch Hamlet, hồi V, màn II. Nhưng, này anh, chúng ta là khách trong một cuộc hội họp vui vẻ, tại Sao muốn chứng minh rằng ông ấy lầm? Có phải làm như vậy mà người Ta có thiện cảm với ḿnh đâu? Sao không để ông ta giữ thể diện một Chút? Ông ta không hỏi ư kiến của anh mà. Tại sao quả quyết tranh biện Với ông ấy? Đừng gây với ai hết".

      "Đừng gây với ai hết". Ông bạn già của tôi nói câu ấy, nay đă khuất, Nhưng lời khuyên đó, bây giờ vẫn c̣n giúp cho tôi nhiều.

      Mà hồi ấy tôi cần có bài học đó vô cùng. Thuở thiếu thời, tôi ham Mê tranh biện với anh tôi. Ở trường, không có cuộc tranh biện nào mà Tôi không có mặt. Tôi học phép luận lư, phép lập luận, sau này tôi Dạy môn biện chứng pháp và tôi phải thú rằng: Ôi! Mắc cỡ thay! Có Lần tôi tính viết một cuốn sách về môn đó nữa. Tôi đă có mặt trong Hàng ngàn cuộc tranh biện và có khi dự cuộc bàn căi nữa. Và sau vô Số kinh nghiệm, tôi nhận thấy rằng cách hay nhất để thắng một cuộc Tranh biện là tránh hẳn nó đi. Hăy trốn nó như trốn rắn hổ, hoặc trốn Động đất vậy.

      Mười lần th́ có tới Chín lần các đối thủ, sau cuộc tranh biện, vẫn tin chắc rằng ḿnh có Lư.

      Trong các cuộc tranh biện không Ai thắng hết. Thực vậy, v́ nếu bạn thua... th́ là thua rồi. Và nếu bạn Thắng th́... bạn cũng thua nữa. Tại sao ư? Th́ đây! Ví dụ bạn thắng đối Thủ của bạn một cách rực rỡ và tỏ cho người đó thấy rằng y là một Thằng ngu. Phải, rồi sao nữa? Bạn đă làm thương tổn ḷng tự ái, ḷng Kiêu căng của người ta. Người ta tức giận lắm v́ đă thua bạn. Rồi th́:

      Kẻ nào bắt buộc nghe ai, luôn luôn vẫn giữ ư sai của ḿnh.

      Bạn biết điều đó chứ?

      Trong một công Ty lớn bảo hiểm, tất cả nhân viên phải theo lệnh này: "Không bao giờ Được tranh biện". Không phải tranh biện mà làm cho người ta tin được. Hai sự đó không có chút liên lạc ǵ với nhau hết. Muốn dẫn dụ người, Không phải tranh biện mà được.

      Chẳng Hạn, đă lâu rồi, tôi có một người học tṛ hiếu thắng lắm, trung hậu Giản dị, nhưng trời! Thích căi nhau làm sao! Anh ta làm đại lư cho một Hăng bán cam nhông, nhưng không thành công, chỉ v́ anh thích căi lại những Người anh mời mua xe và làm cho họ phát giận. Anh tranh biện, la ó, không Tự chủ được nữa. Có khách nào dám chỉ trích xe của anh ư, anh đỏ mặt Tía tai lên, chỉ muốn nhào vào bóp cổ người ta. Cái thời đó, bao giờ Anh cũng thắng trong các cuộc tranh biện. Nhưng về sau, anh thú với tôi: Than ôi! Biết bao lần ở nhà một khách hàng ra, tôi khoan khoái tự nhủ: "Ta đă làm cho thằng cha đó phải ngậm câm"... Tôi làm cho họ ngậm câm, Phải, nhưng tôi chẳng bán cho họ được chút chi hết.

      Công việc thứ nhất của tôi không phải là dạy anh ta ăn nói, mà dạy Anh ta giữ mồm miệng. Và bây giờ anh ta là một người bán hàng quan Trọng nhất trong công ty Bạch xa ở Nữu Ước. Bây giờ anh làm sao? Xin Nghe anh ta nói:

      Bây giờ, khi tôi lại Nhà một khách hàng và nếu người đó bảo tôi: "Cái ǵ? Xe cam nhông Hăng Bạch xa? Tôi xin chịu. Xe đó dở quá. Cho không tôi, tôi cũng không Nhận. Tôi, tôi mua xe cam nhông hăng X", th́ tôi ngọt ngào trả lời người ấy rằng:

      "Thưa ông, xe hăng X tốt lắm. Nếu ông mua xe hăng đó, ông không lầm đâu. Hăng đó tin cậy được và Chế tạo đồ thật tốt".

      Như vậy ông Ta hết nói ǵ nữa, không c̣n lư lẽ ǵ để tranh biện được nữa. Ông ấy bảo xe hăng X cừ lắm. Tôi đáp: "Chắc chắn vậy". Th́ ông phải im Liền. Ông ấy không thể lặp đi lặp lại suốt cả buổi chiều câu: "Xe Hăng X rất tốt". Thế là chúng tôi bỏ câu chuyện đó và chúng tôi Bắt đầu tả những cái tốt, khéo của xe cam nhông Bạch xa của tôi.

      Có một hồi mà một mối hàng chỉ trích hăng tôi như trên kia th́ tôi Đă phát điên rồi. Tôi đă đập nhiều vố vào hăng X của ông ấy rồi Và càng đập th́ ông ấy lại càng binh vực nó. Càng binh vực th́ ông ấy lại càng tin chắc rằng xe hăng X tốt hơn các xe khác.

      Nghĩ tới quá khứ của tôi, tôi tự hỏi, với tính t́nh như vậy, làm sao Tôi có thể bán được món hàng ǵ chứ. Đă phí nhiều năm để tranh biện, Gây lộn, và tạo ra sự phản kháng lại ḿnh. Bây giờ tôi quyết làm Thinh. Như vậy lợi hơn nhiều".

      Ông Franklin Đă là khôn khéo, ông nói:

      "Ḿnh tranh Biện và cái lẽ, có thể làm cho người khác ngượng được, nhưng thẳng Như vậy có ích ǵ đâu, v́ không khi nào làm cho người ta thành thật đồng ư với ḿnh hết".

      Vậy xin bạn tự ư Lựa lấy: Một đàng th́ rực rỡ thắng người ta, nhưng về phương diện lư Luận, một đàng th́ được người ta thành thật đồng ư với ḿnh. Xin lựa Lấy một v́ được cả hai là điều hiếm thấy lắm.

      Một tờ báo ở Boston chép lại mộ chí ngộ nghĩnh sau này:


      Đây là nơi an nghĩ ngàn thu của William Joy.

      Y suốt đời hăng hái bênh vực ư kiến của y.

      Y có lư trong đời y.

      Nhưng có lư hay Vô lư.

      Y cũng vẫn chết không hơn, Chẳng kém".

      Phải, bạn có lư lắm, Ngàn lần có lư trong khi bạn hăng hái chứng minh đề nghị của bạn. Nhưng Bạn luống công vô ích v́ không thể thay đổi ư kiến người khác. Vậy Bạn có lư hay vô lư rốt cuộc cũng vậy!

      Sau nhiều năm hoạt động chính trị, William Mc. Adoo, tổng trưởng thời Tổng Thống Wilson tuyên bố: "Lư luận không thể nào thắng được một người Ngu hết".

      "Một người ngu!" Ông nhũn Nhặn quá, ông Mc. Adoo.

      Nhiều năm kinh Nghiệm đă dạy cho tôi rằng không thể nào làm đổi ư kiến của bất Kỳ một người nào, dù người đó thông minh học thứ tới đâu đi nữa! Xin các bạn nghe chuyện ông F. Parsons, một nhà buôn, tới pḥng giấy Một viên chức thu thuế để kêu nài về một sự tính lộn trong số thuế Của ông. Nguyên do là người ta đă đánh thuế vào một số tiền chín ngàn Đồng mà ông chưa thâu được và cũng bao giờ thâu được v́ con nợ không Trả nổi. Viên thu thuế lạnh lùng đáp: "Cái đó tôi không biết. Đă Khai số tiền đó th́ phải đóng thuế".

      Hai bên căi lư trong một giờ đồng hồ: Viên thu thuế th́ lạnh lùng, Ngạo nghễ và cố chấp. Ông Parsons dẫn chứng ra cũng vô ích. Càng tranh Biện th́ viên thu thuế càng lỳ. Sau cùng, ông Parsons thay đổi chiến Thuật và kiếm cách thỏa ḷng tự ái của viên thu thuế, ông nói: "Tất Nhiên tôi cũng cho rằng việc của tôi không quan trọng bằng những việc Khác, gai góc hơn nhiều mà ông thường phải giải quyết. Chính tôi cũng Đă học chút ít về thuế má, quốc khố. Tôi thích môn đó lắm... Nhưng Tất nhiên là tôi chỉ học trong sách, c̣n ông, ông học một cách trực Tiếp, họ bằng kinh nghiệm. Có lúc tôi muốn làm nghề của ông. Tôi Sẽ học thêm được biết bao nhiêu điều".

      Xin các bạn nhớ rằng ông Parsons thực t́nh nghĩ như vậy.

      Viên thu thuế tức thời thẳng người lên, dựa lưng vào ghế, kể cho ông Parsons nghe những chuyện về nghề của ông, những vụ gian lận xảo quyệt Mà ông đă khám phá được. Lần lần lời lẽ, cử chỉ hóa ra thân mật, Rồi ông ta kể chuyện về con cái ông ta. Khi ông Parsons ra về, ông ấy Nói để xét lại yêu cầu và sẽ cho hay kết quả ra sao. Ba ngày sau, ông Cho ông Parsons hay là ông miễn cho số thuế đó, như lời ông Parsons xin.

      Câu chuyện đó chứng tỏ rơ ràng cái nhược điểm thông thường nhất của Loài người là muốn tỏ sự quan trọng của ḿnh ra. Mới đầu viên thu thuế Tỏ uy quyền của ông một cách ồn ào. Nhưng khi uy quyền đó đă được ông Parsons công nhận rồi khi ông này không tranh biện nữa th́ ông ta Tươi tỉnh ra, hóa ra nhân từ, dễ cảm và tốt bụng như những người khác.

      Constant, người bồi pḥng thân cận nhất của Hoàng Đế Nă Phá Luân thường Hầu bi da Hoàng Hậu Joséphine. Trong cuốn kư ức về đời tư của Nă Phá Luân, ông viết: "Tuy tôi chơi bi da rất giỏi nhưng tôi cũng cố ư nhường Cho Hoàng Hậu thắng tôi, mà
được vậy, Hoàng Hậu rất vui ḷng".

      Ta nên luôn luôn nhớ bài học đó:

      Ta hăy để cho khách hàng, bè bạn, người yêu và bạn trăm năm của ta Thắng ta trong những cuộc tranh biện nho nhỏ mà không tránh được.

      Đức Thích Ca nói "Oán không bao giờ diệt được oán, chỉ có t́nh thương Mới diệt nó được thôi" Tranh biện không phá tan được sự hiểu lầm. Phải thiệp thế, biết khéo léo, có ḷng ḥa giải và khoan hồng, tự Đặt ḿnh vào địa vị đối thủ của ta mới có thể thu phục họ được.

      Một lần Lincoln khiển trách một sĩ quan nhỏ tuổi đă tranh biện với bạn. Ông nói "Người nào đă muốn tu thân tự tiến th́ không phí th́ giờ căi Vă nhau. Những cuộc gây lộn đó làm cho tính t́nh hóa ra khó chịu và Làm mất sự tự chủ đi. Thỉnh thoảng phải biết nhịn người. Thà nhường Lối cho một con chó c̣n hơn là tranh nhau với nó để nó cắn cho. V́ dù Có giết được nó th́ vết cắn cũng không lành ngay được".

      Vậy muốn dẫn dụ người khác cho họ nghĩ như ḿnh, bạn phải theo quy tắc Thứ nhất này:

      Cách hay hơn hết để Thắng một cuộc tranh biện là tránh hẳn nó đi.

Một Cách Chắc Chắn Để Gây Oán Thù Tránh Nó Cách Nào?

     Hồi ông Thoedore Roosevelt c̣n làm Tổng Thống, ông thú rằng trong trăm lần ông chỉ chắc xét đoán đúng được bảy mươi lăm lần là nhiều, khả năng Của ông không thể hơn được nữa.

      Một Trong những vị có tài danh nhất của thế kỷ hai mươi mà kỷ lục tối cao chỉ Được có bấy nhiêu, th́ bọn dung phàm như bạn và tôi, c̣n hy vọng ǵ Nữa?

      Nếu bạn chắc chắn rằng trăm Lần bạn chỉ lầm lỡ bốn mươi lăm lần thôi, th́ bạn c̣n đợi ǵ mà không Lại đóng đô ở Wall Street, kiếm hằng triệu bạc mỗi ngày, sắm một chiếc Du thuyền và cưới một ngôi sao hát bóng? Nhưng nếu bạn lầm lỡ nhiều Hơn th́ tại sao lại tự cho cái quyền chê người khác là lầm lỡ?

      Bạn có nhiều cách cho người ta hiểu rằng người ta lầm: ví dụ một vẻ Nh́n, một giọng nói, một cử chỉ những cái đó cũng hùng hồn như lời Nói vậy. Nhưng người ta có đồng ư với bạn không? Người ta có vui ḷng Chịu nhận người ta lầm không? Không! V́ bạn đă đập một vố ngay vào Trí khôn, vào óc xét đoán, ḷng tự ái của người ta. Như vậy là bạn Xúi người ta phản kháng lại, chớ không phải giúp người ta đổi ư kiến. Bạn đă xúc phạm người ta, th́ dù có đem cả khoa lư luận của Platon Hay Emmanuel Kant đổ lên đầu người ta bạn cũng chẳng thế nào thay đổi ư kiến của người ta được.

      Đừng bao Giờ mở đầu câu chuyện như vầy: Tôi sẽ chứng minh cho ông điều đó... Tôi sẽ chứng rơ rằng... Như vậy tức là nói: "Tôi khôn hơn ông. Tôi Sẽ làm cho ông đổi ư".

      Bạn đă thách Đố người ta. Bạn gây ra sức phản kháng và xúi giục người ta tranh đấu Với bạn trước khi bạn bày tỏ quan niệm của bạn.

      Trong những trường hợp thuận tiện nhất, cũng đă khó mà sửa được ư Kiến của người khác. Vậy th́ tại sao lại c̣n dựng thêm trở ngại nữa? Tại sao lại mua lấy cái bất lợi cho ḿnh?

      Muốn chứng minh điều ǵ, phải lập luận một cách kín đáo, đừng cho người Nhận thấy chủ ư của ta. Phải khéo léo lắm, tế nhị lắm, đừng cho ai Đoán được bạn muốn đưa người ta đến đâu.

      Bạn nên theo lời khuyên sau này của một thi nhân:

      Dạy bảo mà
đừng có vẻ dạy bảo.

      "Giảng Một mới mà như nhắc lại một điều đă quên rồi".

      Lord Chesterfiel nói với con:

      "Con nên Khôn hơn những trẻ khác, nếu có thể được nhưng đừng cho chúng biết Con hơn chúng".

      Bây giờ tôi gần như Không tin một chút nào những điều mà hai mươi năm trước tôi tin, trừ bảng Cửu chương ra. Mà chưa chắc. Khi đọc những thuyết của Einstein, tôi sinh Ngờ cả bảng cửu chương là không đúng nữa. Trong hai mươi năm nữa, có Lẽ tôi không c̣n tin tới nửa lời tôi đă nói trong cuốn sách này. Ư kiến của tôi không c̣n vững vàng như hồi trước nữa. Socrate xưa thường Nhắc đi nhắc lại cho đệ tử ở Athènes: "Thầy chỉ biết chắc có một điều Này là thầy không biết chi hết".

      Làm Sao bây giờ? Tôi không dám khoe rằng tôi giỏi hơn Socrate, cho nên tôi Đă chừa, không dám chê ai là lầm nữa. Và như vậy tôi thấy lợi vô Cùng.

      Nếu một người cho một điều là Đúng trong khi bạn cho nó là sai, dù bạn có biết chắc rằng nó sai đi Nữa, th́ bạn cứ nói như vầy:

      Tôi không Đồng ư với ông, nhưng tôi có thể lầm được. Tôi vẫn thường lầm... Nếu Tôi lầm, tôi sẽ đổi ư kiến... Vậy chúng ta cùng xét lại xem sao nhé?. Như vậy chẳng hơn ư?

      Những câu như Vầy thật là thần diệu:

      "Tôi có thể Lầm được... Chúng ta cùng xét lại xem..". Không có một người nào nghe Những lời đó mà giận dữ được!

      Xét Lại sự kiện, là một phương pháp khoa học. Tôi đă có một lần phỏng Vấn Stefanson, nhà thám hiểm mười một năm ở gần địa cực, trong sáu năm ăn toàn Thịt ḅ và uống nước lạnh. Ông ấy tả cho tôi nghe một cuộc thí nghiệm Mà ông đă làm. Tôi hỏi thí nghiệm như vậy để chứng minh điều chi. Không Khi nào tôi quên được câu trả lời này của ông: "Một nhà khoa học Không bao giờ dám chứng minh một điều chi hết. Chỉ gắng sức t́m kiếm Những sự kiện đă xảy ra thôi".

      Ai Cấm các bạn bắt chước các nhà thông thái? Nếu bạn sẵn sàng nhận Rằng bạn có thể lầm được th́ khỏi lo ǵ hết. V́ tuyên bố như vậy là Tránh trước được các cuộc tranh biện, và làm cho đối phương nảy ḷng Công bằng, vô tư, rộng răi cũng như bạn, nghĩa là tự nhận rằng cũng Có thể lầm lỡ như bạn được.

      Nếu bạn Biết chắc rằng người ta lầm mà bạn nói thẳng ngay ra, th́ sẽ ra sao? Đây, thí dụ dưới này cho bạn thấy.

      Ông S, một luật sư c̣n nhỏ tuổi ở Nữu Ước, mới căi tại ṭa Thượng Thẩm Nữu Ước trong một vụ kiện lớn. Trong phiên nhóm, một thẩm phán Hỏi ông S.: "Trong luật hàng hải, thời hạn tiêu diệt thẩm quyền là Sáu năm phải không?" .

      Ông S. đương Căi, ngừng lại, ngó trân trân vị thẩm phán rồi buột miệng: "Kính Ngài, Trong luật hàng hải không có thời hạn tiêu diệt thẩm quyền".

      Sau ông S. kể lại: "Lúc đó, trong pḥng im lặng như tờ, không khí lạnh Ngắt như băng. Ông thẩm phán lầm. Tôi đă chứng tỏ rằng ông ấy lầm. Như vậy đâu phải cách lấy ḷng ông và làm cho ông nghe theo lư luận Của tôi. Tôi chắc chắn cứ đúng luật th́ tôi phải thắng trong vụ kiện Đó và lần đó tôi căi hùng hồn hơn bao giờ hết. Vậy mà tôi thua. Tôi Đă mắc phải một lỗi không sao tha thứ được là đă chỉ cho một vị rất Có danh và học rất rộng rằng ông ta lầm".

      Rất ít người xét đoán một cách hoàn toàn khách quan và sáng suốt. Phần đông chúng ta đầy thành kiến và thiên vị. Phần đông chúng ta bị Ḷng ghen tuông, nghi ngờ, sợ sệt, ghanh ghét va kiêu căng làm mù quáng. Lại thêm người ta phần nhiều không muốn thay đổi ư kiến, dù là ư Kiến về tôn giáo, về chính trị hay về một hiệu xe, một tài tử hát Bóng. Cho nên trong khi nói chuyện, nếu bạn có tánh hay nhắc đi nhắc Lại cho một người nghe rằng họ lầm, th́ xin bạn mỗi buổi sáng, quỳ Gối tụng đoạn sau này, rồi hăy điểm tâm. Đoạn đó trích trong cuốn "Luyện Tinh thần" của giáo sư James Harvey Robinson:

      Chúng ta thường tự nhiên thay đổi ư kiến dễ dàng mà không cảm động Chút chi hết. Nhưng nếu ai chỉ trích rằng ư kiến ta lầm, th́ chúng ta Sẽ thấy bẽ và phản kháng lại liền. Thật chúng ta nhẹ dạ vô cùng Khi tin chắc một điều ǵ, nhưng có ai tỏ ư muốn bắt ta rời bỏ điều Tin tưởng đó đi, là ta binh vực nó một cách giận dữ, tàn bạo. Tất Nhiên là ta hành động như vậy, không phải v́ quư báu ǵ những ư tưởng Đó đâu, mà chỉ v́ ḷng tự ái của ta bị đe dọa. Hai tiếng "của tôi" Trong công việc sinh nhai của loài người, là những tiếng quan trọng nhất, Và khi biết suy tính đến hai tiếng đó, là biết khôn vậy. Dù là bữa ăn "của tôi", con chó "của tôi" hay nhà "của tôi", cha "của tôi", nước "của tôi". Trời "của tôi", cái "của tôi" nào cũng có mănh lực như Nhau hết.

      Chúng ta giận khi người ta Bảo đồng hồ của chúng ta chậm, xe chúng ta cổ, điều đó đă đành, mà Chúng ta c̣n giận khi người ta cho rằng những quan niệm của ta về ngôi Hỏa tinh, về công dụng của một vị thuốc, hoặc về văn minh Ai Cập là Sai nữa... Chúng ta thích sống trong những tin tưởng mà chúng ta đă quen Nhận là đúng rồi. Có ai chỉ trích những quan niệm đó, tức th́ ta phản Động lại, kiếm đủ lư lẽ để bênh vực chúng. Tóm lại, gọi là lư luận, Chứ kỳ thực chúng ta chỉ tưởng tượng ra những lư lẽ để giúp ta cố Giữ những thành kiến cũ của ta thôi.

      Tôi nhớ có lần đặt làm những tấm màn ren để trang hoàng trong nhà. Làm rồi, ít lâu sau mới tính tiền, tôi phải trả một giá cứa cổ.

      Sau đó vài bữa, một bà bạn lại chơi, tôi chỉ những tấm màn, vô t́nh Nói giá nữa. Bà ta lên giọng đắc thắng: "Giá đó sao? Họ lừa ông rồi. Ǵ mà dữ tợn vậy?" .

      Quả có vậy. Nhưng Sự thực đó tôi không thích nghe chút nào cả. Tôi rán tự bào chữa. Tôi bảo bà bạn tôi rằng đồ tốt không bao giờ đắt hết, và muốn có Những đồ thượng hạng, có mỹ thuật mà trả giá như giá "bán sôn" th́ Được đâu, vân vân...

      Hôm sau, một bà Khác lại coi những tấm màn đó, ngắm nghía, tấm tắc khen và tiếc không Có tiền sắm nổi. Tức th́ sự phản động của tôi trái ngược lại hẳn, Chắc các bạn đoán được. Tôi đáp: "Nói thật ra tôi cũng vậy, không Đủ tiền dùng thứ xa xỉ phẩm đó, nó đắt quá. Đáng lẽ không nên mua Th́ phải".

      Khi ta có lỗi, ta có thể Nhận lỗi riêng với ta. Chúng ta có thể nhận lỗi với người khác nữa, Nếu họ biết ngọt ngào khôn khéo nghe ta nói. Tại sao vậy? Tại ta được Tự đắc rằng đă thành thật và can đảm tự thú. Nhưng nếu người ta bắt Chúng ta nuốt cay mà nhận lỗi th́ lại khác hẳn.

      Horace Greely, một nhà xuất bản có danh trong thời Nam Bắc chiến tranh, Phản kháng kịch liệt chính sách của Lincoln. Ông dùng đủ cách chỉ trích, Dọa dẫm, trào phúng, hằng tháng, hằng năm như vậy, hy vọng ông Lincoln Sẽ phải đổi chính sách... Nhưng đă phí công công kích và đă hoàn toàn Thất bại. Những lời phúng thích, chửi mắng không làm cho người khác Đổi ư họ mà theo ư ḿnh bao giờ.

      Nếu Bạn muốn tu thân, tập tự chủ và làm cho người khác tin theo ḿnh th́ Hăy đọc cuốn tự thuật của Benjamin Franklin, một cuốn sách đọc rất Mê và được liệt vào những tác phẩm cổ điển bực nhất của Mỹ. Trong Cuốn đó, Franklin kể chuyện ông thắng được tính khả ố thích chỉ trích Tranh biện chuyện của ông ra sao, để thành một nhà ngoại giao dịu dàng Nhất, hoàn toàn nhất trong lịch sử nước Mỹ.

      Hồi ông Franklin c̣n nhỏ, thô lỗ và vụng về, một ông bạn già dạy Cho ông những chân lư nghiêm khắc này:

      "Ben mầy thiệt khó chịu. Ai không đồng ư với mày th́ mày có giọng cứng Cỏi với ta. Mầy phản đối người ta như tát nước vào mặt người ta vậy. Cho nên người ta trốn mầy hết; không ai chỉ bảo chi cho mầy hết, v́ vô ích. Vậy th́ làm sao kiến thức hẹp ḥi của mày có cơ hội mở mang được".

      Tuy bị mắng như tát nước vào mặt, nhưng ông Franklin óc đă già giặn Và khôn, hiểu rằng như vậy là đáng, và ông nghe lời, tự sửa tính ngay Để tránh những thất bại tai hại sau này.

      Ông nhất định từ đó không chống lại ư kiến ngựi nữa. Không dùng Cả những chữ có ư nghĩa quá quyết như "chắc chắn", "không ngờ ǵ cả", V.v.. mà dùng những chữ mềm mỏng hơn như "tôi thấy" "tôi tưởng", "tôi Hiểu rằng"... Có ai xét đoán lầm lộn trước mặt ông th́ ông tự ḱm chế, Để đừng hăng hái chỉ trích người đó nữa, và ông bắt đầu nói với người Đó rằng trong những trường hợp khác th́ ư kiến người đó đúng, trong Trường hợp này theo ông, có lẽ hơi khác v.v...

      Ông thấy liền những lợi của thái độ như vậy: nói chuyện với người Khác thấy vui hơn, ư kiến của ông được người khác công nhận ngay, và Khi ông lầm lỗi th́ không ân hận nhiều nữa, đối thủ của ông chịu bỏ Quan niệm của họ để theo quan niệm của ông.

      Phương pháp đó mới đầu trái hẳn với bẩm tính của ông, vậy mà tập Luyện lâu thành thói quen. Nhờ nó và cũng nhờ sự thanh liêm, nghiêm Chính của ông mà ông được quốc dân ủng hộ, khi ông đề nghị đặt những Chế độ mới, thay thế chế độ cu, lại được uy tín lớn trong cuộc hội Họp trước công chúng, tuy ông diễn thuyết rất dở, lúng túng, không Hùng hồn chút nào. Rốt cuộc người ta tin theo ông hết.

      Trong những sự giao thiệp về thương mại, phương pháp của Benjamin Franklin Có kết quả tốt không? Đọc chuyện sau này bạn sẽ biết:

      Ông S. cậy ông Mahoniey chế tạo một kiểu máy mới, dùng trong kỹ nghệ Dầu lửa. Ông Mahoniey vẽ bản đồ án, đưa ông S. coi, ông này bằng ḷng. Ông Mahoniey bèn cho thợ khởi công. Nhưng rầy rà thay, ông S. lại đưa Đồ án đó cho bạn bè coi. Họ chê bai đủ thứ: cái này rộng quá cái Kia ngắn quá... quá thế này, quá thế khác. Họ giày ṿ ông S, tới nỗi ông này hoảng lên, gọi điện thoại bảo ông Mahoniey rằng không chịu Nhận kiểu máy đó đâu.

      Ông Mahoniey Xem xét lại kỹ lưỡng kiểu máy, tin chắc rằng nó hoàn toàn, và ông S, cùng bạn bè ông ta chẳng biết chút ǵ hết, chỉ trích bậy. Nhưng ông Mahoniey không nói ra vậy, sợ mất ḷng, mà lại thăm ông S.

      Mới trông thấy tôi, ông Mahoniey nói, ông S nhảy chồm chồm lên, vừa Chạy lại tôi vừa giơ quả đám vừa la, mạt sát máy của tôi rồi kết Luận:

      "Bây giờ ông tính ra sao đây?"

      Tôi rất b́nh tĩnh đáp rằng ông ấy muốn ra sao th́ tôi sẽ làm như vậy. "Ông trả công tôi, vậy tự nhiên tôi phải làm vừa ư ông. Nhưng phải Có người chịu trách nhiệm trong vụ này chứ? Nếu ư của ông hay th́ xin ông vẽ bản đồ án khác đi, tuy tôi đă bỏ ra hai ngàn đồng để bắt đầu Làm máy của tôi rồi, tôi bằng ḷng bỏ số tiền đó đi, làm lại máy Khác cho ông, để được vừa ư ông. Nhưng tôi xin nhắc lại, nếu ông nhất Định đ̣i thay đổi th́ ông phải chịu trách nhiệm trong sự rủi ro, máy Hư chạy không được. C̣n như tôi, tôi vẫn nghĩ rằng kiểu tôi tốt, nếu ông để cho tôi làm theo kiểu đó, th́ tất nhiên tôi phải gánh lấy hết Cả trách nhiệm".

      Trong khi tôi nói ông S. b́nh tĩnh lại lần lần và khi tôi ngưng, ông bảo tôi "Được. Thôi Cứ theo ư ông. Nhưng nếu hư hỏng th́ mặc ông!".

      Chẳng những máy không hư hỏng chút chi hết mà lại c̣n tốt lắm... và ông S. hứa mùa sau sẽ đặt làm hai cái máy như vậy nữa.

      Khi ông ta chạy lại cự tôi, đưa quả đấm trước mặt tôi bảo rằng tôi Chẳng biết chút chi về máy hết, tôi dằn ḷng lắm mới khỏi gây lộn Với ông và tự bênh vực. Nhưng sự nén ḷng đó đă có kết quả tốt. Nếu không như vậy chúng tôi sẽ kiện nhau, tôi sẽ mất tiền và làm Cho một khách hàng tốt hóa ra kẻ thù của tôi. Tôi quả quyết rằng Không khi nào được bảo người khác lầm hết. Phương pháp đó nguy hiểm Lắm.

      Lời khuyên đó không mới mẻ ǵ. Mười chín thế kỷ trước, Đức Ki Tô nói: "Con hăy mau mau theo ư kiến Đối thủ của con đi".

      Nghĩa là: Đừng Tranh biện với người khác, dù người đó là khách hàng, hay là bạn trăm Năm, là kẻ thù của ḿnh. Đừng chỉ cho người ta thấy rằng người ta lầm Lẫn, đừng làm cho người khác tức giận, trái lại phải biết khôn khéo.

      Hai năm trước Thiên Chúa giáng sinh, một ông vua Ai Cập nói nhỏ với Con ông như vầy "Phải khôn khéo, biết ngoại giao, con như vậy đạt được Mục đích dễ dàng hơn".

      Chúng ta bây Giờ cần lời khuyên đó lắm.

      Vậy muốn Cho người khác theo ư ḿnh, xin bạn nhớ quy tắc thứ hai sau này:

      Phải trọng ư kiến của người khác

      Đừng bao giờ chê ai là lầm hết.