Dac San Giao Si Viet Nam

“Lời mời gọi nên thánh trong mối tương quan sâu xa với Thiên Chúa hòa quyện với lời mời gọi phục vụ và hy sinh dựa trên việc thiết lập những tương quan lành mạnh với mọi người”[1]

Nếu tuần tự cho mỗi chữ cái từ A đến Z một trị số từ 1 đến 26 để lấy tổng số các từ, chúng ta sẽ có những kết quả khác nhau. Nhưng riêng tổng số trị số của từ ATTITUDE (Thái độ) là được 100. Điều đó muốn nói rằng mọi sự đều tùy thuộc ở thái độ của con người. Chính THÁI ĐỘ và CÁI NHÌN của chúng ta đối với cuộc sống làm cho cuộc đời chúng ta nên 100%. Như thế, để vươn đến đỉnh cao nhất và để đạt được 100% trong cuộc sống, điều thực sự giúp chúng ta vươn cao hơn, xa hơn, chính là THÁI ĐỘ và CÁI NHÌN của chúng ta vào khía cạnh tích cực hay tiêu cực của cuộc đời, kể cả kế hoạch ân sủng của Thiên Chúa.

Mọi việc đều có giải pháp riêng của nó, chỉ khi chúng ta thay đổi thái độ và cái nhìn chủ quan hay khách quan của chúng ta, chúng ta mới thực sự tìm được đúng giải pháp cần thiết. Thái Độ và Cái Nhìn là giải pháp căn bản đứng trước tất cả mọi vấn đề. Hãy thay đổi thái độ và cái nhìn của chúng ta, chúng ta sẽ thay đổi cuộc đời chúng ta, trong tương tác với mọi mối tương quan.

Vậy thái độ thích hợp của chúng ta trong những lần gặp mặt này là cùng nhắc nhở nhau về đời sống thiêng liêng, mà ai cũng đã biết, đã sống, đang sống và sẽ tiếp tục mãi, như cha ông chúng ta thường bảo “Dao năng mài thì sắc, lời năng nhắc thì nhớ.” Tuy nhiên, chúng ta cũng phải đổi mới “lời nhắc” của chúng ta sao cho thích hợp và hiệu quả, đừng quên “Rượu nhạt uống lắm cũng say, lời hay nói mãi cũng nhàm.”

Đúng hơn là chúng ta chia sẻ và học hỏi lẫn nhau, như hình chữ lật ngược trên mặt gương phẳng này diễn tả: TEACH – LEARN. Có người chia sẻ kinh nghiệm sư phạm rằng cách học hay nhất và hiệu quả nhất là dạy, vì muốn dạy cho người khác hiểu thì chính mình phải nghiên cứu thật thấu hiểu và nắm vững vấn đề, phương pháp chuyển tải và trình độ tiếp thu của người nghe. Việc thảo luận và thuyết trình nhóm là một áp dụng rất hiệu quả việc học hỏi lẫn nhau này. Như thế, nhờ những chia sẻ, trao đổi và phản hồi giữa người dạy và người học này, chúng ta sẽ nhấn mạnh hơn về cuộc sống thực tế, kiểm điểm đời sống và kinh nghiệm sống, hơn là nặng về lý thuyết.

Không chỉ nhắc nhở, mà còn phải giúp đỡ và nâng nhau dậy nữa, chứ không bàng quang đứng nhìn theo chủ thuyết “mackeno”: “Tưởng rằng chị ngã em nâng, ai hay chị ngã em bưng miệng cười!” Nhất là nhìn vào từng hoàn cảnh thực tế của mỗi đối tượng và hành động theo lòng nhân hậu của Thiên Chúa, “tội thì tha, lỗi thì sửa”: Cây sậy đã rạp xuống, Ngài không bẻ gãy; tim đèn còn leo lét khói, Ngài không dập tắt, vì mỗi vị thánh đều có một quá khứ và mỗi tội nhân đều có một tương lai. ĐGH Alexander nói rằng “bản chất con người là lầm lỗi và bản chất Thiên Chúa là tha thứ.”

Chẳng ai có thể biết được và tự bảo đảm ngày mai mình sẽ ra sao. Thật thế, bao lâu còn sống là còn động, nghĩa là còn có biến dịch và thay đổi: Tội nhân có thể trở thành thánh nhân, và thánh nhân cũng có thể trở thành tội nhân: “Tiên cũng có khi đọa, thánh cũng có khi lầm,” phương chi con người hèn yếu chúng ta! Nên chúng ta phải sợ rằng “cười người hôm trước hôm sau người cười” và “bảy mươi chưa què chớ khoe mình lành”; nhất là có những lãnh vực con người không ai dám tự cho rằng mình mạnh mẽ cả, như thánh Phaolô chia sẻ: “Có ai trong anh chị em yếu đuối mà tôi không cảm thấy yếu đuối, có ai trong anh chị em sa ngã mà tôi không cảm thấy như thiêu như đốt”[2]

Trong khóa học này, chúng ta theo đuổi một mục đích kép: Không những học cho chúng ta hôm nay, mà còn học cho sứ vụ của chúng ta ngày mai nữa. Trong tương lai, chúng ta sẽ trở thành những linh mục, những thầy dạy đức tin và hướng dẫn thiêng liêng cho người khác. Chính vì thế mà Giáo Hội tin cậy và tạo mọi điều kiện thích hợp cho chúng ta trong việc được đào tạo và tự đào tạo. Hãy vui sống với lòng biết ơn và trách nhiệm để trau dồi kiến thức và đức độ, chuẩn bị cho thời giờ của Chúa.

Mỗi ngày chúng ta tiếp tục biện phân ơn gọi, sống ơn gọi và trang bị cho mình những kỹ năng của người linh mục đích thực như lòng Chúa mong muốn, Giáo Hội tin tưởng và trần gian chờ đợi. Nhiều người mong ước “một lần dứt khoát cho tất cả,” nhưng thực ra Chúa luôn luôn đổi mới lời mời gọi của Ngài thì chúng ta cũng phải làm mới lại lời đáp trả và chọn lựa của chúng ta mỗi ngày trong suốt đời (‘bắt đầu, lại bắt đầu’), thậm chí có khi phải chọn lựa khác đi nữa.

ĐỜI SỐNG THIÊNG LIÊNG LÀ ĐỜI SỐNG NHÂN BẢN ĐƯỢC SỐNG TRONG CHÚA THÁNH THẦN.

Định nghĩa này phải hiểu trong tiến trình: Con Người → Tu Đức Nhân Bản (đạo làm người) → Nhân Bản Thiêng Liêng (đạo làm người con Chúa) → Thánh Nhân (hiệp thông tình bạn với Chúa[3]). Vì thế, Công đồng Vaticanô nói tới chiều kích nhân bản cốt yếu ấy như sau: “Vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo lắng của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và những ai đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo lắng của các môn đệ Chúa Kitô, và không có gì thực sự là của con người mà lại không gieo âm hưởng trong lòng họ... Họ phải cảm thấy thực sự liên hệ mật thiết với loài người và lịch sử nhân loại”[4]

Đời sống nhân bản khởi sự từ khi sinh ra, trải dài cho đến lúc chết, và còn tiếp tục cả sau khi chết: “Cọp chết để da, người ta chết để tiếng,” qua danh thơm tiếng tốt hay ố danh tiếng xấu, là cái mà người ta phải sống chết vì nó: “điểu vị thực tử, nhân vị danh vong!”[5] Đời sống thiêng liêng là đời sống nhân bản đó được sống trong Chúa, vì Chúa và cho Chúa như lời thánh Phaolô căn dặn: “Dầu ăn, dầu uống, dầu làm bất cứ điều gì khác, anh em hãy làm cho sáng danh Chúa”

Trong cả hai cuộc sống ấy (nhân bản và thiêng liêng), mỗi người được mời gọi sống tới mức độ trưởng thành tốt nhất, mức độ trọn hảo: “Hãy nên trọn lành như Cha trên trời là Đấng trọn lành”[6] hay nói theo ngôn ngữ hiện nay là “trăm phần trăm.”

Chính thái độ sống làm cho cuộc sống đạt tới mức độ 100%. Vậy thái độ của chúng ta đối với định hướng Linh mục giáo phận Sống Tu Đức Toàn Diện trong bối cảnh Giáo Hội và Xã Hội Việt Nam hôm nay sẽ rất có ý nghĩa. Nó không phải chỉ là một hiểu biết mang tính kiến thức về đời sống thiêng liêng, mà là một cuộc sống trong cả những tương quan thực tế đời thường với mọi hạng người giữa lòng thế giới. Và nếu là cuộc sống, thì bao lâu còn sống, bấy lâu chúng ta còn học Tu đức, còn thực hành tu đức, sống tu đức và thăng tiến nhờ tu đức, một cách toàn diện.

Thật may mắn là các đấng thẩm quyền Giáo Hội và chủng viện đã cho chúng ta khởi đầu bằng cả một Năm Tu Đức, rồi suốt cả sáu năm còn lại năm nào cũng được học và sống tu đức. Thêm vào đó, Năm Thực Tập Mục Vụ là thời gian trắc nghiệm tổng quát của ứng sinh đối với chính mình và của mọi thành phần dân Chúa, nhất là những người có trách nhiệm đào tạo đối với ứng sinh.

Ngoài ra, trong sự nhất quán của bốn chiều kích đào tạo (nhân bản, thiêng liêng, tri thức và mục vụ), Chủng viện luôn nỗ lực tạo cho chúng ta một sự tương tác giữa các môn học khác với môn học và đời sống tu đức. Chớ gì chúng ta có thể chiêm ngắm và cầu nguyện ở trong và qua các môn học khác ở chủng viện. Chính tinh thần sống tu đức này thổi sinh khí và gia tăng nghị lực cho chúng ta trong việc học các môn học khác nữa.

Hầu hết các ngành đào tạo hiện nay đều đòi hỏi một thời gian thực tập, sau khi học xong phần lý thuyết (Y khoa, Sư phạm, Ngành nghề v.v...). Điều đó càng đúng hơn nữa với đào tạo nhân bản và đào tạo thiêng liêng. Hai việc đào tạo này luôn luôn gắn kết, quyện lấy nhau và bổ túc cho nhau đi vào đời sống thực tế và được kiểm nghiệm bằng cuộc sống thực tế. Vì thế, sự trưởng thành nhân bản và thiêng liêng không tùy thuộc vào tuổi tác và địa vị (xem Daniel và hai bậc kỳ lão trong chuyện bà Suzana).

Và cũng chính vì thế người ta nói đến “nhân đức thật” và “nhân đức ảo” nghĩa là có vẻ nhân đức nhưng chưa thực sự có nhân đức. Còn Chúa Giêsu thì căn dặn “hãy nghe những lời họ nói, nhưng đừng bắt chước việc họ làm, vì họ nói mà không làm.” Và người bình dân Việt Nam lại thách đố: “Làm quan hãy xét cho dân, không tin ngài xuống ngài mần ngài coi!” Chính chúng ta nhiều khi cũng bị “sốc” khi nghe những lời giảng dạy rất hay nhưng thực tế sống lại rất khác.

Vì thế, hai việc đào tạo nhân bản và thiêng liêng này phải song hành với nhau trong suốt cả cuộc đời mỗi người, trải nghiệm qua thành công và thất bại: “Tiên cũng có khi đọa, thánh cũng có khi lầm.” Nhưng Nguyễn Thái Học an ủi, khích lệ: “Ai từng chiến thắng mà không hề chiến bại, ai nên khôn mà chẳng dại đôi lần, nhưng đây chưa phải trận sau cùng chiến đấu!” Ai trong chúng ta cũng có những lần trải nếm kinh nghiệm của thánh Phaolô về hai sức mạnh đối nghịch nhau trong bản thân mỗi người, khiến những điều tốt ta muốn làm thì lại không làm được, và những điều xấu không muốn làm thì ta lại làm. Hãy chấp nhận những giới hạn, bất toàn và bất lực của mình, mỗi ngày chúng ta càng trở nên khiêm tốn hơn về chính mình, trước mặt Chúa, cũng như trước mặt người khác.

Và mỗi người chúng ta cũng hãy nghĩ và đối xử như thế cho tha nhân: bao lâu còn mang nặng thân phận con người bất toàn, họ cũng có những yếu đuối, sai sót, lỗi lầm, bất toàn và bất lực của họ, dù họ là ai đi nữa, bề trên hay bề dưới, lớn hay nhỏ. Càng chấp nhận họ như họ là như thế, chúng ta sẽ càng trở nên cảm thông với họ hơn, độ lượng với họ hơn, tha thứ và bỏ qua cho họ các lầm lỗi thiếu sót của họ hơn; cũng như khi có những lầm lỗi thiếu sót, chúng ta mong được người khác cảm thông, độ lượng và tha thứ bỏ qua cho chúng ta.

Nếu ai cũng biết khiêm tốn về mình và cảm thông, độ lượng, tha thứ, bỏ qua lầm lỗi cho nhau, các mối quan hệ nhân bản của chúng ta sẽ được cải thiện tốt hơn và đời sống thiêng liêng cũng sẽ được phát triển tiến bộ, vì chúng ta biết nhìn thấy cái bên kia và cái được biến đổi đàng sau lầm lỗi của nhau theo gương nhân hậu của Chúa và nhận ra Chúa hiện diện trong nhau.

Cuộc đời nhân bản và thiêng liêng của chúng ta lắm khi cũng “ba chìm bảy nổi chín long đong” mà tiền nhân chúng ta cũng thường nhắc nhở: “Lênh đênh qua cửa Thần Phù, khéo tu thì nổi vụng tu thì chìm.” Chớ chi chúng ta biết chìa tay ra cho nhau như Chúa Giêsu đã chìa tay cứu Phêrô khỏi chìm xuống biển trong đêm bão tố. Như thế, cuộc đời chúng ta không được biểu diễn như một đường thẳng, mà là những đường gợn sóng hoặc là những đường xoắn trôn ốc, như bài hát slideshow Bàn Chân Chúa mô tả. Nhưng Thiên Chúa luôn luôn viết thẳng trên những đường cong của cuộc đời của chúng ta.

Vì vậy đào tạo tu đức không chỉ là công việc và nỗ lực của các nhà đào tạo, mà là công việc của Chúa Thánh Thần và ứng sinh tự đào tạo chính mình, cùng với sự cộng tác tích cực của toàn thể Giáo Hội lữ hành, mang sẵn trong mình đủ các yếu tố vừa thần linh vừa nhân loại, cả thánh thiện và tội lỗi, cả sức mạnh và yếu đuối, cả thương tích và chữa lành… Chúng ta sẽ cố gắng thực hiện hài hòa việc được đào tạo và tự đào tạo này, trong đó việc tự đào tạo của ứng sinh đóng vai chính: “chính ứng sinh là người chịu trách nhiệm trước tiên trong việc huấn luyện chính mình”[7]

Việc tự đào tạo biến chúng ta thành những sinh vật có xương sống hay có vỏ cứng, nghĩa là luôn luôn tự mình có thể đứng vững được, dù có xây xát và thương tích. Nếu không có tự đào tạo, thì việc đào tạo chỉ dừng lại ở những lời hoa mỹ của phương diện tri thức lý thuyết, và chỉ tạo nên những sinh vật không có xương sống hay tầm gửi, nghĩa là luôn dựa dẫm vào người khác hay cộng đoàn, dễ vấp ngã khi phải sống một mình, nhất là đối với linh mục triều chúng ta.

Con người không phải là thiên thần, mà cũng chẳng phải là con vật, nhưng mang sẵn cả hai yếu tố đó, trong mọi chiều kích nhân bản và thiêng liêng. Tất cả mọi người đều được mời gọi nên thánh qua tiến trình: có làm người tốt thì mới làm người kitô hữu tốt và làm người tông đồ tốt được, nghĩa là thành nhân đã rồi mới thành thánh nhân. Người đi tu làm linh mục và tu sĩ vẫn không thôi là con người, khi đang nỗ lực nên thánh trong bậc sống ơn gọi và sứ vụ của mình.

Trước hết, sự thánh thiện không phải là, hay không chỉ là:

- một cái gì trừu tượng,

- một cái gì chúng ta mặc vào mình,

- những việc đạo đức tốt lành nào đó trong đời mình,

- một vai trò chúng ta đảm nhận,

- vấn đề luân thường đạo lý,

- một hệ thống tự hoàn hảo của con người,

- chỉ qui về đời sống bên trong của một người...

Sự thánh thiện là tất cả những cái đó ở trong một bối cảnh rộng lớn hơn, nghĩa là, để đạt đến sự thánh thiện không chỉ là nỗ lực của con người, nhưng còn là công trình của ân sủng Chúa qua các mối tương quan của cuộc sống, mà thánh nữ Têrêsa Hài Đồng Giêsu cho một công thức rất hay là “thang máy = vòng tay Giêsu.”

Như thế, sự thánh thiện có liên quan đến các mối tương quan, ở trong các mối tương quan và nhờ các mối tương quan của con người chúng ta:

Đã có một thời người ta liên kết sự thánh thiện với việc đọc kinh, thực hành các bổn phận tôn giáo và những việc đạo đức, một cách cá nhân. Thực ra, sự thánh thiện được liên kết chặt chẽ với các mối tương quan với Chúa, với bản thân, với tha nhân và với môi trường thiên nhiên, trong đó tương quan với Chúa là nền tảng.

Con người muốn nên thánh phải nỗ lực mỗi ngày để nên đồng hình đồng dạng với Chúa, trong các mối tương quan với Chúa, với chính mình, với tha nhân, với thiên nhiên và với tứ chung, dưới sự dẫn dắt của Chúa Thánh Thần. Các mối tương quan này rất tương thuộc và tương tác lẫn nhau, nên nếu có cái gì “trục trặc” trong một tương quan thì các tương quan khác cũng bị ảnh hưởng.

Chính trong và qua các mối tương quan này mà chúng ta được lớn lên trong sự thánh thiện. Do đó, để có được sự thánh thiện, các mối tương quan này đều phải hòa nhập và giữ đúng vị trí, hài hòa, quân bình và trưởng thành. Có được các mối tương quan như thế được coi là có được sự thánh thiện. Như vậy, sự thánh thiện không được hiểu theo một cá nhân biệt lập, nhưng theo mối tương quan toàn diện của cá nhân với Thiên Chúa, với tha nhân, với chính mình và với môi trường sống (thiên nhiên) trong sự ý thức về bốn sự sau cùng của đời người.

Sự thiếu trưởng thành thiêng liêng của chúng ta là do việc chúng ta thiếu những tương quan đích thực, hay có những tương quan không trưởng thành, những tương quan sai lầm, những ngăn chặn và sợ hãi tâm lý của chúng ta trong những tương quan. Khi những tương quan vắng mặt trong đời sống chúng ta thì sự thánh thiện cũng vắng mặt. Và khi những tương quan bị ngăn cản trong đời sống chúng ta thì sự thánh thiện cũng bị ngăn cản. Do đó, người ta nói đến sự thánh thiện hay nhân đức thật và nhân đức ảo.

Chúng ta cũng cần nói đến mối tương quan giữa sự thánh thiện và tội lỗi: Tội lỗi và sự thánh thiện nên được hiểu theo những mối tương quan đích thực hay không đích thực. Nếu những mối tương quan của chúng ta là những liên hệ tình yêu không chân chính hoặc thiếu tình yêu đích thực thì lúc đó có tội.

Theo Kinh Thánh, tội lỗi và sự thánh thiện được hiểu trong bối cảnh của những mối tương quan. Trong Cựu Ước: tội của Ađam và Evà, tội của Cain, tội của Vua Đavít… tất cả là những tội ở trong và bởi các mối tương quan. Trong Tân Ước, tội cũng được hiểu theo sự không có hoặc thất bại không thiết lập được những tương quan tốt, hay thiếu những tương quan tình thương hoặc có những tương quan tình thương sai lầm và đi xa khỏi những tương quan ngay chính.

Chúa Giêsu coi tội là tình trạng tha hóa phẩm giá con người hơn là chỉ những vô trật tự luân lý (ngày Sabbath vì con người, chứ không phải con người vì ngày Sabbath). Chính những người Biệt phái và Luật sĩ cũng hiểu tội lỗi và sự thánh thiện trong bối cảnh lề luật và nghi thức trong các mối tương quan.

Chú thích:

Lm. JB NGUYỄN MINH HÙNG

Tác phẩm: ĐÀO TẠO ỨNG SINH LINH MỤC GIÁO PHẬN

CHƯƠNG BỐN

ỨNG SINH LINH MỤC GIÁO PHẬN

TỰ ĐÀO TẠO VÀ TIẾN BƯỚC TRÊN CON ĐƯỜNG SỐNG THÁNH

A. ĐỊNH HƯỚNG TỔNG QUÁT

B. ĐỊNH NGHĨA ĐỜI SỐNG THIÊNG LIÊNG

C. CÁC MỐI TƯƠNG QUAN VÀ CON ĐƯỜNG SỐNG THÁNH

C.1 Vậy thánh thiện là gì?

C.2 Thánh thiện và tội lỗi