IV. Nhân chứng sống – De
Visu - Eyewitnesses
Đức Hồng Y
Gioan Baotixita Phạm minh Mẫn – Tổng
Giám Mục Sài g̣n.
Cuộc phỏng vấn diễn ra tại
văn pḥng Đức Hồng Y lúc 10 giờ
sáng ngày 4.8.2011. Hiện diện:
Đức Hồng Y GB. Phạm minh Mẫn -
Cha Roland Jacques – Cha Phêrô
Trần thế Tuyên và Thầy Giuse Mai
đức Nhuận
Đức Hồng Y làm
chứng về đời sống Cha Phanxicô
Trương Bửu Diệp trên ba phương
diện: Linh mục thánh thiện –
Linh mục thương yêu, lo lắng cho
đàn chiên và là một linh mục dám
hy sinh mạng sống v́ đàn chiên.
Không là nguyên văn, nhưng rất
gần với lời chứng của Đức HY:
Tôi sinh năm 1934 ở Cái
Rắn – Cha tôi được mọi người gọi
là Ông Sáu Hào – Mẹ tôi tên Quới.
Ba tôi được lưu danh nhờ đào một
con kênh, gọi là kênh ba ngàn,
v́ dài 3000 thước. Dân địa
phương cũng gọi là Kênh Sáu Hào.
Cha Phanxicô Trương Bửu
Diệp ở Tắc Sậy. Ngài không phải
là Cha sở của tôi, nhưng Ngài
hay tới lui thăm Cha sở họ đạo
tôi là Cha Công và Cha sở Hoà
Thành lúc đó là Cha Tứ. Mỗi khi
có dịp như thế, các Ngài đến
thăm gia đ́nh tôi.
Khoảng năm 1939, lúc đó
tôi mới vừa được sáu tuổi. Trong
một lần đến gia đ́nh tôi, Cha
Phanxicô Diệp đă nói với mẹ tôi:
Bà Sáu cho thằng Mẫn học kinh
tiếng La Tinh và giúp lễ. Mẹ tôi
làm theo lời Cha dạy, cho tôi
đến nhà thờ học kinh và giúp lễ.
Mỗi lần được giúp lễ là mỗi lần
tôi nh́n thấy Cha sở dâng lễ.
Thấy Ngài đưa Ḿnh Thánh Chúa
lên, tôi có một liên kết với lơm
cây chuối mà mẹ tôi xắt cho heo
ăn vậy. Sau nầy, tôi suy nghĩ vả
lấy làm lạ là Cha Phanxicô,
không là Cha sở của tội, nhưng
Ngài có một quan tâm đến thiếu
nhi, t́m cách lo cho chúng đến
gần bàn thờ qua việc giúp lễ.
Lần thứ hai, chừng 5
năm sau đó, cũng trong lần đến
thăm gia đ́nh với các Cha. Chính
Cha Phanxicô Trương Bửu Diệp bảo
Cha Mẹ tôi: Ông Bà Sáu lo cho
thằng Mẫn đi tu nhà trường Cù
Lao Giêng để làm linh mục. Sau
đó, tôi được gửi đi tu ở tiểu
chủng viện Cù Lao Giêng.
Cha Diệp làm Cha Sở Tắc Sậy.
Nhưng Cha rất thương giáo dân và
lập nhiều họ lẻ, trong đó có họ
đạo Chủ Chí. Cha xây nhà thờ cho
giáo dân, rồi khai khẩn ruộng
đất cho dân có đất làm ruộng và
giao cho Ông Nội tôi làm Biện
Việc chăm sóc ruộng lúa nhà
chung. Cha Diệp có ḷng thương
dân đặc biệt, cả lương giáo. Ai
cũng quí mến Cha.
Năm tôi lên 11 tuổi,
tức tôi đă đi học ở tiểu Chủng
Viện Cù Lao Giêng rồi. Tháng hè
năm 1945 tôi được đi theo các
Cha sở trong hạt, chèo xuồng từ
Hoà Thành lên để thăm Cha Diệp ở
Tắc Sậy. Năm 1945, năm loạn lạc
tang thương khắp vùng. Người ta
phải bỏ nhà cửa, ruộng vườn đi
đến các vùng an ninh. Tôi không
được nghe quí Cha nói với nhau
điều ǵ, nhưng sau nầy tôi biết
là quí Cha khuyên Cha Diệp nên
rời bỏ Tắc Sậy. Nhưng Cha đă
không thay đổi quyết tâm là ở
lại với đàn chiên. Sau đó chiến
tranh loạn lạc đến hồi khốc liệt,
gia đ́nh tôi cũng phải di tản
lên Bạc Liêu. Cha Diệp ở lại và
đă bị giết chết.
Tôi ghi nhận ba điều vế
Cha Phanxicô Trương Bửu Diệp:
Ngài là một linh mục thánh
thiện, một linh mục luôn nghĩ
đến tương lai của Giáo Hội,
khuyến khích người khác đi tu.
Ngài là một linh mục thương lo
cho dân. Ngài đi tới đâu là lo
xây dựng nhà thờ nhà ở cho bà
con cả lương giáo. Ngài là một
mục từ sống chết v́ đàn chiên.
Cám ơn quí Cha đă lo xúc tiến
việc tuyên thánh cho Cha
Phanxicô Trương bửu Diệp. Thực
sự người ngoại giáo và cả ngưới
vô thần đă phong thánh cho Cha
lâu rồi. Khi tôi c̣n làm Giám
Mục phó ở Mỹ Tho. Bà Bí Thư
Phường ở đó đă tổ chức xe đ̣ và
kêu mời bà con lương giáo đi
hành hương kính viếng Cha
Phanxicô Trương Bửu Diệp.
Ngày
14.8.2011: Chủ Chí và Đầu Sấu
Ông Đôminicô Nguyễn văn
Đức và Mẹ Ông, Bà Huỳnh thị Tú.
Họ Đạo Chủ
Chí – họ lẽ thời Cha Diệp
Chủ Chí: Cách nay nhiều chục
năm, vùng đất nầy thuộc ông Cả
Chí, từ đó có địa danh Chủ Chí.
Chủ Chí năm cách Hộ Pḥng về
phía Ngă Năm Thạnh Trị chừng 15
cây số đường xe. Nhà thờ cũ đă
bị phá sập.
Nền nhà thờ
cũ
Nền nhà thờ cũ bây giờ không
c̣n dấu vết, dân cư đă xây cất
nhà trên đó. Nhà thờ mới đang
trong chương ŕnh xây dựng trên
phần đất mới.
Phỏng vấn Ông
Đôminicô Nguyễn văn Đức:
Ông
Đôminicô Nguyễn văn Đức – đă gặp
gở và giúp đỡ Cha Diệp
Sinh năm
1936 và Ông cho biết “được Cha
Diệp Rửa Tội năm 1945” Tuy
nhiên, không t́m thấy bút tích
Rửa Tội trong số 1643 người do
Cha Phanxicô rửa tội trong 16
năm ở Tắc Sậy. Ông Đức kể rằng:
Cha Diệp vô nhà thờ Chủ Chí làm
lễ hàng tháng hay đôi ba tuần
một lần. Cha đến ăn uống và ngủ
lại nhà ông hiện đang ở bây giờ
là của Cha Mẹ Ông là Ông Lễ và
Bà Tú.
Nhà ông Đức
– Cha Diệp từng nghĩ ngơi khi
đến làm lễ tại Đầu Sấu và Chủ
Chí.
Ông Muời Thính là cận
vệ của tướng Cao Đài trong vùng
là Cao Trường Phát kể cho Ông
nghe nhiều lần rằng: Không phải
Cao Đài hay Việt Minh giết Cha
Diệp mà là hai tên ĺnh Nhựt bị
giải giáp và nhập vào phe Ông
Cao trường Phát. Hai tên nầy
mang tên Cao trường Thắng và Cao
Trường Ngươn. C̣n một tên nữa
không biết tên.
Thắng và Ngươn
rất hung dữ và thù ghét Pháp vô
cùng. Thấy Cha Diệp tới lui với
Pháp, hai tên nầy trả thù bằng
cách bày chuyện dẫn linh cao đài
của Cao Trường Phát đi lùa Cha
Diệp và giáo dân nhốt vào lẫm
lùa của Ông Châu văn Sự ở Cây
Gừa và chém Cha rồi xô xuống ao
gần bên. Ông Cao Trường Phát
nghe tin và nghĩ rằng: Ông đă
nuôi ong tay áo, hai tên Nhật
nầy nếu giết người khác dễ dàng
như thế th́ có lúc cũng sẽ phản
bội và giết Ông chăng? Nên Ông
đă lập mưu cho người giết hai
tên Nhật mang tên Thắng và Ngươn
nầy. Tên lính Nhật c̣n lại ông
âm thầm thanh toán sau.
Bà Huỳnh thị Tú sinh
năm 1905
Bà không nhớ nhiều chi
tiết về cuộc đời Cha Fx. Trương
Bửu Diệp. Bà khóc khi nhắc đến
Cha và t́nh thương của Cha. Bà
nói “mọi chuyện đều do Cha lo:
áo trằng mặc khi rửa tội hay khi
rước lễ thường, khăn tang hay
ḥm chôn người chết… cha đều lo
cho dân nghèo. Cha dạy giữ lửa
bằng cách lấy trái ổi non, phơi
khô, đốt lên rôi bỏ trong lon
đậy kín lại, một tuần sau vẫn
c̣n than đỏ.
Bà Huỳnh thị Tú, mẹ ông Đức, đă
từng nấu cơm cho Cha Diệp khi
Cha đến Đẫu Sấu và Chủ Chí.
Bà Huỳnh thị Tú cho
chúng ta h́nh ảnh xác thực về
Cha Fx. Như một mục tử nhân
lành: lo lắng và sống chết với
đàn chiên.
Ông
Louis LÊ HỮU GIẦU, Sàig̣n.
Ông Louis Lê hữu
Giàu sinh năm 1926, Khúc Tréo,
huyện Giá Rai, Bạc Liêu. Ông
được rửa tội tại nhà thờ Khúc
Tréo. Năm lên 10 tuổi, khoảng
năm 1936, Cha Fx. Trương bửu
Diệp gửi ông vào Chủng Viện Cù
Lao Giêng. Chỉ được một năm,
không nhớ rơ lư do, ông không
được tiếp tục. Năm sau, tức
khoảng năm 1938, Ông được Cha
gửi lên Sàig̣n học tại Tiểu CV
Thánh Giuse đường Cường Để lúc
trước. Được hai năm, Cha ông tức
Lê hữu Ánh mất. Ông rời chủng
viện về nhà luôn.
Ông Louis Lê hữu Giàu được Cha
Diệp cho đi tu ở Chủng Viện Cù
Lao Giêng và Sài G̣n
Không lâu sau đó, Mẹ
Ông dời nhà về Tắc Sậy sống với
bên ngoại. Ông thành người gần
gũi với Cha Phanxicô Trương bửu
Diệp: chèo xuồng cho Cha đến các
họ đạo lẻ như Gành Hào, Chủ Chí…
làm lễ và Ông phụ giúp lễ cho
Cha.
Năm 1945-1954 Pháp trở
lại Đông Dương, giải giáp Nhật,
đồn của Pháp đóng trên Hộ Pḥng
chỉ cách Tắc Sậy hơn hai cây số.
Đây là thời gian vô cùng loạn
lạc và tang thương. Những phe
nhóm chính trị ở vùng đó như Cao
Đài, Miên Thổ và Việt Minh xuất
hiện, tranh chấp ảnh hưởng để
hùng cứ vùng đó.
Riêng họ đạo Tắc Sậy và cả Khúc
Tréo, bà con không di cư, v́ có
Cha Phanxicô. Chính Ngài tạo một
sự ổn định tương đối và chỗ dựa
cho cả lương giáo ở đó. Thỉnh
thoảng, lính pháp đi ngang tạo
một bảo vệ an toàn cho họ đạo.
Ông Giàu cho biết rằng: Ban quới
chức đề nghị Cha rời vùng bất an
nầy về Bạc Liêu cho an toàn bản
thân, nhưng Cha từ chối v́ Cha
được sai để chăn chiên, chiên ở
đâu th́ người chăn chiên phải ở
đó. Chủ chiên không thể bỏ
chiên.
Biến cố tháng ba năm
1946:
Một buổi sáng, có tốp lính mặc
đồ trắng, cầm cờ trắng đi đầu,
để khi gặp lính Pháp th́ họ đầu
hàng, nhưng phía sau có cờ có
h́nh con mắt, cờ Cao Đài. Tốp
lính đến lùa cả lương giáo từ
Đất Thánh đến qua nhà thờ, trong
đó có cả Cha Phanxicô, bà phước
và giáo dân đông hơn một trăm
người xuống Cây Gừa, cách đó
chừng hơn ba cây số. Họ lùa vào
trong hai lẫm lúa, một lẫm có
Cha, các bà phước và nhiều người
công giáo. Lẫm khác có nhiều
người ngoại giáo. Lúc đó độ
chừng sau 12 giờ trưa.
Lẫm lúa –
nơi giam giữ Cha Diệp và giáo
dân.
Cha bị mời ra ba lần.
Hai lần đầu, mỗi lần chừng mười
lăm hay hai mươi phút. Cha trở
vào, không nói ǵ cả. Lần thứ
ba: Cha không trở lại… sau nầy
biết là Cha đă bị giết chết và
xô xác xuống ao nhà Ông Giáo
Sự.
Ao nhà Ông
Giáo Sự.
Đến khoảng chập tối, người
ta mở cửa cho về và dặn là: lấy
đồ tản cư, nếu c̣n nán lại sẽ
giết hết. Bà con tản cư ngay
trong đêm. Ông đưa các d́ phước
sang bên sông vào những nhà
trống ở tạm. Ông lên Hộ Pḥng
báo cho lính Pháp. Họ xuống và
mang các d́ phước đi an toàn.
Phần sau, như việc đi
lấy xác Cha Phanxicô, tẩm liệm
và chôn cất.. Ông không có mặt,
chỉ nghe nói là người ta t́m
thấy xác Cha không khó, mang về
Khúc Tréo và chôn cất cha trong
pḥng thánh nhà thờ.
Gương hy sinh v́ con
chiên của Cha Phanxicô Trương
bửu Diệp đă ảnh hưởng tới đời
sống Công Giáo của ông rất
nhiều. Ông hy sinh để đi đọc
kinh và giúp kẻ đau ốm, bệnh
hoạn. Ông sẵn sàng tham gia làm
nhân chứng sống cho việc tuyên
thánh của Cha Phanxicô Trương
bửu Diệp.
Do Linh mục Phêrô Trần
thế Tuyên thực hiện 4 giờ chiều
ngày 20.8.2011
Với sự giúp đỡ của Anh Thịnh
tóc dài ở nhà thờ Lạc QuangSố di
động: 01265452323
Tường
Tŕnh 2 ngày 15.8.2011 lúc 2:30
chiều.
Ông Phêrô Ngô minh Quang
Khúc Tréo – Xă Tân Phong
– Huyện Giá Rai – Bặc Liêu
Ngô minh Quang sinh năm
1925 và được Cha Diệp rửa tội
tại nhà thờ Khúc Tréo. Tuy nhiên
không t́m ra bút tích rửa tội.
Ngô minh Quang sinh ra va lớn
lên ở Khúc Tréo từ 1925 cho đến
1951. 1951 Ông đi lính ở Bặc
Liêu thời Ông Sáu Hào, Cha của
Đức Hồng Y Mẫn làm quan. Rồi Ông
đi lính ở Sađéc năm 1952. Năm
1954 về lại Khúc Tréo sinh sống
cho đến nay.
Ông Ngô
minh Quang
Ngày Cha Diệp bị giết
chết năm 1946 lúc Ông đă 21
tuổi. Một số bà con Công Giáo ở
Tắc Sậy chạy tránh nạn chiến
tranh xuống Khúc Tréo và thông
tin cho biết là Cha Diệp đă bị
bắt và bị giết chết ở Cây Gừa,
lẫm lúa nhà Giáo Sự. Cha ghẻ Ông
là Huỳnh văn Số, người Công Giáo
rất tốt và rất thương Cha Diệp
khi nghe hung tin đă kêu ông đi
để lấy xác Cha Diệp về chôn. Hai
người chèo xuồng suốt quảng
đường xa chừng năm cây số đến
nhà Ông Giáo Sự ở cây Gừa.
Đến nơi, Ông thấy Cha
Diệp chết trần truồng, nắm úp
mặt, đang bếnh bồng trên mặt
giếng nhà không sâu và cũng
không đầy nước. Cha bị chém phía
sau ót nhưng không đứt ĺa sọ
đầu. Óc đầu Cha chắc đă bị cá ăn
hết. Ông Số và Ông rửa ráy cho
Cha và mang lên xuồng chở về
Khúc Tréo khoảng xế chiều.
Hai người mang xác Cha
vô nhà Biện Thơ. Biện Thơ là Ông
Biện thời bấy giờ. Biện Thơ là
Cha của Chín Phước tức Trần đại
Phước sau nầy làm trưởng đồn
quốc gia đóng ở Tắc Sậy. Biện
Thơ lấy áo dài khăn đóng của ông
mặc cho Cha. Ông cũng lấy bộ ván
ngựa tốt ở nhà đóng ḥm cho Cha
và chôn cha trong pḥng thánh
nhà thờ Khúc Tréo.
Nhà thờ
Khúc Tréo
Mộ phần đầu
tiên ở nhà thờ Khúc Tréo
Ai giết Cha? Và tại
sao? Ông Chủ Cận ở Đồng G̣ tranh
chấp đất đai nhà thờ với Cha
Diệp. Nhưng Cha nhờ điền địa của
Tây đo đạc và bắt Ông Chủ Cận
phải trả lại phần đất lấn chiếm.
Chủ Cận thù ghét Cha và trả thù
bằng cách nói với Cao trường
Phát là tướng Cao Đài lúc đó
rằng: Cha thân Pháp và duy tŕ
giáo dân ở Tắc Sậy để giữ đất
cho Pháp và có ngày Pháp sẽ đem
quân tiêu diệt Cao trường Phát.
Có lẽ Cao trường
Phát đă cho lính dưới sự hướng
dẫn của hai tên Nhật Bồn bị giải
giáp là Cao trường Thắng và Cao
trường Ngươn đến lùa Cha và giáo
dân vào Cây Gừa để thiêu sống.
Nhưng Cha đă nhận chết thay cho
bà con giáo dân. Cha Diệp khi
c̣n sống thường đến Khúc Tréo
làm lễ. Cha rất thương giáo dân
và lo cho người nghèo. Ai cũng
thương yêu Cha. Chính Ông khi
nghe tin Cha bị giết chết th́
tức tốc đi theo Cha ghẻ với xác
chứ không hề nghĩ đến hậu quả có
thể nguy hiểm cho bản thân.
Lm. Trần thế Tuyên
ghi nhận tại nhà Ông Ngô minh
Quang lúc 2:30 chiều ngày
15.8.2011
Ông
Huỳnh văn Lập tức Ba Lập – Tắc
Sậy - Học tṛ giúp lễ
Sinh năm 1935? V́ bị bệnh
tai biến mạch máu năo. Nên Ông
không thể cung cấp chứng từ mạch
lạc được. Ông chỉ “nhớ đâu nói
đó!” Ông chỉ xin làm chứng những
điều như sau:
Ông Ba Lập
– học tṛ giúp lễ Cha Diệp
Cha Phanxicô Trương bửu
Diệp có ḷng thương người đặc
biệt. Cha thương cả người có đạo
và người không đạo. Ông chỉ nhớ
là thỉnh thoảng Cha kêu những
người nghèo khổ không có gạo ăn
vô nhà thờ Tắc Sậy và Cha cho
người nấu cơm đải họ ăn no nê.
Cha rất thương lo cho giáo dân
có đất đai làm ruộng sinh sống.
Người ta lấn đất nhà chung. Cha
kiện lên tới đồn Tây. Người ta
phải trả lại nhưng thù ghét Cha
và có lẽ v́ thế mà t́m cách dùng
Cao Trường Phát để ám hại Cha?
Cha làm nhiều phép lạ
lắm: Chính cháu của Ông bị phong
giật. Ông mang vô mộ phần cha và
xô nó nằm lên mộ cha. Ông cầu
xin Cha. Nó hết bịnh cho tới bây
giờ.
Soeur Marie Nguyễn Kim
Ly – Cháu họ kêu Cha bằng Bác
Phỏng vấn ngày 5.8.2011 tại Toà
Giám Mục Long Xuyên.
Soeur
Marie Nguyễn Kim Ly sinh năm
1940. Gia đ́nh soeur nầu cơm cho
Cha Diệp và sống trong nhà xứ
với Cha. Chính Soeur cũng có mặt
trong đêm Cha bị giết chết tháng
ba năm 1946. V́ c̣n quá nhỏ,
không biết ǵ nhiều, nhưng Soeur
Marie Kim Ly cũng xin nói những
ǵ ḿnh nhớ:
Soeur Marie
Nguyễn Kim Ly
Cha Phanxicô rất thương người
nghèo: Mẹ soeur cho biết là Cha
Diệp không cho nấu đồ ăn ngon,
v́ Cha nói “c̣n nhiều người
nghèo khổ hơn ḿnh nữa!”
Cha Phanxicô Diệp thực sự chết
v́ đạo, v́ đàn chiên Chúa giao.
Cha mẹ soeur bảo là người ta bảo
Cha phải bỏ Tắc Sậy th́ dân mới
chịu di tản đi. Khi dân di tản
th́ người ta sẽ biến nhà thờ và
giáo xứ thành mặt trận đánh
nhau. Cha không đi, người ta bắt
hết và đ̣i giết hết. Nhưng Cha
đă hy sinh chết để bà con sống
và di tản đi khỏi giáo xứ.
Cha luôn giữ ḿnh thánh
thiện: Lúc nào cha cũng mặc áo
ḍng đen và siêng năng lần hột
và đọc kinh dữ lắm.
Tường
Tŕnh ngày 16.8.2011
Bà Trần thị Hường tức Bà
Tư Phẩm
Sinh 1933 Tắc Sậy – Cha
Fx. Trương bửu Diệp rửa tội cho
bà năm 1943. Gia đ́nh ngoại
giáo, nhưng Cha Mẹ gửi con cái
đến học với Bà Phước ở Tắc Sậy
và được rửa tội. Bà có người Anh
ba tên Trần văn Nghĩa và em Thứ
Bảy Trần thị Phụng cũng được rửa
tội trước Cha Mẹ ḿnh.
Bà Trần Thị
Hường bị giam trong lẫm lúa với
Cha Diệp năm 13 tuổi
Năm 1946 giặc giả và ly
loạn. Một buổi sáng sớm khoảng
sau Tết, lính mặc áo trắng như
lính Cao Đài đến lùa giáo dân từ
Đất Thánh cách nhà thờ chừng hơn
một cây số vô nhà thờ. Từ nhà
thờ họ lùa Cha, các bà phước và
giáo dân vô cây Gừa cách đó
chừng ba hay bốn cây số. Hai em
trai của bà là Trần văn Nhân và
Trần văn Ân đi coi ḅ trong
đồng, nên không bị lùa chung.
Không nhớ tháng nào
nhưng nhớ là sau Tết v́ đất nứt
nẻ khô ráo đi đau chân lắm.
Không biết bao nhiêu người nhưng
khá đông chừng bảy hay tám chục
người. Đến nơi, bà bị ở chung
một chỗ với các bà phước. Cha Mẹ
bà ở chung ới Cha Fx. Trương bửu
Diệp. Cha Mẹ Bà kêu la kiếm bà.
Bà được cho đi sang với Cha Mẹ.
Đang khi chạy sang với Cha Mẹ bà
bị một người lính Nhật chận lại,
đưa dao dài và bén vào cổ, bà té
bẹp xuống đất. Lính người Việt
Nam nói ǵ với anh lính Nhật bà
không biết và bà được vào chung
chỗ với Cha Mẹ bà.
Chừng 8 giờ sáng, Cha
bị mời ra ngoài chừng 15 hay 20
phút. Cha trở vô không có ǵ là
buồn phiền hay lo lắng ǵ cả.
Người ta
chất rơm rạ chung quanh lẫm lúa
nhà Ông Giáo Sự và biết chắc là
họ sẽ đốt chấy tất cả. Cha bị
mời ra lần thứ hai khoảng 10giờ
sáng. Khi trở vào, mặt Cha đỏ
ngầu như bị
đánh hay bị tát. Cha bảo ăn năn
tội và cha giải tội ḷng lành.
Anh Ba Nghĩa của bà nói với Cha
Mẹ bà là: Thôi Cha Má hăy rửa
tội để rồi tất cả chết chung vối
Cha và được lên thiên đàng
chung. Anh ba Nghĩa xin nước nơi
người canh nói là uống, nhưng
đưa cho Cha Fx. Diệp rửa tội cho
bà nội bà, không nhớ tên, Cha bà
tên Trần văn Năng, Mẹ bà tên Dư
thị Lượm, em trai bà tên Trần
văn Nuôi lúc đó bảy tuổi, lấy
tên thánh Phanxicô Xaviê, chết
năm 2007 và em gái bà tên Trần
thị Cảnh lúc đó bốn tuổi, lấy
tên thánh Anna. Sau nầy, Cha
Huỳnh minh Kư ở Bặc Liêu đă làm
phép bù cho Cha Mẹ và hai em của
bà.
Lần thứ ba Cha bị mời ra khoảng
hai ba giờ chiều. Cha không trở
lại. Đoán là Cha đă bị thủ tiêu.
Khá lâu sau đó, chừng bảy giờ
tối họ bỏ cửa trống cho ra về
nhưng căn dặn là phải bỏ Tắc
Sậy, nếu không sẽ giết hjết
không c̣n con đỏ.
Ngươi ta quay về thu gom đố đạc
và tản cư. Hôm sau, người được
biết là cha chết. Người ta đi
lấy xác Cha ở ao nhà chỗ Ông
Giáo Sự. Có nhiều người đàn ông
thương mến và nóng ḷng đi t́m
lấy xác Cha, trong đó có Ông
Năng, cha của bà. Họ mô tả: Cha
bị chém từ phía sau ót, chết
trần truồng và úp mặt. Người ta
bỏ cha lên xuồng chở về nhà Ông
Biện Thơ ở khúc tréo và chôn cha
trong pḥng thánh.
Bà Trần Thị
Cảnh được Cha Diệp rửa tội khi
bị giam trong lẫm lúa lúc 4
tuổi.
Ghi chú: lần phỏng vấn nầy có
cả bà Trần thị Cảnh ở Vĩnh Hiệp
lên thăm chị là bà Trần thị
Hường ở Cái Răng. Cà hai đều
đồng ư về những điều kể trên. Có
h́nh bà Trần thị Hường, áo đen
và bà Trần thị Cảnh áo màu xanh.
Linh mục
Phêrô Trần thế Tuyên
Theo
dấu chân Cha
Ngày 13.8.2011: An Hải
và Cam bô
Theo “Tiểu Sử Linh Mục
Phanxicô TRƯƠNG BỬU DIỆP” được
in phía sau h́nh Cha th́ “Tháng
03.1930, Cha Sở Họ Đạo Tắc Sậy.
Ngài đă giúp đỡ thành lập nhiều
họ đạo trong vùng: Bà Đốc, Cam
Bô, An Hải, Chủ Chí, Khúc Tréo,
Đông G̣, Rạch Rắn. . .
Bà Đốc, chừng hơn 10 cây số tính
từ trục lộ giao thông gần thị
trấn Gành Hào. Ngày nay không
c̣n di tích ǵ của nhà thờ cả:
Nhà thờ bị phá sập trong thời
chiến và không có linh mục từ
sau năm 1946. Sau thời loạn ly,
dân chúng tản cư trở về và xây
dựng nhà ở trên nền nhà thờ. Bây
giờ ngay cả nên nhà thờ cũng
không c̣n dấu vết.
An Hải hay Ḷ Than ngày
xưa hay Gành Hào ngày nay được
dung làm đất thánh Công Giáo.
Nên nhà thờ cách trục lộ giao
thông gần thị trần Gành Hào
chừng hơn cây số. Chúng tôi đă
thấy có chừng 10 ngôi mộ trên
nền nhà thờ cũ nầy. Nhà thờ mới
khang trang mang tên Phanxicô
được coi như nhà thờ Công Giáo
Gành Hào bây giờ.
Đi xe phải mất một giờ
đồng hồ từ Tắc Sậy tới Gành Hào.
Cách nay bảy mươi năm, Cha
Phanxicô Trương Bửu Diệp dùng
xuồng chèo, chắc chắn mất không
dưới một ngày dài. Vậy mà Cha
phải gánh vác một họ chánh là
Tắc Sậy và tám họ đạo lẽ (Tiểu
sử không ghi họ Đầu Sấu cách Chủ
Chí chừng bốn cây số) Ḷng nhiệt
thành với Giáo Hội và t́nh
thương con chiên bổn đạo của Cha
Diệp thật quá lớn lao.
Campbot, viết theo kiểp
phát âm tiếng Việt là Cam Bô.
Ông nầy là một điền chủ người
Pháp có thế giá trong vùng thời
bấy giờ. Ông đă xây cất một nhà
thờ gần nhà ông và mời Cha Diệp
đến dâng lễ cho Ông cũng như bà
con tá điền chung quanh. Điều
nầy chắc chắn đă trở thành
chuyện đáng ghét cho những người
chống thực dân pháp thời bấy
giờ, mặc dù chỉ thuần tuư tôn
giáo.
Sau năm 1946, không c̣n
linh mục và người dân phải di
tản thời loạn ly. Nhà thờ Cambô
bị phá sập không con dấu vết.
Phần Mộ Ông Cambô đă được di dời
từ lâu, bây giờ thuộc phần đất
nhà của một gia đ́nh trẻ sau
nầy. Tuy nhiên, rất nhiều người
biết đến tên Cam Bô và phần mộ
của Ông dù không có ai là Công
Giáo chung quanh đó.
Tường
Tŕnh 17.8.2011
Cồn Phước và Cù Lao
Giêng
Bút Tích Rửa Tội của Cha
Fx. Trương bửu Diệp
Sổ rửa tội ở Cồn Phước:
Không c̣n quyển sổ nào trước năm
1930. Lư do: Xây sửa nhà xứ
nhiều lần, dời đổi nhiều lần và
đă cất giữ không cẩn thận. Nên
mối đă ăn hết những quyển sổ cũ.
Sổ Rửa Tội ở Cù lao Giêng:
Cồn Phước đă từng là họ lẽ của
Cù lao Giêng. Có một quyển sổ
rửa tội cũ cho tới năm 1888.
Không có quyển nào năm 1897, năm
Cha Diệp sinh ra và tửa tội.
Trang sau của h́nh Cha
Fx. Trương bửu Diệp có Tiểu Sử
Linh Mục Phanxicô Trương Bửu
Diệp ghi như sau: “Linh mục
Phanxicô Trương Bửu Diệp sinh
ngày 01-01.1897, rửa tội ngày
02.02.1897 tại Họ đạo Cồn Phước,
thuộc ấp Mỹ Lợi, Xă Mỹ Luông,
hiện nay thuộc ấp Mỹ Lợi, xă Mỹ
An, huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang”
Do ai ghi va lấy
chứng từ ở đâu?
Linh mục Martinô Nguyễn
ngọc Tỏ hiện la Cha Sở An B́nh,
Rau Răm (số điện thoại di động
0913900418) nguyên là Cha Sở Tắc
Sậy từ 1986-2001. Anh Lê vương
Bá, từng cộng tác với Cha Tỏ
nhiều năm, số điện thoại di động
0977362025
Năm 1990, hai người đă
lên tận Cồn Phước t́m bút tích
Rửa Tội của Cha Fx. Trương Bửu
Diệp. Cha Sở Cồn Phước lúc bấy
giờ là Cha Phaolô Nguyễn ngọc Đỗ
(Cha sở Cồn Phước từ 1974-1997)
đă mở sổ rửa tội của Cồn Phước
và chỉ rơ cho hai người bút tích
rửa tội, ngày tháng năm sinh,
tên Cha Mẹ của Cha Fx. Trương
bửu Diệp.
Cha Martinô Tỏ và Anh
Lê vương Bá đă thề và xác nhận
sự thật trên điện thoại như vậy
vào lúc 10giờ sáng ngày
17.8.2011 với lm. Phêrô Trần thế
Tuyên. Cha Sơn, Cha sở Cồn Phước
cũng như Ông Nguyễn văn Trào đều
xác nhận là v́ bất cẩn và sửa
chửa nhà xứ nên đă để cho mối
mọt gậm nhắm hầu hết các số rửa
tội cũ sau khi Cha Đỗ chết.
Ở đất thánh Cồn Phước,
ngôi mộ của thân sinh Cha Fx.
Trương bửu Diệp là Ông Trương
văn Đặng và bà Lucia Ntuyễn thị
Thanh đă được chỉnh trang rất
đẹp. Ngoài ra cũng c̣n nền nhà
của Ông Bà Đặng và Thanh sinh
sống ngày xưa.
Căn nhà
hiện nay và cây cột (bên trái)
của thời Cha Diệp
Căn nhà mới cất sau nầy trên
nền nhà cũ, chỉ c̣n giữ lại cây
cột của thời Cha Diệp. Tủ bàn
thờ của gia đ́nh thời Cha Diệp
vẫn c̣n.
Tủ bàn thờ
của gia đ́nh thời Cha Diệp
Một chi tiết liên quan
đến tiểu sử: “Ngày 12.03.1946,
Ngài bị bắt cùng trên 70 giáo
dân…) Không một nhân chứng nào
nhớ ngày tháng Cha Fx. Trương
bửu Diệp bị bắt và bị giết chết.
Ngày 12.03.1946 do Cha Anthony
Vũ xuân Vinh ước đoán là “tháng
sau Tết người ta thu rơm về nhà
mới có rơm chất chung quanh lẫm
lúa để thiêu sống giáo dân và
đất trong đồng khô hạn nứt nẻ,
đi đau chân như bà Trần thị Cảnh
tường thuật khi bà được Cha bà
là Ông Trần văn Năng cơng trên
vai đi đến Cây Gừa.
Ghi nhận và tường tŕnh: Lm.
Phêrô Trần thế Tuyên
V.
Nhân chứng gián tiếp – De
Auditu – Hearingtnesses
Cha
Antôn Vũ xuân Vinh – Cha sở Tắc
Sậy từ 1977- 1986
Thự hiện phóng vấn ngày
12.8.2011 tại Họ Đạo Vĩnh Hậu do
Cha Tuyên và Cha Tuân
Tắc Sậy năm 1977 thưa dân
và rất nghèo. Nhà thờ cũ rất gần
bờ sông và có thể tuột xuống
sông bất cứ lúc nào. Tôi được
đổi đến nhưng chưa có giấy chính
thức thường trú. Vừa đến đó được
ít ngày, tôi đi mua gạo và gặp
nhân viên chính quyền xă, tôi
xin Ông ta cho tôi sổ mua hàng.
Tôi được cấp sổ mua hàng, được
coi như người có hộ khẩu.
Sổ rửa tội
khi Cha Diệp làm Cha sở Tắc Sậy
Tôi bắt đầu làm tháp
chuông rồi di dời và sửa sang
nhà thờ. Làm v́ cần làm, nhưng
cũng không biết sẽ đi đến đâu.
Khi sửa sang nhà thờ, một giáo
dân đến làm thí công đă bị rơi
từ trên cao xuống. Anh ta bất
tĩnh và có thể chết. Tôi cầu xin
với Cha Diệp, Cựu Cha Sở Tắc Sậy.
Chừng năm phút sau, một Bác Sĩ
đi ngang, vào thăm nhà thờ. Bác
Sĩ làm cấp cứu cho anh thanh
niên bị rơi từ trên cao nầy. Bác
Sĩ cho anh uống thuốc. Không đầy
30 phút sau anh lồm cồm ngồi dậy,
đứng lên và nói với tôi là: Con
mạnh lăi rồi, không có sao cả.
Anh mạnh khoẻ và c̣n sống cho
đến ngày nay.
Tôi càng ngày càng tin
vào sự trợ giúp của Cha Diệp.
Tôi kêu gọi mọi người cầu nguyện
và rất nhiều người được ơn. Căn
cứ vào lời tường thuật của bà
con, tôi tổ chức lễ giỗ đầu tiên
cho Cha ngày 12.3. 1982. Lễ giỗ
đơn giản: chỉ có một bàn ăn hơn
mười người.
Nghe người ta kháu nhau
rằng: Tên lính Nhật đầu tiên
không có can đảm chém v́ thấy
thần sắc của Cha thật đạc biệt.
Tên thứ hai phải nốc cả nửa lít
rượu mới dám chém Cha. Cuộc đời
Cha thật thánh thiện. Cha là
người luôn ban ơn phúc cho người
khác: khi c̣n sống Cha thương
người lư6ơng người giáo. Bây
giờ, mọi người đer61n với Cha,
người lương có thể nhiều hơn
người công giáo. Ai cũng nhận
được ơn lành nơi Cha.
Đức
Cha Gioan Baotixita Bùi Tuần –
Giám Mục hưu trí Long Xuyên
Phỏng vấn ngày 6.8.2011.
Đức Cha GB. Bùi Tuần
thật mộ mến Cha Phanxicô Trương
Bửu Diệp. Ngài đă chia sẻ với
chúng tôi cả giờ đồng hồ. Ngài
nhấn mạnh vào ḷng từ tâm của
Cha. Ngài nh́n nhận Cha là một
hiền nhân, đức độ và
giàu ḷng bác ái đáng cho mọi
linh mục bắt chước.
Xin in lại nguyên văn
bản mà Đức Cha Bùi Tuần đă trao
cho tôi:
Những
cảm nhận của những người đă đến
cầu nguyện với Cha
Phanxicô Xaviê Trương
bửu Diệp.
I. Cảm
nhận về chính Cha Phanxicô X.
Trương bửu Diệp.
Cha là con người đơn sơ, b́nh
dân.
Cha là con người sẵn sàng đón
tiếp.
Cha là con người luôn lắng nghe.
Cha là con người có cái tâm.
Cha là con người dạt dào t́nh
xót thương.
Cha là con người để ư đến cuộc
sống từng người.
Nói tắt một lời: Ai cũng cảm
nhận Cha Diệp là con người
dễ thương. Ngài thương hết
mọi người, không phân biệt tôn
giáo, tín ngưỡng, tŕnh độ, giai
cấp, giáo lư, lễ nghi.
Ngài thương cách riêng những
người nghèo túng, khổ đau. Ngài
có Chúa ở cùng.
Đức Cha Bùi
Tuần – Long Xuyên
II.
Cảm nhận về chính bản thân ḿnh
Sau khi đến với Cha, tâm sự
với Cha, cầu nguyện với Cha, hầu
như mọi người đều có những cảm
nhận về bản thân ḿnh như sau:
Ḿnh được Cha yêu thương.
Ḿnh được Cha chia sẻ.
Ḿnh được Cha giải cứu.
Ḿnh thấy ḿnh được liên hệ với
thế giới thần thiêng.
Ḿnh thấy ḿnh cần sống tốt hơn.
Ḿnh thấy ḿnh cần năng cầu
nguyện nhiều hơn. Cầu nguyện một
cách hồn nhiên và chân thành.
Ḿnh thấy Hội Thánh của Cha Diệp
trở nên gần gủi với ḿnh.
Ḿnh thấy Chúa của Cha Diệp trở
nên người Cha xót thương hơn
ḿnh tưởng. Riêng những người
túng nghèo, khổ đau lại t́m được
nơi Chúa của Cha Diệp một nguồn
an ủi và hy vọng đặc biệt, mà họ
không t́m được ở đâu khác.
III.
Cảm tưởng của tiêng tôi.
Cha Phanxicô Trương bửu Diệp
là mẫu gương rất hợp thời cho
những người hoạt động mục vụ và
truyền giáo tại Việt Nam hôm
nay.
Tâm lư người Việt Nam hôm nay
tuy vốn trân trọng những đấng
anh hùng, nhưng thích t́m đến
những vị lănh đạo dễ thương. Dễ
thương ở chỗ có đời sống b́nh dị,
đơn sơ, gần gũi, biết đưa con
người vào chiều kích thiêng
liêng bằng những thái độ sống
cảm thương và thương xót.
Sau khi gặp gỡ với những vị lănh
đạo dễ thương, họ cảm thấy ḿnh
được kính trọng, được yêu
thương, được hy vọng. Thiết
tưởng đó là một khởi đầu tôt cho
mục vụ truyền giáo.
Long Xuyên ngày 06 tháng
8 năm 2011
+ GB. Bùi Tuần
http://www.liengiaositusi.com/ThongTin/ChuyenDe/ChaTruongBuuDiep/8%20NhanChung.html