ẤN TƯỢNG VỀ GIÁO HỘI 2011

 

Lm Nguyễn Hồng Giáo OFM

 

Gần cuối năm, các phương tiện truyền thông thường nh́n lại những biến cố nổi bật trong năm trên đất nuớc ḿnh hoặc trên toàn thế giới. Truyền thông công giáo cũng quen làm công việc tương tự đối với những biến cố hay t́nh h́nh đặc biệt xảy ra trong Giáo Hội địa phương và Giáo Hội toàn cầu.

 

Tôi không thể nắm bắt được hết mọi biến cố quan trọng của Giáo Hội, dù là Giáo Hội Việt Nam gần gũi v́ không hoạt động chuyên ngành truyền thông và cũng không thấy thật cần thiết phải tham khảo nhiều tài liệu phong phú liên quan, nên chỉ xin ghi lại vài ấn tượng về t́nh h́nh chung của Giáo Hội thế giới theo cách nh́n riêng với một ít cảm nghĩ kèm theo.

 

1. 2011: một năm tương đối an lành

 

Ta c̣n nhớ năm 2010, trong một thời gian dài các phương tiện truyền thông Tây phương tập trung phê phán Giáo Hội Công giáo không tiếc lời, về những vụ bê bối t́nh dục trong hàng linh mục đối với trẻ em được phanh phui tại một số Giáo Hội địa phương ở Châu Âu. Thật là một thời điểm hết sức khó khăn cho Giáo Hội, một thách thức lớn lao cho các Gám mục và nhất là cho Đức Giáo Hoàng Bênêđitô mà không ít nhóm thù nghịch mốn lợi dụng cơ hội này để hạ uy tín. Nhưng Giáo Hội đă vượt qua cơn sóng gió một cách tích cực. Như một trận băo lụt, cuộc thử thách đă để lại những vết thương nhưng đồng thời cũng làm một cuộc “tẩy uế”, một cuộc “thanh luyện” rất hữu ích. Giáo Hội, bắt đầu từ hàng giáo sĩ, có một ư thức đổi mới về ḷng khiêm nhường, ḷng sám hối, và nhu cầu khẩn thiết về đời sống nội tâm, đời sống cầu nguyện và sự thánh thiện.

 

Từ nay người Công giáo đă có thể hiểu một cách sâu sắc một tư tưởng mà Đức Thánh Cha thường lặp lại: Cái đe dọa Giáo Hội nặng nề nhất không phải là những tấn công của kẻ nghịch từ bên ngoài nhưng là chính tội lỗi của con cái Giáo Hội.

 

So với 2010 th́ năm nay Giáo Hội được tương đối an lành.

 

2. 2011: Anh giáo gia nhập Công giáo

 

Từ năm 2009 đă có những cộng đoàn Anh giáo rời bỏ “Giáo Hội-Mẹ” để gia nhập Giáo Hội Công giáo. Họ là những nhóm tín đồ Anh giáo gồm những giám mục, linh mục, tu sĩ và giáo dân không hài ḷng về một số thay đổi trong truyền thống cổ kính của Giáo Hội họ, như việc phong chức giám mục cho phụ nữ, việc chấp nhận các giáo sĩ đồng tính hay việc công nhận hôn phối giữa những người đồng tính. Phong trào gia nhập Công giáo này tiếp tục gia tăng trong năm 2010, và đến đầu năm 2011 vẫn c̣n một nhóm khá đông gồm 7 linh mục và 300 tín đồ Anh giáo xin gia nhập Công giáo.

 

Ngay từ 2009, Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI đă ban hành Tông hiến Anglicanorum Coetibus (4.11.2009) trong đó ngài quyết định sẽ cho thành lập những cơ cấu tương đương với giáo phận (ordinariates) trong các Giáo Hội địa phương có nhu cầu để đón nhận các thành viên mới này. Họ sẽ được phép giữ lại một số truyền thống riêng. Nên biết, Anh giáo có rất nhiều truyền thống giống với Công giáo. Chẳng hạn năm 2007, một cộng đồng Anh giáo đă quyết định sử dụng cuốn Giáo lư của Hội Thánh Công giáo.

 

3. 2011: mấy điểm nhấn của Đức Thánh Cha

 

Có một điểm nhấn trong mục vụ của Đức Bênêđitô XVI được nhiều giới quan sát chú ư, đó là ngài dấn thân bênh vực đức tin công giáo. Điều này không mới mẻ. Ngay thời c̣n làm giáo sư, ngài đă viết cuốn Đức tin Kitô giáo hôm qua và hôm nay (nguyên tác: Einfuehrung in das Christentum. Vorlesungen ueber das apostolische Glaubensbekenntnis = Dẫn vào Kitô giáo, Những bài dạy về bản Tuyên tín của các Tông Đồ, 1968). Đó là một tác phẩm lớn, rất được chú ư. Người ta cho rằng  Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đă gọi Tổng Giám mục Joseph Ratzinger từ địa phận Munich qua Rôma làm Tổng trưởng Bộ Giáo lư Đức tin (1981), chính là v́ lập trường vững vàng, vừa mới mẻ vừa chính thống của tác giả được diễn tả cách đặc biệt trong tác phẩm đó. Chúng ta biết sau Công đồng chung Vaticanô II, Giáo Hội trải qua một cuộc khủng hoảng đức tin trầm trọng ; người ta giải thích sai chủ trương canh tân của Công Đồng khi làm tan loảng đức tin Kitô giáo v́ muốn cho Giáo Hội trở thành “hiện đại” và mang bộ mặt hấp dẫn đối với con người ngày nay. Trong vai tṛ linh mục-giáo sư, rồi tổng giám mục, rồi hồng y đứng đầu Bộ Giáo lư Đức tin, ngài đă luôn can đảm lên tiếng bảo vệ đức tin của Giáo Hội. Kư giả người Đức Peter Seewald đă nhận định về Hồng y Joseph Ratzinger rằng  “từ nhiều chục năm, ngài luôn lội ngược ḍng chảy” (trong Joseph Ratzinger-Bênêđictô XVI, Muối cho đời, nxb Phương Đông, 2008, tr 108). Hiện nay trong chức vụ Giáo Hoàng, ngài vẫn phải lội ngược ḍng trong nhiều vấn đề, đứng đầu là vấn đề đức tin.

 

Sự kiện hết sức có ư nghĩa về mặt này là ngày 17-10-2011 Đức Thánh Cha  đă công bố tự sắc Porta fidei về Năm Đức Tin 2012. Ngài viết đầu số 3 của Tự Sắc như sau: “Ngay từ khi bắt đầu sứ vụ của Người Kế Vị Thánh Phêrô, tôi đă nhắc nhở về sự cần thiết phải tái khám phá hành tŕnh đức để cáng ngày càng làm nổi bật niềm vui và ḷng hăng say phấn khởi được đổi mới nhờ được gặp gỡ Chúa Giêsu”. Ngài phân tích: thời xưa khi người Kitô hữu dấn thân họat động xă hội, văn hóa, kinh tế, chính trị  họ vẫn ngấm ngấm nh́n nhận cái nền đức tin chung trong xă hội và đời sống của họ, nhưng ngày nay th́ cái nền đó mất dần, nhiều lúc bị phủ nhận nên không c̣n dính dáng ǵ tới cuộc sống trần thế của người ta nữa. Nơi nào đức tin vẫn c̣n th́ nói chung nó  trở nên mệt mỏi, nặng nề, không c̣n là sức sống, là niềm vui sống thật cho con người nữa. Đó là thách đố lớn cho Giáo Hội.

 

Nhưng nói tới đức tin tất phải nói tới “vấn đề Thiên Chúa”. Trong thư gởi các Giám mục liên quan tới cuộc tranh luận sau khi Đức Thánh Cha cất án tuyệt thông cho nhóm giám mục bảo thủ ly khai Lefèbvre (2009), ngài viết: “Ngày nay, trong những vùng rộng lớn trên địa cầu, đức tin có nguy cơ tắt ngúm như một ngọn lửa không c̣n được tiếp liệu nữa. (…) Vấn đề đích thực trong thời điểm này của lịch sử chúng ta, đó là Thiên Chúa biến mất khỏi chân trời của con người”. Đó mới là vấn đề ưu tiên phải quan tâm, chứ chưa phải là cơ chế Giáo Hội. “Giáo Hội (cơ chế) chỉ là như cái vỏ ṣ để đón nhận cái ǵ đáng giá và chỉ có đức tin mới nhận ra được điều đáng giá đó : viên ngọc vô h́nh, nghĩa là mầu nhiệm đức Kitô và các nhiệm tích, bắt đầu là nhiệm tích Thánh Thể” (Theo Vittorio Messori, tài liệu Internet).

 

Một mối quan tâm khác của Đức Thánh Cha là vấn đề chân lư. Chúng ta thấy ngài rất hay nói về chân lư. Nếu thông điệp đầu tiên của ngài là Thiên Chúa là T́nh yêu (Deus caritas est, 2005) th́ thông điệp thứ ba là T́nh yêu trong sự thật (Caritas in veritate, 2009). Đến như cuộc hành hương của ngài đến Assisi (27.10.2011) nhân kỷ niệm 25 năm ngày Gặp gỡ liên tôn lịch sử, ngài cũng đặt nó dưới dấu hiệu ḥa b́nh và chân lư. Chủ đề của cuộc hành hương đó là: Những người hành hương của chân lư [là] những người hành hương của ḥa b́nh (Pilgrims of truth, Pilgrims of peace).

 

Thời nay, người ta không c̣n tin vào khả năng của con người đạt tới chân lư; người ta bằng ḷng với những ǵ tương đối, nghĩa là tạm thời; không có chân lư tối hậu, chân lư phổ quát cũng như không có những giá trị chung, không có những quy tắc luân lư bền vững chung: mỗi nhóm người, thậm chí mỗi người có “chân lư” của ḿnh, “giá trị” của ḿnh, “quy tắc” của ḿnh ; vai tṛ của lư tính (lư trí) được thay thế bởi vai tṛ của cảm tính. V́ thế mà nhiều nhà phân tích gọi thời đại ngày nay là thời khủng hoảng chân lư và khủng hoảng giá trị.

 

Trong bối cảnh văn hóa như thế, hỏi đức tin Kitô giáo làm sao khỏi bị đe dọa trầm trọng?

 

4. 2011: Kitô giáo tiếp tục bị tấn công

 

Từ nhiều năm nay, và đến nay vẫn thế, người Kitô hữu liên tục là đối tượng cho những hành động kỳ thị, áp bức, vu khống, hăm dọa và cả bạo lực nữa, nhất là trong một số nước mà ở đó họ là thiểu số như Pakistan, Irak, Iran, Nigeria, Ấn Độ. Nói chung, người Kitô hữu gần rất nhiều khó khăn ở đâu mà nhà nước cai trị theo luật hồi giáo Sharia. Mới đây nhất, ngay trong ngày lễ Chúa Giáng Sinh 2011 này, ở Nigeria 27 người Kitô hữu đă bị đánh bom chết trong lúc họ đang dự lễ trong nhà thờ Thánh Têrêsa tại Abuja; vụ khủng bố là do một nhóm Hồi giáo quá khích tên là Boko Haram. Năm ngoái cũng vào dịp Noel, nhóm này đă từng gây ra nhiều vụ đánh bom chống người Kitô hữu như thế.

 

Không khó để nhận thấy rằng ở Phương Tây, giới truyền thông đă có một định kiến dứt khoát là khắt khe đối với những ǵ liên quan tới Kitô giáo và thông cảm, nhẹ nhàng đối với Hồi giáo. Cũng có thể là v́ họ sợ những nhóm quá khích thuộc nhóm này. Chẳng hạn tờ Le Figaro, một báo lớn ở thủ đô Paris đă dành vỏn vẹn một câu nhẹ nhàng thông tin về vụ đánh bom ngày lễ Noel nói trên như sau: “Nước Nigeria đă là nạn nhân của những bạo lực giữa các tôn giáo” (trích theo Internet). Thông tin vừa tránh né sự thật vừa gây hiểu lầm. Ai mà không biết tác giả của vụ đánh bom là một nhóm Hồi giáo? Hoặc nạn nhân của cuộc đánh bom là những người Kitô hữu? Và làm ǵ có chuyện bạo lực giữa các tôn giáo (violences interreligieuses) bởi v́ cuộc tấn công là một chiều, và xưa nay vẫn là như thế. Câu đưa tin hóa ra là “giả h́nh”! Người Kitô hữu bên Phương Tây đă quen lắm với kiểu thông tin này rồi.

 

Nền văn hóa hiện đại ở Phương Tây (vốn là Kitô giáo) lại tỏ ra thù nghịch với Kitô giáo. Trong năm 2011, ở Pháp có một sự kiện văn hóa có thể coi là tiêu biểu cho thái độ này: ngày 8 tháng 12, vở kịch nhan đề là  Golgota Picnic (tạm dịch: Bữa ăn ngoài trời trên đồi Gôngôta) của Rodrigo Garcia được công diễn ra mắt tại Nhà hát Rond-Point trên đại lộ Champs-Élysées, Paris. Vở kịch tấn công Đức Kitô trên thập giá, được tŕnh bày như là “đấng mêsia của bệnh siđa”, hoặc “ tên điếm của quỉ”… Một số người Kitô giáo đă định phản đối bằng những hành động mạnh mẽ, nhưng các giám mục và một số nhân vật Kitô giáo đă can ngăn. Họ tổ chức một cuộc biểu t́nh ôn ḥa để tỏ thái độ, và mời gọi những người thuộc các tôn giáo khác, các nhà trí thức, văn nghệ sĩ và cả người vô tín ngưỡng tham gia. Từng người, họ đến đặt những bông hoa trắng trước một tượng Chúa Kitô ngoài nhà hát để tỏ ḷng tôn kính, nhưng đến lúc vở kịch sắp bắt đầu họ kéo nhau vào Nhà thờ Đức Bà cầu nguyện để tránh đụng độ với các khán giả. Một thái độ tuyệt vời! (x. Hăng tin ZF111204).

 

Người ta nhân danh tự do ngôn luận, tự do của nhà làm nghệ thuật để xúc phạm – một cách khó tưởng tượng nổi trong một thế giới văn minh - đối với Đức Kitô của gần 1 tỉ 500 triệu tín đồ Kitô giáo. Thế mà giới truyền thông cứ làm thinh!

 

Hành động của người Công giáo Pháp chứng tỏ họ là những môn đệ trưởng thành của Chúa Kitô, đă thấm nhuần tinh thần của Chúa. Họ đáng là gương sáng cho chúng ta noi theo trong những hoàn cảnh bản thân chúng ta hay Đạo chúng ta bị xúc phạm hay bị đối xử bất công …

 

Tôi nghĩ tới lời dạy của Thánh Phêrô gởi tín hữu đang gặp khó khăn: “Ai làm hại được anh em, nếu anh em nhiệt thành làm điều thiện? Mà nếu anh em chịu khổ v́ sống công chính, th́ anh em thật có phúc! Đừng sợ những kẻ làm hại anh em và đừng xao xuyến. Đức Kitô là Đấng Thánh, hăy tôn Người làm Chúa trong ḷng anh em. Hăy luôn luôn sẵn sàng trả lời cho bất cứ ai chất vấn về niềm hy vọng của anh em. Nhưng hăy trả lời cách hiền hoà và với sự kính trọng. Hăy giữ lương tâm ngay thẳng, khiến những kẻ phỉ báng anh em v́ anh em ăn ở ngay thẳng trong Đức Kitô, th́ chính họ phải xấu hổ v́ những điều họ vu khống, bởi lẽ thà chịu khổ v́ làm việc lành, nếu đó là thánh ư Thiên Chúa, c̣n hơn là v́ làm điều ác” (1 Pr 3,13-17).

(31.12.2011)