Nhà khoa học 'không hối hận khi về Việt Nam'

Chữa bệnh, dạy học, nghiên cứu, viết sách, tất cả những việc mà bác sĩ Nguyễn Quang Tuấn làm từ khi trở về Việt Nam chỉ nhằm một mục đích mà anh coi là lẽ sống - cứu người.

Bác sĩ Nguyễn Quang Tuấn. Ảnh: H.T

Bác sĩ Nguyễn Quang Tuấn, 45 tuổi, giám đốc Viện Tim Hà Nội bày tỏ quan điểm với VnExpress về việc các nhà khoa học nên ở nước ngoài "xây nhà hàng xóm" hay về nước công tác. Đây là chủ đề đang được tranh luận sôi nổi, kể từ sau khi giáo sư ở Hàn Quốc Nguyễn Văn Thuận nói muốn về Việt Nam công tác, nhưng được nhiều người khuyên không nên về.

Theo bác sĩ Tuấn, khi một người về nước cần xem xét nghề nghiệp của họ có phù hợp và có tương lai phát triển ở Việt Nam hay không. Trong một dòng thác những lời khuyên về hay ở, có những ý kiến trái chiều, nhưng số đông chưa chắc đã đúng.

"Một câu của người hiểu biết còn quan trọng hơn nhiều câu của người không hiểu biết. Nhiều người có thể đưa ra nhận định không chính xác, dựa trên bản năng cảm tính chứ không dựa trên cơ sở hiểu biết nào”, bác sĩ Tuấn nói.

Bác sĩ từng tu nghiệp 2 năm ở Pháp này cho rằng chuyên môn của giáo sư Thuận, ngành công nghệ sinh học, là rất cần thiết cho sự phát triển của Việt Nam, bởi nước ta làm nông nghiệp.

"Để phát triển khả năng một người cần nhiều yếu tố, trong đó có cả điều kiện làm việc. Không phải mọi thứ Việt Nam đều không đáp ứng được, vì thế ai đó phản đối một cách chung chung rằng không về nước là sai", anh nói.

Muốn phát triển phải có nhân tài

Tốt nghiệp xuất sắc tại trường Đại học Toulouse, Pháp, bác sĩ Tuấn nhận được lời mời của giáo sư ở lại làm việc, nhưng sau đó anh vẫn quyết định về nước vào năm 1997.

Ngày đó lĩnh vực can thiệp tim mạch tại Pháp rất cần người có năng lực, trong khi Tuấn là một người như vậy. "Khẩu hiệu nhân tài là nguyên khí của quốc gia không chỉ ở Việt Nam, mà là chân lý chung trên toàn thế giới. Pháp và Mỹ luôn sẵn sàng trải thảm đỏ để mời các nhà khoa học, người tài giỏi di dân sang nước họ, làm việc với mức lương cao”, anh Tuấn nói.

Theo anh, không một đất nước nào phát triển mà không cần nhân tài. Khi quyết định phát triển sự nghiệp ở đâu, điều quan trọng với mỗi người là xác định vị trí của bản thân, tiếp đó xem xã hội có tạo điều kiện cho mình phát triển hay không. “Cũng như việc đưa hạt giống tốt vào chỗ đất tốt mới phát triển được, còn vào nơi đất cằn thì ngược lại”.

Lý do khiến nhiều người khuyên giáo sư Thuận ở lại Hàn Quốc có thể là vì họ nghĩ Việt Nam đang rất “cằn”.

"Nhưng tôi thấy Việt Nam không cằn", bác sĩ Tuấn nói. "Việt Nam cần những 'hạt giống' tốt để xây dựng quê hương".

Anh nhận thấy các báo cáo, nghị quyết, đề án phát triển khoa học công nghệ thời gian qua chứng tỏ phần nào nước ta đang chú trọng tới phát triển khoa học công nghệ. Có chăng là Việt Nam vẫn chưa đủ phương tiện cơ sở vật chất toàn diện nhất để có bước tiến vượt bậc. Từ chủ trương, nghị quyết, chính sách đến thực tế cũng cần có thêm thời gian, anh nói.

Nguyễn Quang Tuấn kể lại, trước lời mời ở lại Pháp làm việc, bản thân anh đứng trước sự lựa chọn khó khăn giữa một bên là nước Pháp hiện đại và tương lai tươi sáng của anh; một bên anh biết chắc khi về nước sẽ không xin được việc.

“Về Việt Nam thật sự là quyết định khó khăn nhất”, anh Tuấn nói. “Trong tiềm thức của tôi khi đó, tôi không hài lòng với suy nghĩ ở Pháp chỉ là công dân du nhập. Vậy tại sao mình phải chấp nhận đổi giá lớn như vậy chỉ vì có cuộc sống của bản thân mình? Vì cơm ăn áo mặc?”.

Bác sĩ Tuấn trong phòng chẩn đoán bệnh cho bệnh nhân. Ảnh: H.T.

Về Việt Nam, hành trang của anh chỉ có sách vở, không có Internet và điều kiện làm việc. Anh cảm nhận rõ nhất thực tiễn khác biệt giữa Việt Nam và Pháp. Anh có cảm giác như từ thiên đường và tụt xuống mặt đất. Hầu như rất khó để hỏi ai đó giúp anh trong lĩnh vực can thiệp tim mạch. Anh phải tự lực học.

Nhưng rồi mong mỏi được đền đáp. "Tôi đã rất ngạc nhiên khi Việt Nam bỏ ra số tiền rất lớn vào thời điểm đó là 2 triệu USD để mua máy móc phục vụ cho ngành tim mạch. Tôi thấy Việt Nam có lựa chọn đúng đắn cho tương lai", anh nói. Quyết định đó do giáo sư Phạm Song đưa ra, đã tạo những điều kiện ban đầu cho ngành tim mạch can thiệp.

Chưa bao giờ có ý định ở nước ngoài

Nói về thực trạng khoa học Việt Nam, bác sĩ Tuấn cho rằng nước ta đang tiêu tốn khá nhiều tiền nhưng chất lượng sản phẩm không tương xứng với mong muốn của nhà hoạch định chính sách, các sản phẩm khoa học làm ra không có mấy giá trị thực tiễn.

"Thật lãng phí. Ta đâu cần đầu tư dàn trải, mà phải tập trung vào ngành mũi nhọn. Nếu không có mũi nhọn, thế giới sẽ không biết Việt Nam là ai. Ta cũng không thể 'ngoi lên mặt đất' để người ta nhìn thấy mình", anh nói.

Anh Tuấn cho biết thêm, trong nghiên cứu khoa học có quá nhiều thủ tục hành chính làm nản lòng các nhà nghiên cứu, kinh phí nghiên cứu lại không đủ. Tuy nhiên, anh không bao giờ tôi có ý định làm việc ở nước ngoài kể từ sau khi quyết chí từ Pháp về nước.

"Tôi thấy sống ở Việt Nam rất tốt", anh nói.

"Sống thôi không đủ. Sống phải có chất lượng. Tôi không quan tâm người ta sống già như thế nào, mà tôi quan tâm chất lượng cuộc sống người ta ra sao, sống thật sự sống chứ không phải tồn tại", vị bác sĩ đã cứu tính mạng vô số bệnh nhân tim mạch nói thêm.

Công tác ở trong nước, bác sĩ Tuấn nhận thức rõ rằng anh là chiếc cầu nối giúp người bệnh tiếp cận kỹ thuật can thiệp hiện đại với chi phí thấp hơn, không phải tốn kém đi ra nước ngoài. Nước nhà cũng tiết kiệm được ngoại tệ cho việc thuê chuyên gia trong lĩnh vực tim mạch.

Nhớ lại thời gian đầu về nước, làm việc không công vất vưởng cả năm trời, Tuấn kể cũng từng có niềm nuối tiếc thoáng qua, nhưng không phải là hối hận. Tuấn nhắc đến các thầy Phạm Gia Khải và Nguyễn Lân Việt với niềm biết ơn sâu sắc, bởi các thầy đã động viên anh trong giai đoạn đầu làm nghề.

Tuấn nói anh yêu cái đẹp, vì thế từng vết mổ trong cơ thể bệnh nhân, với anh cũng phải đẹp. Trong công việc, niềm vui với anh chỉ thoáng qua, mà trăn trở là chính, bởi "suy nghĩ làm cho người ta phát triển lên".