Trẻ vị
thành niên không bị kết án phạm pháp, mà chỉ có
bố mẹ chúng mới bị khép tội phạm pháp. Ngày nay
giới răn thứ tư “Hăy thảo kính cha mẹ” hiếm khi
được trưng ra như phương tiện phục hồi nếp sống
an b́nh trong gia đ́nh. Nếu kỷ luật trong gia
đ́nh bị lơ là th́ về sau khó mà phục hồi lại
được. Như Coleridge từng nói: “Nếu bạn dạy dỗ
con cái theo một đường lối khiến chúng ác cảm
với các t́nh cảm tôn giáo của các dân tộc nơi mà
chúng sinh sống, th́ chúng sẽ dễ dàng trở nên
những kẻ côn đồ hay là những kẻ cuồng tín và cả
hai loại người này cũng chẳng khác ǵ nhau”.
Cách cư xử của con cái đối với cha mẹ chúng đă
để lại những hậu quả khác nhau. Các bà mẹ thường
phải đau khổ v́ bọn chúng sống bê bối nhiều hơn
là các bậc làm cha vui mừng v́ hạnh kiểm của
chúng.
Bổn phận
cha mẹ đối với con cái một đàng là phải tránh
đối xử khắc nghiệt với chúng, một đàng không
được buông thả chúng. Thiên Chúa ban cho cha mẹ
đứa con như một chất liệu mềm dẻo để đúc thành
tốt hoặc thành xấu. Giả như Thiên Chúa đặt vào
tay bậc làm cha mẹ một viên kim cương quư giá và
bảo họ khắc lên đó một câu mà ngày phán xét cuối
cùng sẽ được đọc lên cho mọi người nghe và câu
đó sẽ được kể như bản chỉ dẫn cho thấy tư tưởng
và lư tưởng của họ th́ sao nhỉ? Hẳn họ sẽ ghi
khắc cẩn thận biết bao! Ấy thế mà chính cha mẹ
sẽ bị phán xét vào ngày chung thẩm về tấm gương
mà họ để lại cho con cái ḿnh. Trách nhiệm kinh
khủng này dĩ nhiên không bao giờ có nghĩa là nếu
con cái phạm sai lầm, cha mẹ phải nổi cơn thịnh
nộ lên, bởi v́ như thế sẽ làm chúng nhụt chí.
Cha mẹ phải đóng vai Thiên Chúa trong gia đ́nh
ḿnh. Nếu họ tỏ ra như bạo chúa th́ họ sẽ vô
t́nh phát triển thứ t́nh cảm chống đối tôn giáo
nơi con ḿnh. Trẻ con thường yêu thích được chấp
thuận, chúng rất dễ rơi vào tuyệt vọng nếu bị
khiển trách quá mức. Sẽ khó dạy bảo về T́nh yêu
và ḷng xót thương của Chúa cho con cái ḿnh
biết bao nếu các nhiếp chính của Ngài (tức bố mẹ)
trong môi trường gia đ́nh lại cư xử không hề
biết thương xót hoặc khó khăn lắm mới làm được
điều đó! Một khi thiện chí đă bị hạ thấp, lũ trẻ
bị lăng mạ th́ chắc chắn chúng sẽ tỏ ra cho cha
mẹ thấy chúng cũng chẳng tốt hơn những ǵ bố mẹ
đă nghĩ về chúng.
Trẻ con
đến với Kitô giáo theo cách thức của chúng qua
lời nói của Đấng Sáng Lập: “Hăy để trẻ nhỏ đến
cùng Ta, đừng ngăn cản chúng v́ nước trời thuộc
về những kẻ giống như chúng”. Ngài đă thánh hiến
tuổi thơ bằng cách trở nên một đứa bé, vui đùa
trên vùng đồi núi xanh ngắt làng Nazaréth, ngắm
nh́n chim mẹ đùa giỡn với bầy con. Từ ngày đó,
điều này đă trở nên muôn đời đúng đắn: “Hăy dạy
dỗ đứa bé con đường chân chính, và măi đến già,
nó sẽ không xa ĺa khỏi con đường ấy”. Khi non
cây nghiêng phía nào, th́ khi lớn lên cây
nghiêng phía ấy. Thật thú vị khi nh́n vào những
đứa trẻ, chúng ta có thể đoán được đường lối
hành động của chúng dựa theo gốc gác gia đ́nh
chúng. Cây tốt th́ mới sinh trái ngọt, v́ thế
người ta có thể suy đoán tính t́nh bố mẹ qua đám
con của họ. Người ta thấy rằng trong những gia
đ́nh nào mà cha hoặc mẹ chỉ cần liếc nh́n một
cái là đứa trẻ cũng đă biết ư của cha mẹ để làm
theo, th́ những đứa trẻ trong gia đ́nh đó không
sợ bị hư thân, lầm lạc.
Ngày nay
người ta có khuynh hướng trút trách nhiệm cho
nhà trường. Tuy nhiên phải nhớ rằng giáo dục một
đứa trẻ th́ khác xa với việc lo chăm bón đất, lo
đủ khí trời và ánh sáng. Một hạt giống sẽ lớn
mau hơn tuỳ theo đất đai và khí hậu, tuy nhiên
cây có lớn lên c̣n tuỳ nơi hạt được gieo nữa.
Cũng thế, giáo dục không phải chỉ là giáo dục
tâm trí mà phải giáo dục cả ư chí nữa. Tri thức
nằm trong tâm trí c̣n tính t́nh nằm nơi ư chí.
Chất đống tri thức vào tâm trí đứa bé mà chẳng
rèn luyện ư chí nó yêu mến điều thiện th́ khác
nào đưa khẩu súng nhét vào tay nó. Không được
giáo dục mặt tâm trí th́ đứa trẻ có thể trở
thành một con người đần độn. Chứ được giáo dục
mặt tâm trí mà thiếu giáo dục ḷng yêu mến điều
thiện th́ một đứa bé có thể trở thành một con
quỉ ma mănh.
Tuổi trẻ
hôm nay là tương lai của đất nước. Những người
trẻ là nguồn bảo đảm cho đất nước được tiến bộ,
là mũi tên mạnh mẽ dẫn đất nước đến một tương
lai sán lạn hơn, là đôi cánh cao bay chất chứa
bao kỳ vọng. Ngay cả trong thời chiến, sức mạnh
của một dân tộc không hệ tại đạn bom của nước đó
mà hệ tại những người chiến sĩ bảo vệ nước.
Trong thời b́nh, không phải là nền kinh tế hay
chính trị cứu vớt đất nước mà chính là những
kinh tế gia tài ba và những chính khách lỗi lạc,
song muốn được như thế, trước đó họ phải là
những đứa con gương mẫu. Muốn được thế, thứ
nhất, phải có ơn Chúa, thứ hai phải được gia
đ́nh dạy cho bài học về t́nh yêu và chân lư và
được nhà trường dạy cho kiến thức và ḷng tự
chủ. Ngay cả trong những thất bại đầu đời của
đàn con, các bậc cha mẹ cũng chớ nên ngă ḷng,
mà hăy nhớ rằng cách đây mười lăm thế kỷ, khi
nh́n thấy một bà mẹ nát ḷng v́ cậu con hoang
đàng, thánh Ambrosiô đă nói với bà ta như sau:
“Này bà Monica, bà đừng sợ, cậu bé mà bà đă tốn
bao nhiêu nước mắt như thế th́ không thể nào hư
mất đâu”. Thật thế, cậu bé cao ngạo và lêu lổng
đó về sau đă trở thành vị thánh Augustinô vĩ
đại, uyên thâm. Mọi người trước khi qua đời đều
nên đọc tập “Tự thú” của Ngài.
Đức cha
Fulton Sheen. (Nguyên tác: Way to Happiness)