Những chiếc ḷ xo xoắn mềm
mại, một đầu gắn mây c̣n đầu kia
đính vào thân mũ xung thiên. Cả
ḷ xo, cả vân mây đều bằng vàng,
và có thể rung rung nhẹ khi nhà
vua di chuyển. “Chiếc mũ phục
dựng này lần đầu tiên được trưng
bày”, PGS-TS Nguyễn Đ́nh Chiến,
Phó giám đốc Bảo tàng Lịch sử
quốc gia Việt Nam, nói. Đây là
một trong nhiều chiếc mũ vua
được ông Vũ Kim Lộc, một nhà làm
kim hoàn phục dựng sau nhiều năm
nghiên cứu. Và cho dù chiếc mũ
c̣n gây quan điểm trái chiều về
một chi tiết phải thẳng hay
cong, th́ đây cũng là một kỳ
tích trong việc tái hiện lịch sử.
Ngoài chiếc mũ được phục dựng,
các hiện vật đă qua phục chế tại
trưng bày trang sức cổ hầu như
không có. Chúng đều là các hiện
vật gốc, thuộc sở hữu của Bảo
tàng Lịch sử quốc gia. Niên đại
của các đồ trang sức này trải
dài qua các thời kỳ. Thời tiền
sơ sử với đồ trang sức từ vỏ
nhuyễn thể. Văn hóa Phùng Nguyên
với rất nhiều đá ngọc. Trang sức
Đông Sơn phổ biến với chất liệu
đồng, kiểu dáng hoa văn đa dạng...
Trang sức văn hóa Óc Eo chịu ảnh
hưởng mạnh mẽ từ văn hóa Ấn Độ.
Trang sức cung đ́nh triều Nguyễn
đặc biệt quư hiếm và hoàn mỹ,
tŕnh độ chế tác đạt tới đỉnh
cao. “Qua triển lăm, chúng ta có
thể h́nh dung được sự phát triển
của tư duy thẩm mỹ người Việt
qua từng thời kỳ lịch sử”,
PGS-TS Vũ Quốc Hiền, Phó giám
đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia,
cho biết.
Câu chuyện về từng
thời đại
Không chỉ đẹp, các hiện vật
c̣n mang đến câu chuyện riêng về
chính ḿnh và thời đại. Chẳng
hạn, theo Bảo tàng Lịch sử quốc
gia, hiện vật đa dạng của văn
hóa Phùng Nguyên cho thấy vào
thời đó, chúng ta đă có hai công
xưởng chế tác đồ trang sức đá
quy mô lớn, đạt tŕnh độ chuyên
môn hóa nhất định. Hai công
xưởng đó đặt ở Tràng Kênh, Hải
Pḥng và Băi Tự, Bắc Ninh.
Nguyên liệu chế tác đá được nhập
về từ thượng Miến Điện. Các sản
phẩm làm ra cũng được tiêu thụ
ra cả thị trường bên ngoài.
Trang sức h́nh hai đầu thú nổi
bật của văn hóa Sa Huỳnh cũng
được t́m thấy ở Thái Lan,
Philippines. Điều này cho thấy
giao lưu văn hóa đường biển rất
sớm của cư dân Sa Huỳnh.
Trưng bày cũng có một hiện
vật tuy là trang sức nhưng lại
liên quan đến âm nhạc. Đó là một
bao tay đeo chuông nhạc bằng
đồng, từ thời văn hóa Đông Sơn.
Theo ông Chiến, đây là một hiện
vật vô cùng quư hiếm.
Đặc biệt, những trang sức của
thời Nguyễn trong trưng bày này
có kỹ thuật chế tác đạt đến đỉnh
cao. Trong số đó, chiếc bác sơn
bằng vàng nạm đá quư thời chúa
Nguyễn, thế kỷ 18 vô cùng nổi
bật. Đây là trang sức che trán
của phụ nữ hoàng tộc thời chúa
Nguyễn. Hiện vật được chạm tinh
xảo hoa văn mây, sóng nước, chim
phượng và hoa lá. Kỹ thuật kéo
vàng thành sợi ở đây vô cùng cao.
Theo ông Hiền: “Kỹ thuật này
ngay cả người Trung Quốc đương
thời cũng khâm phục. C̣n chúng
ta hiện nay không thể tái hiện
được”.
Mặc dù vậy, những hiện vật
tại trưng bày này đều được
nghiên cứu kỹ về nguồn gốc.
Chẳng hạn, bảo tàng có thể chắc
chắn về nguồn gốc của các trang
sức thời Nguyễn. Những trang sức
này đều được làm từ trong nước
chứ không phải nhập từ Trung
Quốc.
“Chúng ta biết triều đại
phong kiến đều có bộ phận ngự
xưởng - xưởng riêng của nhà vua”,
ông Chiến nói và cho biết:
“Chúng tôi đă chứng minh được
nhiều sản phẩm trong đó nghiên
cứu ấn triều Nguyễn, bằng ngọc
vàng đều của ngự xưởng. Đương
nhiên, ngự xưởng tập trung đội
ngũ thợ tốt nhất trong nước.
Trong trưng bày th́ đây là đồ từ
ngự xưởng”. Điều này có thể thấy
rơ nhất ở chiếc kim bài trang
sức gắn trên áo thể hiện quyền
uy cho người đeo nó. Thời Nguyễn
có cục chế tác riêng để làm kim
bài.
Tuy nhiên, điều đáng tiếc là
tiến tŕnh lịch sử của những đồ
trang sức trong triển lăm này
lại bị đứt đoạn vào thời Lư,
Trần. Thời kỳ đó, chúng ta có
rất ít hiện vật, đặc biệt là
hiện vật vàng. “Cho tới giờ hiện
vật vàng thời đó chúng ta chỉ có
mấy chiếc đĩa vàng hiện chưa
được trưng bày, và mới nhất có
thêm chiếc hộp vàng hoa sen được
t́m thấy ở Yên Tử. Đây là một
khoảng trống”, ông Chiến nói.
Thiếu hụt là vậy nên muốn phân
tích và chứng minh tính kế thừa
của các đồ trang sức qua nhiều
thời kỳ đến nay vẫn c̣n là một
nhiệm vụ phải làm mà chưa thể
làm được thấu đáo.
Trưng bày Trang sức
cổ Việt Nam gồm 100 tài
liệu, hiện vật quư hiếm
đang được lưu giữ tại
Bảo tàng Lịch sử quốc
gia. Trưng bày diễn ra
từ 30.8 đến hết tháng
12.2013 tại số 1 Tràng
Tiền, Hà Nội. |