Bài 63 (17/9/1997)

1- Sau khi tuyên bố Mẹ Maria là "một phần thể ưu việt", là "kiểu mẫu" của Giáo Hội, Công Đồng Chung Vaticanô II viết: "Giáo Hội Công giáo, được Thánh Linh chỉ dạy, tỏ lòng tôn kính Mẹ với lòng cảm mến và sùng kính của con cái như là một người mẹ yêu dấu nhất của mình" (Lumen gentium - 53).

Thật ra bản văn của công đồng ấy không minh nhiên qui về cho Đức Trinh Nữ tước hiệu "Mẹ của Giáo Hội", thế nhưng văn kiện này cũng bày tỏ một cách không sai lầm nội dung của nó khi lập lại một câu nói năm 1748, hơn 2 thế kỷ trước, của Đức Giáo Hoàng Biển Đức XV (Bullarium Romanum, series 2, t. 2, n. 61, p. 428).

Trong văn kiện này vị Tiền Nhiệm khả kính của tôi, khi diễn tả những cảm tình con cái của một Giáo Hội công nhận Mẹ Maria là người mẹ yêu dấu nhất của mình, đã gián tiếp công bố Mẹ là Mẹ của Giáo Hội.

2- Tước hiệu này hiếm được sử dụng trong quá khứ, thế nhưng gần đây đã trở thành thông dụng hơn trong các văn thứ chính thức của Huấn Quyền Giáo Hội cũng như nơi việc tôn sùng của dân Kitô giáo. Thành phần tín hữu trước hết đã kêu cầu Mẹ Maria với tước hiệu "Mẹ Thiên Chúa", "Mẹ của tín hữu" hay "Mẹ của chúng ta", để nhấn mạnh đến mối liên hệ riêng tư của Mẹ với từng người con của Mẹ.

Sau này, vì việc chú trọng hơn nữa đối với mầu nhiệm của Giáo Hội cũng như với mối liên hệ của Mẹ Maria với Giáo Hội mà Đức Trinh Nữ đã bắt đầu được kêu cầu thường xuyên hơn như là "Mẹ của Giáo Hội".

Trước Công Đồng Chung Vaticanô II, lời diễn tả này được thấy trong Huấn Quyền của Đức Giáo Hoàng Lêô XIII, trong đó đã khẳng định rằng Mẹ Maria "thật sự hoàn toàn là Mẹ của Giáo Hội" (Acta Leonis XIII, 15, 302). Tước hiệu này về sau đã được sử dụng nhiều lần trong giáo huấn của Đức Gioan XXIII và Phaolô VI.

3- Mặc dù tước hiệu "Mẹ của Giáo Hội" chỉ mới được qui cho Mẹ Maria gần đây, nó cũng bày tỏ mối liên hệ mẫu thân của Đức Trinh Nữ với Giáo Hội như được chứng tỏ ở một số bản văn Tân Ước.

Từ lúc Truyền Tin, Mẹ Maria đã được mời gọi cống hiến sự ưng thuận của Mẹ cho việc trị đến của vương quốc thiên sai, một vương quốc sẽ xẩy ra nơi việc hình thành của Giáo Hội.

Ở tiệc cưới Cana, khi Mẹ Maria xin Con thi hành quyền năng thiên sai của Người thì Mẹ đã thực hiện một đóng góp cốt yếu vào việc gieo trồng đức tin nơi cộng đồng môn đệ đầu tiên, và Mẹ đã hợp tác trong việc khai mở vương quốc của Thiên Chúa, một vương quốc có "hạt giống" và "khởi điểm" nơi Giáo Hội (Lumen gentium - 5).

Trên Canvê, Mẹ Maria đã liên kết bản thân Mẹ với hy tế của Con Mẹ và thực hiện việc Mẹ góp phần mẫu thân của mình vào công cuộc cứu độ, một đóng góp mặc hình thức quằn quại lâm bồn, vào việc hạ sinh một tân nhân loại.

Khi ngở lời "Này Bà, đó là con của bà" với mẹ Maria, Đấng Tử Giá đã công bố vài trò mẫu thân của Mẹ không phải chỉ liên quan đến vị Tông Đồ Gioan mà còn cho hết mọi môn đệ. Chính vị Thánh Ký, khi nói rằng Chúa Giêsu cần phải chết "để qui tụ làm một con cái của thiên Chúa bị tản mác" (Jn 11:52), cho thấy việc sinh ra của Giáo Hội như là hoa trái của hy tế cứu chuộc là hy tế được Mẹ Maria liên kết theo tình mẫu tử.

Thánh Ký Luca đề cập đến việc hiện diện của Mẹ Chúa Giêsu nơi cộng đồng tiên khởi ở Gia Liêm (Acts 1:14). Như thế là ngài nhấn mạnh đến vai trò mẫu thân của Mẹ Maria nơi Giáo Hội mới sinh, khi so sánh nó với vai trò của Mẹ nơi cuộc hạ sinh của Đấng Cứu Chuộc. Chiều kích mẫu thân như thể trở thành một yếu tố nồng cốt nơi mối liên hệ của Mẹ Maria với thành phần Dân được cứu chuộc mới.

4- Theo Thánh Kinh, giáo huấn của các vị giáo phụ nhìn nhận vai trò làm mẹ của Mẹ Maria nơi công cuộc của Chúa Kitô và vì thế nơi cả công cuộc của Giáo Hội nữa, mặc dù theo liên hệ không phải bao giờ cũng hiển nhiên.

Theo Thánh Irenaeus thì Mẹ Maria "đã trở nên căn nguyên cứu độ cho toàn thể nhân loại - a cause of salvation for the whole human race" (Haer. 3, 22, 4; PG 7, 959), và cung lòng tinh tuyền của vị Trinh Nữ "tái sinh con người trong Thiên Chúa" (Haer. 4, 33, 11; PG 7, 1080). Điều này được Thánh Ambrôsiô âm vang lại khi ngày nói: "Một Trinh Nữ đã sinh hạ ơn cứu độ thế gian, một Trinh Nữ đã cống hiến sự sống cho tất cả mọi sự" (Ep. 63, 33; PL 16, 1198), cũng được âm vang bởi các vị Giáo Phụ khác khi các vị gọi Mẹ Maria là "Mẹ của ơn cứu độ" (Severian of Gabala, Or. 6 in mundi creationem, 10, PG 54, 4; Faustus of Riez, Max. Bibl. Patrum, VI, 620-621).

Vào thời Trung Cổ, Thánh Anselm đã thưa cùng Mẹ Marai như thế này: "Mẹ là mẹ của sự công chính và của người được công chính, Mẹ của sự hòa giải và của thành phần được hòa giải, mẹ của ơn cứu độ và của thành phần được cứu độ" (Or. 52, 8; PL 158, 957), trong khi có các vị tác giả khác qui cho Mẹ tước hiệu "Mẹ của ân sủng" và "Mẹ của sự sống".

5- Tước hiệu "Mẹ của Giáo Hội" như thế phản ảnh niềm xác tín sâu xa của tín hữu Kitô giáo, thành phần thấy nơi Mẹ Maria chẳng những là Mẹ của con người Chúa Kitô mà còn của tín hữu. Mẹ là vị được nhìn nhận như là mẹ của ơn cứu độ, của sự sống và của ân sủng, mẹ của thành phần được cứu độ và là mẹ của kẻ sống, đáng được công bố là Mẹ của Giáo Hội.

Đức Giáo Hoàng Phaolô VI đã muốn chính Công Đồng Chung Vaticanô II tuyên bố Maria là Mẹ của Giáo Hội, tức là Mẹ của toàn thể Dân Chúa, của thành phần tín hữu và các Mục Tử của họ". Ngài đã tự làm điều này trong bài diễn từ của ngài vào lúc kết thúc khóa ba của Công Đồng (21/11/1964), đồng thời ngài cũng yêu cầu là "từ nay trở đi toàn thể dân Kitô giáo phải tôn kính và kêu cầu Đức Trinh Nữ bằng tước hiệu này" (AAS 1964, 37).

Như thế, vị Tiền Nhiệm khả kính của tôi đã minh nhiên nói lên vấn đề tín lý được chất chứa ở Chương VIII của Hiến Chế Ánh Sáng Muôn Dân, hy vọng rằng tước hiệu này của Mẹ Maria, tước hiệu Mẹ của Giáo Hội, sẽ có được một chỗ đứng quan trọng hơn bao giờ hết nơi phụng vụ cũng như nơi lòng đạo đức của dân Kitô giáo.

Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL, chuyển dịch