40 Năm Nh́n Lại
Tổng Hợp: Một Công Đồng Vui Mừng Và Hy Vọng
ĐTC PHAOLÔ IV: MỘT CÔNG ĐỒNG NHÂN BẢN NHƯNG ĐỐI THẦN
Đức Thánh Cha Biển Đức XVI: Một Công Đồng Theo Chiều Hướng Thánh Mẫu
Tổng Hợp: Một Công Đồng Vui Mừng Và Hy Vọng
I.- Ảnh Hưởng toàn cầu của Công Đồng
Công Đồng Chung Vaticanô II chẳng những là một biến cố quan trọng đối với riêng Giáo Hội Công Giáo và Kitô Giáo mà c̣n đối với chung lịch sử thế giới nữa. Thật thế, căn cứ vào 16 văn kiện của một Công Đồng Chung ở vào đầu thập niên 1960 trong thế kỷ 20, một thế kỷ đầy hận thù với hai chế độ độc tài sắt máu là Nazi Đức quốc và Cộng sản này, có thể nói Công Đồng Chung Vaticanô II là Công Đồng về Giáo Hội và cho Thế Giới, một chiều hướng Công Đồng về Giáo Hội và cho Thế Giới được gói ghém và biểu hiện qua ư nghĩa của Hiến Chế Mục Vụ về Giáo Hội trong Thế Giới Tân Tiến là “Vui Mừng và Hy Vọng – Gaudium et Spes”. Chính Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II, vị được Giáo Hoàng đương kim Biển Đức XVI, qua cuộc phỏng vấn nhân Ngày Gioan Phaolô II 16/10/2005 ở Balan, công nhận “là người của Công Đồng”, đă đồng ư với quan điểm này trong Tông Thư Ngàn Năm Thứ Ba Đang Đến (đoạn 18) ban hành ngày 10/11/1994 như sau:
· “Chúng ta có thể xác nhận rằng Công Đồng Chung Vaticanô II là một biến cố quan pḥng, nhờ đó, Giáo Hội bắt đầu sửa soạn trực tiếp hơn cho cuộc mừng thiên niên thứ ba. Công Đồng này là một công đồng cũng giống như các công đồng trước kia, song lại khác hẳn; đó là một công đồng chú trọng vào mầu nhiệm Chúa Kitô và Giáo Hội của Người, đồng thời lại vươn ḿnh ra với thế giới. Thái độ vươn ḿnh ra của Giáo Hội là một đáp ứng có tính cách phúc âm đối với những đổi thay trong thế giới này, những đổi thay bao gồm cả những kinh nghiệm về t́nh trạng hỗn loạn sâu rộng của thế kỷ 20, một thế kỷ rùng rợn với hai cuộc Đại Chiến I và II, với kinh nghiệm về những trại tập trung cùng với những cuộc tàn sát khủng khiếp. Tất cả những biến cố này đă chứng tỏ một cách hết sức hùng hồn là thế giới cần phải được thanh tẩy; nó cần phải cải thiện lại”.
Sự kiện trùng hợp giữa biến cố Công Đồng Chung Vaticanô II được khai mạc vào ngày Lễ Đức Mẹ Thiên Chúa bấy giờ là ngày 11/10/1962, với biến cố lịch sử của thế giới lúc ấy đang ở vào t́nh trạng nguy biến của một Thế Chiến Thứ Ba, thế chiến nguyên tử, một thế chiến sắp sửa bùng nổ giữa hai cường quốc lănh đạo hai khối tư bản là Hoa Kỳ và vô sản là Nga Sô, tại Vịnh Cuba, nơi đầu đạn nguyên tử của Nga Sô đang nhắm vào Hoa Kỳ, làm cho cả thế giới hồi hộp nghẹt thở cả một tuần lễ đầu Tháng Mười 1962, ngay trước thời điểm khai mạc Công Đồng Chung Vaticanô II.
Ngoài ra, ngay khi chưa kết thúc Công Đồng, Đức Thánh Cha Phaolô VI đă bắt đầu thực hiện những cuộc tông du thế giới, bắt đầu là cuộc ngài tông du hành hương Thánh Địa vào dịp Lễ Hiển Linh ngày 4-6/1/1964, một biến cố chưa từng có trong lịch sử Giáo Hội, và là một cuộc tông du mở màn cho 104 cuộc tông du khắp thế giới sau này của Đức Gioan Phaolô II, những cuộc tông du chẳng những có tính cách mục vụ nội bộ mà c̣n có cả tính cách đối thoại liên tôn, tính cách đại kết Kitô giáo, tính cách công lư và ḥa b́nh nữa. Đến nỗi, thành quả của 104 chuyến tông du khắp thế giới của ngài đó là một thế giới đổ dồn về Rôma tham dự Thánh Lễ An Táng có thể nói vô tiền khoáng hậu của vị Giáo Hoàng thứ 264 đến từ một nước Cộng sản Balan này.
Chưa hết, nếu vấn đề hiệp thông giáo phẩm trong Giáo Hội cũng đă được Công Đồng này đề cao và nhấn mạnh, đến nỗi đă trở thành như một tiếp nối liên tục của Công Đồng Chung Vaticanô II qua các cuộc Thượng Nghị Giám Mục Thế Giới trung b́nh ở vào khoảng 2 năm một lần, th́ một biến cố hiệp thông giáo phẩm ngoại lệ đă trực tiếp liên quan đến và ảnh hưởng tới lịch sử thế giới, đó là biến cố Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II hiệp cùng với tất cả mọi vị giám mục trên thế giới để hiến dâng Nước Nga cho Trái Tim Vô Nhiễm Nguyên Tội Mẹ vào ngày Lễ Mẹ Thai Lời 25/3/1984, ngày kết thúc Năm Cứu Chuộc, và đúng 1 năm sau, vào tháng 3/1985, vị lănh đạo cuối cùng của khối cộng sản liên sô xuất hiện để làm biến đổi thế giới Cộng Sản Đông Âu và Nga.
Hôm Thứ Tư 24/3/2004, áp ngày Lễ Mẹ Thai Lời 25/3 hằng năm, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II đă dùng buổi triều kiến chung hằng tuần này để nhắc lại việc Ngài hiệp thông với hàng giáo phẩm thế giới để thực hiện một việc liên quan tới vận mệnh thế giới như sau:
· “Tôi đặc biệt nhớ đến ngày 25/3 năm 1984, Năm Thánh Cứu Chuộc. Hai mươi năm đă qua đi từ ngày ở Quảng Trường Thánh Phêrô, hiệp nhất về tinh thần với tất cả các giám mục trên thế giới được ‘triệu tập’ trước đó, Tôi đă hiến dâng tất cả loài người cho Trái Tim Vô Nhiễm Nguyên Tội Mẹ Maria để đáp ứng lời yêu cầu của Đức Mẹ ở Fatima”.
Nếu cuối cùng, như Sách Khải Huyền tiên báo về Giáo Hội cánh chung xuất hiện như “một Giêrusalem, thành thánh, xuống từ nơi Thiên Chúa, diễm lệ như cô dâu sửa soạn nghênh đón phu quân của ḿnh” (Rev 21:2), th́ Công Đồng Chung Vaticanô II (11/10/1962-8/12/1965) chính là Công Đồng về Giáo Hội, Công Đồng chủ trương canh tân Giáo Hội để Giáo Hội trở thành “Ánh Sáng Muôn Dân” (Lumen Gentium), mang “Vui Mừng và Hy Vọng” (Gaudium et Spes) cho Thế Giới Tân Tiến, bằng “Lời Chúa” (Dei Verbum) và bằng đời sống hiệp thông Phụng Vụ Thánh (Sacrosanctum Concilium).
Trong 16 văn kiện (4 Hiến Chế, 9 Sắc Lệnh và 3 Tuyên Ngôn) của Công Đồng canh tân Giáo Hội này, 4 Hiến Chế có tên được kể đến ngay đoạn trên đây là trụ cột của Công Đồng. Công Đồng Chung này đă được Đức Gioan XXIII (28/10/1958-3/6/1963) khai mở, sau đó được Đức Phaolô VI (21/7/1963-6/8/1978) tiếp nối và áp dụng, để rồi cả Đức Gioan Phaolô II (16/10/1978-2/4/2005) lẫn tân Giáo Hoàng Biển Đức XVI (19/4/2005) đều minh nhiên chủ trương áp dụng Công Đồng. Căn cứ vào đường hướng của mỗi giáo triều từ Công Đồng này th́:
Giáo triều Đức Phaolô VI là giáo triều của Hiến Chế tín lư về Giáo Hội “Ánh Sáng Muôn Dân”, với thông điệp đầu tiên của ngài về Giáo Hội mang tên “Giáo Hội của Người - Ecclesiam Suam” (ban hành ngày Lễ Chúa Biến H́nh 6/8/1964), đă tuyên tụng Mẹ Maria là “Mẹ Giáo Hội” trong cuộc ban hành Hiến Chế Tín Lư về Giáo Hội Lumen Gentium ngày 21/11/1964, và đă qua đời vào chính Lễ Chúa Biến H́nh hiển sáng (bức thông điệp đầu tiên cũng vào Lễ Biến H́nh hiển sáng).
Giáo triều Đức Gioan Phaolô II là giáo triều của Hiến Chế mục vụ về Giáo Hội “Vui Mừng và Hy Vọng” của “Giáo Hội trong Thế Giới Tân Tiến”, với lời kêu gọi thế giới ngay khi khai triều (22/10/1978) của ḿnh là “Đừng sợ, hăy mở rộng cửa cho Chúa Kitô”, “Đấng Cứu Chuộc Nhân Trần” (Thông Điệp đầu tiên ngày 4/3/1979), và đă thực hiện 104 cuộc tông du khắp thế giới để đưa con người “vượt qua ngưỡng cửa hy vọng” (nhan đề tác phẩm về triết lư thời sự xuất bản năm 1994) là Đại Năm Thánh 2000 hầu tiến vào Ngàn Năm Thứ Ba Kitô Giáo. Ngoài ra, ngài c̣n là vị nghị phụ của Công Đồng Chung Vaticanô II trong ủy ban soạn thảo Hiến Chế Mục Vụ về Giáo Hội "Vui Mừng và Hy Vọng" nữa, như ngài xác nhận trong cuốn “vượt qua ngưỡng cửa hy vọng” của ngài (ấn bản Anh ngữ trang 159).
Giáo triều Giáo Hoàng Biển Đức XVI là giáo triều của Hiến Chế Phụng Vụ Thánh và Lời Chúa, v́ giáo triều này được bắt đầu (19/4/2005) ngay giữa Năm Thánh Thể (17/10/2004-23/10/2005), và vị giáo hoàng 265 này chẳng những đă đặt ưu tiên hàng đầu mối hiệp thông Giáo Hội (trực tiếp liên quan đến Đại Kết Kitô giáo) theo chiều hướng Thánh Thể là Bí Tích Hiệp Thông, mà c̣n nhận danh hiệu giáo hoàng là Biển Đức, vị Thánh Tổ Phụ của Ḍng Khổ Tu Tây Phương là vị thánh chủ trương “tuyệt đối không coi ǵ hơn Chúa Kitô”. Ngoài ra, vị Giáo Hoàng này, với tư cách là 1 vị linh mục thần học gia trẻ thời Công Đồng đang diễn tiến, đă góp phần vào việc soạn thảo Hiến Chế Tín Lư về Lời Chúa "Dei Verbum", như ngài thừa nhận khi nói với 400 tham dự viên hội nghị quốc tế (14-18/11/2005) về chủ đề “Thánh Kinh trong Đời Sống của Giáo Hội” hôm 16/9/2005, ở sân vườn tông dinh nghỉ mát của ngài: “Hiến Chế Tín Lư ‘Lời Chúa – Dei Verbum’, một văn kiện bản thân tôi đă được chứng dự như một thần học gia trẻ trung, tham dự vào những cuộc bàn luận sống động...”
Ngày 20/4/2005, tức ngay sau ngày được bầu làm giáo hoàng, trong bài giảng cho hồng y đoàn tại Nguyện Đường Sistine, nơi mật nghị hồng y đoàn bầu giáo hoàng vừa diễn ra, vị Tân Giáo Hoàng Biển Đức XVI đă công khai tuyên bố ư định của ḿnh là tiếp tục theo đuổi Công Đồng Chung Vaticanô II cho giáo triều của ngài như sau:
· “Đặc biệt trước mặt của tôi là chứng từ của Giáo Hoàng Gioan Phaolô II. Ngài để lại cho chúng ta một Giáo Hội cường tráng hơn, tư do hơn và trẻ trung hơn. Một Giáo Hội mà, theo giáo huấn và gương mẫu của ngài, b́nh tâm nh́n lại quá khứ và không sợ hướng đến tương lai. Qua Đại Năm Thánh 2000, Giáo Hội đă được dẫn vào ngàn năm mới, nắm trong tay Phúc Âm, Phúc Âm được áp dụng cho thế giới qua việc đọc lại một cách tường tận Công Đồng Chung Vaticanô II. Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II có lư để nhấn mạnh rằng Công Đồng này như là một ‘la bàn’ được sử dụng để chúng ta lèo lái trên đại dương bao la của ngàn năm thứ ba. Trong di chúc thư thiêng liêng của ḿnh, ngài c̣n nhận định là: ‘Tôi tin rằng, cho đến một thời gian rất dài, các thế hệ mới sẽ kín múc lấy từ kho tàng được công đồng của thế kỷ 20 ấy để cống hiến cho chúng ta’.
“Cả tôi nữa, để bắt đầu việc phục vụ xứng hợp với Vị Thừa Kế Thánh Phêrô, cũng muốn mạnh mẽ xác định ư muốn cương quyết của tôi trong việc theo đuổi cuộc dấn thân thực hiện Công Đồng Chung Vaticanô II, theo các vị tiền nhiệm của tôi và trung thành tiếp nối truyền thống hai ngàn năm của Giáo Hội. Năm nay chính là năm kỷ niệm 40 năm bế mạc công đồng này (8/12/1965). Qua gịng thời gian, các văn kiện của công đồng đă không mất đi tính cách hợp thời của ḿnh; giáo huấn của các văn kiện ấy vẫn cho thấy đặc biệt thích hợp với các nhu cầu cấp bách mới của Giáo Hội cũng như với xă hội đang được toàn cầu hóa hiện nay”.
II.- Văn Kiện của Công Đồng
16 Văn Kiện với 4 Hiến Chế (HC), 9 Sắc Lệnh (SL) và 3 Tuyên Ngôn (TN)
1963: 2 (1HC, 1SL – 4/12)
1964: 3 (1 HC, 2 SL – ngày 21/11)
1965: 11 (2HC, 6 SL và 3TN – ngày 28/10: 5; 18/11: 2; 7/12: 4)
4 Hiến Chế:
HC Tín Lư về Phụng Vụ Thánh Sacrocanctum Concilium (4/12/1963);
HC Tín Lư về Mạc Khải Thần Linh Dei Verbum (18/11/1965)
HC Tín Lư về Giáo Hội Lumen Gentium (21/11/1964)
HC Mục Vụ về Giáo Hội Gaudium et Spes (7/12/1965)
9 Sắc Lệnh
SL về Các Phương Tiện Truyền Thông Xă Hội Inter Mirifica (4/12/1963)
SL về Giáo Hội Công Giáo Đông Phương Orientalium Ecclesiarum (21/11/1964)
SL về Đại Kết Kitô Giáo Unitatis Redintegratio (21/11/1964)
SL về Nhiệm Vụ Giám Mục Christus Dominus (28/10/1965)
SL về Đời Tận Hiến Perfectae Caritatis (28/10/1965)
SL về Việc Đào Luyện Linh Mục Optatem Totius (28/10/1965)
SL về Việc Tông Đồ Giáo Dân Apostolicam Actuositatem (18/11/1965)
SL về Việc Truyền Giáo Ad Gentes (7/12/1965)
SL về Thiên Chức Linh Mục Presbyterorum Ordinis (7/12/1965)
3 Tuyên Ngôn
TN về Giáo Dục Kitô Giáo Gravissimum Educationis (28/10/1965)
TN về Liên Tôn Nostra Aetate (28/10/1965)
TN về Tự Do Tôn Giáo Dignitatis Humanae (7/12/1965)
Nh́n chung, trước hết, nếu so sánh về giá trị về giáo huấn th́ thứ tự cấp độ được đi từ trên xuống dưới như sau: 4 Hiến Chế, 9 Sắc Lệnh và 4 Tuyên Ngôn. V́ 4 Hiến Chế liên quan tới tín lư của Giáo Hội về những vấn đề được bàn luận, 9 Sắc Lệnh liên quan tới những áp dụng thực hành theo tín lư, và 4 Tuyên Ngôn liên quan tới chủ trương của Giáo Hội Công Giáo.
Sau nữa, về đối tượng của các văn kiện th́, ở cấp độ Hiến Chế có 2 về Giáo Hội, 1 về Mạc Khải và 1 về Phụng Vụ; ở cấp độ Sắc Lệnh có 1 về Giám Mục, 2 về Linh Mục, 1 về Tu Sĩ, 1 về Giáo Dân, 1 về Truyền Giáo, 1 về Truyền Thông và 2 về Đại Kết; ở cấp độ Tuyên Ngôn có 1 về Giáo Dục và 2 về Tôn Giáo.
Sau hết, về cốt lơi hay tụ điểm của toàn bộ văn kiện này chính là Giáo Hội, bởi thế, đối nội có Hiến Chế tín lư về Giáo Hội là “Ánh Sáng Muôn Dân”, và đối ngoại, có Hiến Chế mục vụ về Giáo Hội là “Vui Mừng Và Hy Vọng”; các văn kiện khác đều xoay chung quanh cái trục Giáo Hội vừa đối nội lẫn đối ngoại này: đối nội, Giáo Hội là “Ánh Sáng Muôn Dân” cần phải trở về với nguồn với “Lời Chúa” là Mạc Khải được ghi nhận nơi Thánh Kinh cũng như Thánh Truyền của ḿnh, cũng như với Sự Sống Thần Linh nơi “Phụng Vụ Thánh”, đồng thời canh tân hàng ngủ đủ mọi thành phần của ḿnh là Giám Mục, Linh Mục, Tu Sĩ, Giáo Dân, nhờ đó, Giáo Hội mới có thể trở thành “Vui Mừng và Hy Vọng” cho thế giới tân tiến, trong việc thi hành sứ vụ tông đồ nhân chứng của ḿnh qua việc Truyền Giáo, Truyền Thông, Đại Kết, Liên Tôn và Giáo Dục.
Trong Tông Thư Ngàn Năm Thứ Ba Đang Đến (đoạn 19-20) ban hành ngày 10/11/1994, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II đă tóm gọn nội dung và mối liên hệ của các văn kiện Công Đồng Chung Vaticanô II như thế này:
· “Công Đồng, cho dù không bắt chước tính cách nghiêm trọng của thánh Gioan Tẩy Giả là vị trên bờ sông Dược-Đăng đă kêu gọi thống hối và cải thiện (x.Lk.3:1-7), cũng đă tỏ ra cho thấy một điều của vị tiên tri xưa, đó là, bằng một nghị lực mới, Công Đồng đă chỉ cho con người nam nữ của ngày hôm nay thấy rằng Chúa Giêsu Kitô là "Chiên Thiên Chúa, Đấng xóa tội trần gian" (Jn.1:29), Đấng cứu chuộc nhân loại và là Chúa của lịch sử. Trong Công Đồng, theo ḷng ước ao thật sự muốn hoàn toàn trung thành với thày ḿnh, Giáo Hội đă tự vấn về căn tính riêng của ḿnh, và đă nhận thức lại mầu nhiệm của ḿnh là thân thể và là hiền thê của Chúa Kitô. Khiêm tốn lắng nghe lời Thiên Chúa, Giáo Hội đă tái xác nhận ơn gọi nên thánh phổ quát; đă phác họa điều khoản về việc canh tân phụng vụ là nguồn mạch và là thượng đỉnh của sinh hoạt Giáo Hội; đă thúc đẩy việc canh tân cho nhiều phương diện trong sinh hoạt của Giáo Hội, ở cả lănh vực hoàn vũ cũng như ở các Giáo Hội địa phương; đă cố gắng khơi dậy những ơn gọi Kitô giáo khác nhau, từ những ơn gọi của người giáo dân đến những ơn gọi Tu Tŕ, từ sứ vụ của các thày sáu đến sứ vụ của các linh mục và giám mục; và nhất là Giáo Hội đă nhận thức lại được tính cách tập đoàn của hàng giáo phẩm, đó là một thể hiện đặc biệt của việc mục vụ được thi hành bởi các vị giám mục hiệp thông với vị thừa kế thánh Phêrô. Trên căn bản của cuộc canh tân sâu xa này, Công Đồng vươn ḿnh đến các Kitô hữu của các giáo phái khác, với các môn đệ của các tôn giáo khác và với tất cả mọi người của thời đại chúng ta. Không có Công Đồng nào đă từng nói rơ ràng về cuộc hiệp nhất Kitô giáo, về việc đối thoại với các tôn giáo không phải là Kitô giáo, về ư nghĩa đặc biệt của cựu ước đối với dân Ích Diên, về những truyền thống văn hóa khác nhau mà trong đó Giáo Hội phải thực hiện công cuộc truyền giáo của ḿnh, và về phương tiện truyền thông xă hội.
“Toàn bộ giáo huấn phong phú lớn lao của Công Đồng, cùng với cung cách mới mẻ đáng phục để tŕnh bày nội dung giáo huấn này, đă thật sự làm nên một tuyên ngôn cho những thời điểm mới. Các giáo phụ của Công Đồng đă nói bằng ngôn ngữ của Phúc Âm, ngôn ngữ của Bài Giảng trên Núi và của các Phúc Đức. Trong sứ điệp của Công Đồng, Thiên Chúa được tŕnh bày theo chủ quyền tuyệt đối của Ngài trên tất cả mọi sự, nhưng cũng là một Đấng bảo đảm tính cách tự động chính thực của những thực tại trần thế. Bởi thế, việc sửa soạn hay nhất cho một tân thiên niên chỉ có thể được thể hiện bằng một cuộc dấn thân mới trong việc mang ra áp dụng, một cách trung thành bao nhiêu có thể, những giáo huấn của Công Đồng Chung Vaticanô II vào đời sống của mọi người cũng như vào sinh hoạt của cả Giáo Hội. Theo nghĩa rộng nhất của từ ngữ, những việc sửa soạn trực tiếp liên quan đến cuộc Đại Hỷ năm 2000 thật sự bắt đầu từ Công Đồng Chung Vaticanô II. Nếu chúng ta t́m một so sánh theo phụng vụ th́ có thể nói là Mùa Vọng hằng năm là mùa có ư nghĩa sát với tinh thần của Công Đồng nhất. V́ Mùa Vọng là mùa sửa soạn cho chúng ta nghênh đón Đấng đă có, đang có và phải đến (x.Rev.4:8)”.
Ở đây, nếu chú ư, chúng ta thấy có một điều rất lạ như sau. Công Đồng Chung Vaticanô II được khai mở và bế mạc vào chính ngày Lễ của Mẹ Maria: Lễ Mẹ Thiên Chúa (bấy giờ) 11/10/1962 và Lễ Mẹ Vô Nhiễm 8/12/1965, nhất là được chính Đức Thánh Cha Phaolô VI tuyên nhận Mẹ là “Mẹ Giáo Hội” vào Lễ Mẹ Dâng Ḿnh 21/11/1964, khi ban hành Hiến Chế tín lư về Giáo Hội “Ánh Sáng Muôn Dân – Lumen Gentium”, thế mà, trong 16 văn kiện bao gồm tất cả giáo thuyết hiện đại của Giáo Hội không hề có một văn kiện riêng nào về Thánh Mẫu cả.
Đây cũng là một dấu chứng tỏ Công Đồng Chung Vaticanô II là Công Đồng về Giáo Hội, với hai Hiến Chế chính, một về bản chất của Giáo Hội là “Ánh Sáng Muôn Dân” và một về sứ vụ của Giáo Hội trong thế giới ngày nay là “Vui Mừng và Hy Vọng”. Tuy nhiên, để được như thế, tức để sống đúng với bản chất và sứ vụ của ḿnh, Giáo Hội phải sống như Mẹ Maria là chi thể tuyệt đẳng của ḿnh (Hiến Chế Ánh Sáng Muôn Dân khoản 53), ở chỗ là một Trinh Mẫu như Mẹ, tức vừa làm mẹ vừa là một trinh nữ, như chính Công Đồng đă xác nhận trong của Hiến Chế Ánh Sáng Muôn Dân như sau :
-
“Thực vậy, trong mầu nhiệm Giáo Hội, chính Giáo Hội cũng được gọi cách hợp pháp là Mẹ và là Trinh Nữ. Đức Nữ Trinh Maria đă đi tiên phong, khi tỏ ra là một người mẹ và là một trinh nữ tuyệt vời hiếm có” (khoản 63)
“Khi chiêm ngưỡng sự thánh thiện kỳ diệu và noi gương bác ái của Đức Maria cũng như của việc Mẹ trung thành chu toàn Thánh Ư Chúa Cha, Giáo Hội, v́ trung thành lănh nhận lời Thiên Chúa, cũng được làm mẹ. Thực vậy, nhờ việc rao giảng và ban phép rửa, Giáo Hội sinh hạ những người con được thụ thai bởi phép Chúa Thánh Thần và do Thiên Chúa mà sinh ra, để họ lănh nhận một đời sống mới và bất diệt. Giáo Hội cũng là trinh nữ đă ǵn giữ toàn vẹn và tinh tuyền ḷng trung nghĩa đối với vị Phu Quân của ḿnh; và noi gương Người Mẹ của Chúa ḿnh, nhờ thần lực của Thánh Linh, Giáo Hội bảo tồn cho tinh tuyền một đức tin toàn vẹn, một đức cậy vững bền và một đức mến chân t́nh” (khoản 64).
III.- Thành Quả của Công Đồng
Có thể nói, kể từ Công Đồng Chung thứ 21 này của Giáo Hội trong thế kỷ 20 của lịch sử loài người, với một lực lượng của hàng giáo phẩm 2904 nghị phụ được mời, đời sống của chung Giáo Hội cũng như của riêng Kitô hữu Công giáo đă được hoàn toàn biến đổi, đặc biệt qua 5 phương diện chính yếu và nổi bật là cử hành phụng vụ, hiệp thông giáo phẩm, đại kết Kitô giáo, đối thoại liên tôn và vai tṛ giáo dân.
Thứ nhất, về cử hành Phụng Vụ: Thánh Lễ được cử hành bằng tiếng bản xứ, thay v́ tiếng Latinh; phần Phụng Vụ Lời Chúa dồi dào phong phú hơn, được chia làm 3 chu kỳ A, B, C cho Chúa Nhật và chẵn lẻ cho ngày thường; giáo dân tham dự vào việc cử hành Thánh Thể cách tích cực và chủ động hơn; chủ tế quay xuống cộng đồng Dân Chúa và có thể cử hành bằng cách đồng tế; được rước lễ bằng tay v.v.
Thứ hai, về hiệp thông giáo phẩm, chúng ta thấy có các cuộc Thượng Nghị Giám Mục Thế Giới và các cuộc Thượng Nghị Giám Mục Châu Lục. Các khóa họp của Thượng Hội Đồng Giám Mục Thế Giới đă được Đức Thánh Cha Phaolô VI đề xướng vào thời gian gần kết thúc Công Đồng Chung Vaticanô II, bằng văn kiện Apostolica Sollicitudo ban hành ngày 15-9-1965, với kỳ họp đầu tiên đă được bắt đầu từ tháng 10 năm 1967, sau Công Đồng 2 năm. Phần ĐTC GPII, từ sau Biến Cố Đông Âu, ngài bắt đầu các Thượng Nghị Giám Mục Châu Lục, từ năm 1991 sau biến cố Đông Âu sụp đổ, nhất là từ năm 1994, để sửa soạn long trọng mừng Đại Năm Thánh 2000. Cuộc Thượng Nghị Giám Mục Thế Giới Thường Lệ XI (2-23/10/2005) đă được diễn ra trong năm kỷ niệm 40 năm Công Đồng bế mạc. Ngoài ra, cũng từ Công Đồng Chung Vaticanô II, các hội đồng giám mục quốc gia cũng trở thành một cơ cấu chiíh yếu của Giáo Hội bản quốc và tích cực hoạt động mục vụ và tông đồ tại bản quốc. Chưa hết, các hội đồng giám mục chư quốc c̣n được Ṭa Thánh tham vấn những việc chung, như trong việc thực hiện cuốn Giáo Lư Giáo Hội Công Giáo từ năm 1986 đến 1992.
Thứ ba, về đại kết Kitô giáo, chúng ta thấy có những cuộc viếng thăm thân thiện hơn giữa nội bộ Kitô giáo với Giáo Hội Công Giáo, không c̣n căng thẳng hay thậm chí hận thù nhau như trước; hay có các cuộc viếng thăm trao đổi giữa Giáo Hội Chính Thống Hoàn Vũ và Giáo Hội Công Giáo vào hai ngày lễ Thánh Tông Đồ chính của mỗi Giáo Hội (Lễ Thánh Phêrô Phaolô Tông Đồ ngày 29/6 ở Vatican, và Lễ Thánh Anrê ngày 30/11 ở Contanstinople Thổ Nhĩ Kỳ); hoặc có các cuộc đối thoại đại kết giữa Công Giáo và các Giáo Hội khác, như Chính Thống Giáo, Anh Giáo, Liên Hiệp Thế Giới Luthêrô v.v., với thành quả đáng kể nhất là bản Tuyên Ngôn Chung về Tín Lư Công Chính Hóa giữa Giáo Hội Công Giáo và Liên Hiệp Thế Giới Luthêrô được kư kết tại Augsburg Đức quốc ngày 31/10/1999.
Thứ bốn, về đối thoại liên tôn, chúng ta thấy, nhờ nỗ lực chủ động và tích của Giáo Hội Công Giáo từ sau Công Đồng Chung Vaticanô II và theo tinh thần của Tuyên Ngôn Nostra Aetate, các tôn giáo lớn trên thế giới đă xích lại gần nhau hơn với Giáo Hội Công Giáo: điển h́nh nhất là các cuộc hội ngộ liên tôn Assissi cầu ḥa b́nh thế giới trong giáo triều của Đức Gioan Phaolô II, lần nhất vào ngày 27/10/1986, lần hai ngày 9-10/1/1993, và lần ba vào ngày 24/1/2002 sau biến cố 911 ở Hoa Kỳ; riêng Do Thái Giáo, chính Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II đă đến viếng thăm Hội Đường Do Thái ở Rôma ngày 13/4/1984, và Đức Giáo Hoàng Biển Đức tới thăm Hội Đường Do Thái ở Đức Quốc ngày 19/8/2005; ngoài ra, Hội Đồng Ṭa Thánh đặc trách về Đối Thoại c̣n gửi su1 dưiệp đến cho các đạo giáo khác vào những ngày lễ chính của họ, như Ấn Giáo vào Lễ Ánh Sáng đầu tháng 11 hằng năm, hay Phật Giáo vào Lễ Phật Đản hằng năm, hoặc Hồi Giáo vào Mùa Chay Tịnh Ramada hằng năm.
Thứ năm, về vai tṛ giáo dân, chúng ta thấy giáo dân chẳng những được tích cực góp phần vào việc cử hành Thánh Lễ, như đọc sách Thánh, dâng của lễ, làm thừa tác viên ngoại lệ cho rước lễ, thậm chí được chia sẻ vào chức thánh và thi hành thừa tác vụ thày sáu vĩnh viễn, mà c̣n được khuyến khích tham gia làm chính trị nói riêng, và các lănh vực khác nói chung, đặc biệt lănh vực văn hóa và truyền thông, để, về phương diện tiêu cực, hoạt động bênh vực nhân quyền, sự sống và phẩm vị con người, và về phương diện tích cực, để cổ vơ văn hóa sự sống, công lư và ḥa b́nh, nhờ đó, nhờ chứng từ của thành phần giáo dân như muối đất men bột có trực tiếp với các môi trường mà chỉ giáo dân như họ mới liên hệ được và được liên hệ, làm cho Giáo Hội hiện diện sống động và đi sâu vào ḷng đời, từ đó, Thánh Thần Chúa qua Giáo Hội biến đổi và canh tân bộ mặt trái đất.
IV.- Khủng Hoảng hậu Công Đồng
Tuy nhiên, song song với các biến đổi và thành quả tích cực trên đây của Công Đồng Chung Vaticanô II và từ Công Đồng này, chúng ta cũng cảm thấy những phản ứng phụ, hết sức bất lợi và nhức nhối, chẳng khác ǵ như cỏ lùng được mọc lên chung với lúa (x Mt 13:30). Chẳng hạn như, 1) về phương diện phụng vụ, Thánh Lễ ngả theo chiều ngang nặng tính cách xă hội hơn theo chiều dọc có tính cách linh thiêng cao cả; 2) về phương diện hiệp thông phẩm trật, các hội đồng giám mục, ở những cường quốc, có khuynh hướng muốn tự trị, không muốn cái ǵ cũng phải tŕnh báo cho Ṭa Thánh, chẳng hạn như việc chuyển dịch Sách Phụng Vụ hay Giáo Lư Giáo Hội Công Giáo; 3) về phương diện đại kết Kitô giáo, càng ngày tín hữu Công giáo càng bỏ Giáo Hội sang các tân giáo phái, đặc biệt đang xẩy ra ở Nam Mỹ Châu; 4) về phương diện đối thoại liên tôn, tín hữu Công giáo, thậm chí kể cả thành phần có chức thánh, các thần học gia, cũng thiên về và đề cao các phương pháp cầu nguyện của những đạo giáo Đông phương, bỏ bê hay chê những phương pháp chiêm niệm theo tu đức truyền thống của Kitô giáo, nhất là chủ trương đạo nào cũng là đạo, ḥa đồng tôn giáo, đạo ḿnh cũng chẳng khác ǵ đạo người; 5) về phương diện vai tṛ giáo dân, chúng ta thấy khuynh hướng đ̣i Giáo Hội phải phong chức linh mục cho nữ giới, chon am nhân có gia đ́nh, hay ngược lại, cho linh mục được lập gia đ́nh, những vấn đề vẫn c̣n sôi nổi và nóng bỏng trong Thượng Nghị Giám Mục Thế Giới Thường Lệ XI (2-21/10/2005) vừa rồi.
Tại sao lại Công Đồng Chung Vaticanô II là biến cố làm thay đổi nội bộ Giáo Hội và ảnh hưởng sâu xa mănh liệt tới thế giới lại có những phản ứng phụ bất lợi như thế, đến nỗi, trở thành một cuộc khủng hoảng về đức tin, nhất là nơi thế giới Tây phương là chính thế giới Kitô giáo, một cuộc khủng hoảng chẳng những có triệu chứng khô đạo mà c̣n phản đạo và rối đạo nữa, ở những thứ pháp luật phi nhân bản phản luân thường đạo lư, như luật cho phép phá thai, hôn nhân đồng tính và triệt sinh an tử v.v.? Chúng ta thường nghe người ta, thường là thành phần bảo thủ, qui trách tất cả là do Công Đồng và từ Công Đồng! Và chúng ta cũng hay thấy, nhất là từ thành phần cấp tiến, cứ muốn thay đổi những ǵ đă được Công Đồng qui định theo ư nghĩ chủ quan của họ, với lư lẽ biện minh là cần phải thích nghi theo ‘tinh thần’ Công Đồng này.
Vậy đâu là sự thật: Công Đồng Chung Vaticanô II là một Công Đồng gây tai hại cho Giáo Hội hơn là mang lại lợi ích cho Giáo Hội? Lư do là v́ tinh thần quá cởi mở và vào đời của Công Đồng?
Để biết được chính xác vấn đề, chúng ta hăy nghe chính hai tham dự viên của Công Đồng này, một là Đức Gioan Phaolô II, và hai là đương kim Giáo Hoàng Biển Đức XVI,
Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II, trong Tông Thư Tiến Đến Ngàn Năm Thứ Ba ban hành ngày 10/11/1994, (ở đoạn 18), đă cho thấy tính cách Truyền Thống hiện đại hóa của Công Đồng như sau:
· “Công Đồng Chung Vaticanô II thường được coi như bắt đầu một kỷ nguyên mới trong sinh hoạt của Giáo Hội. Điều này đúng, nhưng đồng thời nó cũng khó bỏ qua sự kiện là Công Đồng đă rút tỉa rất nhiều kinh nghiệm và suy tư của một qúa khứ vừa qua, nhất là từ di sản tinh thần do Đức Piô XII để lại. Trong lịch sử của Giáo Hội, cái ‘cũ" và cái ‘mới’ luôn luôn đan kết chặt chẽ với nhau. Cái mới phát xuất từ cái cũ, và cái cũ được diễn đạt trọn vẹn nơi cái mới. Điều này đă xẩy ra với Công Đồng Chung Vaticanô II, cũng như với hoạt động của các vị giáo hoàng có liên hệ với công đồng, bắt đầu từ Đức Gioan XXIII, tiếp đến Đức Phaolô VI và Gioan-Phaolô I, cho đến vị giáo hoàng đương kim.
“Điều mà những vị giáo hoàng này đă hoàn tất trong thời gian và từ thời gian Công Đồng, qua giáo huấn của các ngài cũng như qua hoạt động mục vụ của các ngài, chắc chắn đă đóng góp một cách đáng kể vào việc sửa soạn cho một mùa xuân mới của sinh hoạt Kitô giáo, một mùa xuân sẽ được tỏ hiện nhờ cuộc Đại Hỷ, nếu các Kitô hữu tỏ ra dễ dậy đối với tác động của Chúa Thánh Thần”.
Phần vị Giáo Hoàng Biển Đức XVI, vị Giáo Hoàng đă ban Ơn Toàn Xá cho ngày Lễ Mẹ Vô Nhiễm 8/12/2005, ngày kỷ niệm 40 năm bế mạc Công Đồng Chung cuối cùng trong 21 công đồng rất đặc biệt này của Giáo Hội, khi c̣n là vị hồng y tổng trưởng Thánh Bộ Tín Lư Đức Tin, ngài cũng đă nhận định và đề nghị trong tác phẩm “The Ratzinger Report”, ấn bản Anh ngữ, do Ignatius Press xuất bản năm 1985, trang 30-31, 42-43, như sau:
· “Công Đồng Chung Vaticanô II, với những chính thức ban bố của ḿnh, với những văn kiện chân thực của ḿnh, không thể bị cho rằng phải chịu trách nhiệm về cuộc biến chuyển này, một cuộc biến chuyển, trái lại, hoàn toàn nghịch lại về cả phương diện văn từ lẫn tinh thần của các Vị Nghị Phụ Công Đồng.
“Tôi tin rằng t́nh trạng thiệt hại này mà chúng ta thấy xẩy ra trong 20 năm qua (tác phẩm xuất bản sau Công Đồng này bế mạc 20 năm) không phải là do Công Đồng ‘thực sự’, mà là bởi t́nh trạng bung tỏa của những lực lượng ngấm ngầm tranh căi và xa ĺa trong Giáo Hội; và ngoài Giáo Hội, bởi việc đụng độ với một cuộc cách mạng về văn hóa ở Tây phương…
“Để bênh vực truyền thống thực sự của Giáo Hội ngày nay có nghĩa là bênh vực Công Đồng này. Chúng ta cũng có lỗi nữa nếu có những lúc chúng ta viện lư (dù khuynh ‘hữu’ hay khuynh ‘tả’ cũng thế) coi Công Đồng Chung Vaticanô II như là một thứ ‘ly khai’ và loại bỏ truyền thống. Trái lại, đó là một sự liên tục không cho phép trở về với quá khứ hay thừa thắng xông lên, cũng không được có những trông mong lầm lẫn hay được tỏ ra bất nhẫn vô lư. Chúng ta cần phải trung thành với cái hôm nay của Giáo Hội, chứ không phải cái hôm qua hay cái ngày mai. Và cái hôm nay của Giáo Hội là những văn kiện của Công Đồng Chung Vaticanô II, không cố thủ kẻo làm chúng bị cắn xén, cũng không độc đoán kẻo làm méo mó chúng đi”.
“Không được quên rằng, hết mọi công đồng, trước hết, là một cuộc canh tân từ ‘thượng đỉnh’, một cuộc canh tân rồi phải được lan xuống đáy tín hữu. Có nghĩa là hết mọi công đồng, để thực sự sinh hoa kết trái, cần phải được tiếp diễn bởi một triều sóng thánh đức nữa. Điều này đă xẩy ra sau Công Đồng Chung Triđentinô, và công đồng này đă thực sự đạt được mục đích của ḿnh v́ lư do ấy. Ơn cứu độ đối với Giáo Hội xuất phát từ bên trong ḷng Giáo Hội, thế nhưng như thế không có nghĩa là xuất phát từ các sắc lệnh của hàng giáo phẩm. Công Đồng Chung Vaticanô II cùng với các thành quả của công đồng này có được coi như là một giai đoạn rạng ngời của lịch sử Giáo Hội hay chăng sẽ lệ thuộc vào tất cả mọi người Công giáo là thành phần được kêu gọi để hiến cho Công Đồng sức sống. Như Đức Gioan Phaolô II đă nói trong việc ngài tưởng nhớ về Thánh Borromeo ở Milan th́ ‘Giáo Hội ngày nay không cần bất cứ một tân cánh mạng gia nào. Giáo Hội cần đến những vị thánh’”.
V.- Cảm Nhận về Công Đồng
ĐTGM Szymanski Ramírez, 83 tuổi, vị lănh đạo hưu trí của TGP San Luis Potosi, đă bày tỏ cảm nhận của ḿnh vào ngày bế mạc Công Đồng Chung Vaticanô II trong cuộc phỏng vấn với mạng điện toán toàn cầu Zenit, cuộc phỏng vấn được Zenit phổ biến ngày 6/12/2005 như sau:
Vấn: ĐTGM nhớ được những ǵ về ngày bế mạc Công Đồng Chung Vaticanô II?
Đáp: Tôi nghĩ rằng những ǵ đă đạt được là những điều vị Giáo Hoàng hiện nay là Chân Phước Gioan XXIII đă dự tính thực hiện khi triệu tập công đồng, đó là: “Hăy mở cửa sổ Giáo Hội để khí mát lùa vào”, mặc dù có người hơi sợ rằng có những thứ khí nho nhỏ khác lọt vào nữa.
Giáo Hội cũng bắt đầu trở thành những tín liệu – một vấn đề mà trước đó không có, ít là ở Mễ Tây Cơ.
Tôi nghĩ rằng những lời này tiếp tục có hiệu lực về vị Đại Giáo Hoàng Phaolô VI hôm 7/12/1965, trong khóa họp bế mạc Công Đồng này, đó là “Tôn giáo của Vị Thiên Chúa làm người gặp gỡ tôn giáo của con người thành chúa”.
Vấn: Theo ĐTGM th́ việc đóng góp chính của Công Đồng này cho đời sống Giáo Hội là ǵ?
Đáp: Chắc chắn là những bản văn kiện của công đồng này, những bản văn kiện cần phải được biết đến it1 là bởi toàn thể Giáo Hội chứ không phải chỉ có bởi các vị giám mục, linh mục và tu sĩ nam nữ mà thôi.
Có bao nhiêu phần tử của Giáo Hội sẽ bị rớt nếu khảo sát về việc họ hiểu biết các bản văn kiện này của công đồng – tất cả đều rất quan trọng đối với thế giới – cũng như về việc nghiên cứu sâu xa cùng áp dụng thực hành những văn kiện ấy!
Niềm xác tín của tôi vẫn c̣n hiệu lực đó là việc có những văn kiện này của Công Đồng, việc t́m hiểu sâu xa những bản văn ấy và áp dụng chúng, là một nhu cầu hiện tại, nếu chúng ta thực sự muốn có một Giáo Hội thực sự “aggiornata” (cập nhật hóa), thậm chí giờ đây c̣n hơn như vậy nữa. Ở Công Đồng, mặc dù có những quan đệm đối chọi nhau về một số vấn đề, tất cả đều được thực hiện theo chiều hướng yêu mến hơn nơi Kitô hữu nhất là trong Giáo Hội. Điều này đă đạt được chưa?
Khi bế mạc công đồng, Đức Giáo Hoàng Phaolô VI đă nói: “Đó là niềm hy vọng phấn khích chúng ta ở vào lúc bế mạc Công Đồng Chung Vaticanô II này và vào lúc khởi sự cho việc canh tân về nhân bản và về đạo giáo là những ǵ được công đồng này đề ra để nghiên cứu và khơi lên…. như thế chúng ta hy vọng nó là để cho toàn thể nhân loại, thành phần chúng ta từng biết mến yêu và phục vụ tốt đẹp hơn”.
Vấn: Những yếu tố nào của Công Đồng này chưa được thi hành trong Giáo Hội?
Đáp: Tôi tin rằng đây là một câu hỏi mà mỗi một người Kitô hữu chúng ta cần phải hỏi chính ḿnh xem những thứ pḥ và chống được thực hiện từ Công Đồng này.
Tôi nghĩ sẽ là một nỗ lực rất tích cực trong việc phát động vấn đề này nơi tất cả mọi người, và với những bản văn kiện của Công Đồng trong tay, hay coi xem những ǵ c̣n cần phải thực hiện hay đă được thực hiện một cách yếu kém.
Tôi chắc rằng khi nh́n vào những văn kiện ấy bằng một tinh thần kiểm điểm để hiểu được những ǵ đă làm, một cách tốt đẹp hay yếu kém, và những ǵ vẫn cần phải làm, Kitô hữu sẽ có được một chất liệu tuyệt vời để củng cố và sống niềm tin.
Khi con người tự hỏi ḿnh rằng: Có đúng hay chăng để nói về một thời điểm trước và sau Công Đồng này, bằng cách bỏ qua đời sống của Giáo Hội trước công đồng? Th́ câu hỏi này có một giải đáp tiêu cực, như được diễn tả bởi một thần học gia uy tín, vị không có ǵ là bảo thủ, đó là Urs von Balthasar, vị được Đức Gioan Phaolô II phong hồng y, đă nói: “Chúng ta cần phải đặt ḿnh vào tâm điểm của Giáo Hội, một Giáo Hội không đổi thay và sẽ không bao giờ thay đổi về yếu tính, v́ Giáo Hội là Truyền Thống sống động được hỗ trợ bởi ḷng trung thành với đức tin và việc thích ứng mục vụ”.
Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL
ĐTC PHAOLÔ IV: MỘT CÔNG ĐỒNG NHÂN BẢN NHƯNG ĐỐI THẦN
|
|
Sau đây là những lời của Đức Thánh Cha Phaolô VI đă ngỏ cùng các vị nghị phụ tham dự Công Đồng Chung Vaticanô II ở khóa họp cuôá cùng ngày 7/12/1965, khóa kết thúc công đồng là “biến cố cả thể nhất của Giáo Hội trong thế kỷ thứ 20”, như vị nghị phụ linh mục thần học gia bấy giờ là Joseph Ratzinger cảm nhận hôm Lễ Mẹ Vô Nhiễm 8/12/2005, với tư cách là Giáo Hoàng sau 40 năm bế mạc công đồng này, một cảm nhận được ngài bày tỏ trong Huấn Từ Truyền Tin vào buổi trưa ngày lễ này. Nguyên văn toàn bài bế mạc Công Đồng Chung Vaticanô II của Đức Thánh Cha Phaolô VI bằng tiếng Latinh này được Ṭa Thánh chuyển dịch sang Anh ngữ (và được người chuyển dịch sang Việt ngữ đây phân thêm thành những tiểu đoạn in nghiêng đậm cho dễ cảm nhận) như sau:
Một Công Đồng Đầy Sinh Động
|
|
Hôm nay chúng ta kết thúc Công Đồng Chung Vaticanô II. Chúng ta bế mạc công đồng này với một mức độ tràn đầy hiệu năng của công đồng, ở chỗ, việc có rất nhiều chư huynh hiện diện nơi đây đă rơ ràng cho thấy như thế; thể thức được tổ chức chu đáo của cuộc qui tụ này làm chứng về điều ấy; việc kết thúc một cách b́nh thường công cuộc được công đồng thực hiện cũng xác nhận như thế (biệt chú của người dịch Việt ngữ này ở đây là sở dĩ ĐTC Phaolô VI sử dụng chữ “b́nh thường” chỗ này có thể là v́ ngài muốn so sánh với cuộc kết thúc bất b́nh thường của Công Đồng Chung Vativanô I năm 1870, một cuộc kết thúc bấy giờ xẩy ra có thể nói là Công Đồng Chung Vaticanô I không thể chính thức bế mạc); việc ḥa hợp về những cảm thức và các quyết định tuyên bố như vậy. Và nếu có một ít vấn đề được nêu lên trong giai đoạn của công đồng này vẫn c̣n chờ được giải đáp cách thích đáng th́ điều này cho thấy nỗ lực của công đồng giờ đây tới hồi kết thúc không phải là v́ nhọc nhằn mà là ở trong một trạng thái sinh động được công đồng hoàn vũ này làm bừng lên. Nếu Chúa muốn, trong giai đoạn hậu công đồng, t́nh trạng sinh động này sẽ áp dụng những năng lực dồi dào và được thiết bị đàng hoàng của ḿnh vào việc nghiên cứu các vấn đề như vậy.
Công đồng này để lại cho lịch sử h́nh ảnh về Giáo Hội Công Giáo là những ǵ biểu hiệu cho công nghị này, một công nghị thực sự đầy những vị mục tử của các linh hồn tuyên xưng cùng một đức tin, hít thở cùng một đức ái, liên kết trong cùng mối hiệp thông của việc nguyện cầu, của kỷ cương, của hoạt động và của một điều duy nhất hết sức ước mong lạ lùng biết bao đó là hiến ḿnh như Chúa Kitô, Vị Sư Phụ và là Chúa của chúng ta, cho sự sống của Giáo Hội cũng như cho phần rỗi của thế giới. Công đồng này truyền lại cho hậu thế chẳng những h́nh ảnh của Giáo Hội mà c̣n cả gia sản giáo huấn cùng với các huấn điều của Giáo Hội nữa, một “kho tàng” Giáo Hội đă lănh nhận từ Chúa Kitô và suy tư qua qua thế kỷ, sống động và giờ đây bày tỏ và làm sáng tỏ rất nhiều yếu tố của kho tàng ấy, ổn dịnh và dàn xếp kho tàng này một cách trọn vẹn. Kho tàng này, tức là những ǵ sống động bởi quyền năng chân lư và ân sủng thần linh đă cấu tạo nên kho tàng ấy, mà bởi thế đă có thể làm sinh động những ai tiếp nhận ḿnh và trở thành của sinh dưỡng cho cuộc sống làm người của họ.
Một Công Đồng với những giá trị về đạo giáo
Vậy công đồng này là ǵ? Công đồng đă thành đạt những ǵ? Câu trả lời cho những vấn nạn này sẽ là đề tài hợp lư cho việc suy niệm của chúng ta đây. Thế nhưng, nó cần rất nhiều đến việc chú trọng và thời gian của chúng ta, ở chỗ, giờ phút cuối cùng rất quan trọng này đây có lẽ sẽ không cống hiến cho chúng ta đủ tĩnh lặng tâm hồn để thực hiện một việc tổng luận như thế. Chúng ta sẽ giành giây phút quí hóa này cho một tư tưởng duy nhất là những ǵ vừa làm cho tinh thần của chúng ta khiêm hạ vừa nâng nó lên tuyệt đỉnh cho những nỗi khát vọng của chúng ta. Tư tưởng đó là thế này: Đâu là giá trị về tôn giáo của công đồng này? Chúng ta đề cập đến công đồng này như là một công đồng về tôn giáo là v́ việc công đồng này trực tiếp liên hệ với Vị Thiên Chúa hằng sống, một mối liên hệ là lư do hiện hữu của Giáo Hội, của tất cả những ǵ Giáo Hội tin tưởng, hy vọng và mến yêu; của tất cả những ǵ Giáo Hội là và Giáo Hội làm.
Chúng ta có thể nào nói về việc tôn vinh Thiên Chúa, về việc t́m cách nhận biết và yêu mến Ngài, về việc chúng ta cố gắng tiến triển trong vấn đề chiêm ngưỡng Ngài, trong vấn đề chúng ta thiết tha tôn kính Ngài cũng như trong nghệ thuật loan báo Ngài cho những con người nh́n lên chúng ta như những vị mục tử và những vị thành thạo về sự sống của Thiên Chúa hay chăng? Với tất cả ḷng thành, chúng ta nghĩ rằng câu trả lời là đúng thế. Từ mục đích chính yếu này đă phát hiện một nguyên tắc hướng dẫn cần thiết cho hướng đi của công đồng trong tương lai. Chúng ta vẫn c̣n nhớ nguyên những lời lẽ được thốt lên ở đền thờ này từ môi miệng của vị tiền nhiệm đáng kính của tôi là Đức Gioan XXIII, vị chúng ta thực sự gọi là khởi xướng viên của đại công nghị này. Trong lời khai mạc công đồng này của ḿnh ngài đă nói như thế này: “Mối quan tâm lớn nhất của công đồng chung này là ở chỗ kho tàng linh thánh tín lư Kitô giáo cần phải được canh giữ và truyền dạy một cách hiệu nghiệm…. Chúa đă nói rằng ‘Trước hết hăy t́m kiếm vương quốc của Thiên Chúa và sự công chính của Ngài’. Chữ ‘trước hết’ đây là những ǵ thể hiện hướng đi cho việc tiến bước của tâm tưởng và nghị lực của chúng ta” ("Discorsi," 1962, p. 583).
Mục đích trọng đại của ngài giờ đây đă đạt tới. Để cảm nhận được nó, thật là thích đáng trong việc cần phải nhớ đến thời điểm nó được hiện thực, đó là thời điểm được mọi người công nhận là đang hướng tới cuộc chiến thắng của vương quốc trần thế này hơn là vương quốc thiên đ́nh; một thời điểm t́nh trạng Thiên Chúa bị lăng quên trở thành quen thuộc, và dường như được thúc đẩy một cách sai lầm bởi sự tiến bộ của khoa học; một thời gian tác hành trọng yếu của con người, một con người giờ đây càng ư thức hơn về bản thân ḿnh và quyền tự do của ḿnh, càng hướng chiều về tính cách tự động tuyệt đối của ḿnh trong việc thoát ly khỏi mọi thứ luật lệ siêu việt; một thời điểm chủ nghĩa trần thế dường như là hậu quả hợp lư của tư tưởng tân tiến và của lẽ khôn ngoan thượng đẳng nơi trật tự trần thế của xă hội; một thời điểm, ngoài ra, linh hồn của con người đă ch́m sâu vào những ǵ là phi lư và hoang tàn; một thời điểm, sau hết, được đánh dấu bằng những đột biến và bằng một cuộc suy đồi không ngờ cho tới nay, thậm chí cả ở nơi những đại tôn giáo lớn trên thế giới.
Một Công Đồng Chú Trọng về Giáo Hội
Chính trong một thời điểm như thế mà công đồng của chúng ta đây được tổ chức để tôn kính Thiên Chúa, nhân danh Chúa Kitô và theo sự thúc động của Thần Linh là Đấng “biết được tất cả mọi sự”, “làm cho chúng ta hiểu được các tặng ân Thiên Chúa ban cho chúng ta” (x 1Cor 2:10-12), và là Đấng giờ đây đang làm tươi mát Giáo Hội, ban cho Giáo Hội một cái nh́n vừa sâu xa vừa trọn vẹn ôm ấp cuộc sống của thế giới. Quan niệm về con người và vũ trụ có tính cách thần trung và thần học này, hầu như bất chấp vấn đề bị cho là lỗi thời và không thích đáng, đă được công đồng này tái đề cao bằng những chủ trương bị thế giới thoạt tiên cho là ngu xuẩn, thế nhưng, lại là những chủ trương, chúng ta hy vọng rằng, sau này sẽ được nh́n nhận thật sự là nhân bản, khôn ngoan và bổ ích: Ở chỗ, Thiên Chúa là và, hơn thế nữa, Ngài là thực hữu, Ngài sống động, một vị Thiên Chúa cá vị quan pḥng, vô cùng tốt lành; và chẳng những thiện hảo nơi chính ḿnh mà c̣n thiện hảo khôn lường đối với chúng ta nữa. Ngài được chúng ta nhận biết như Đấng Tạo Dựng của chúng ta, là sự thật của chúng ta, là hạnh phúc của chúng ta; đến nỗi việc nỗ lực nh́n lên Ngài và việc chú tâm vào Ngài được chúng ta gọi là chiêm niệm là tác động cao cả nhất, là hoàn hảo nhất của tinh thần, tác động cho dù ngày nay vẫn có thể và phải là tột đỉnh của tất cả mọi hoạt động của con người.
Con người sẽ nhận ra rằng công đồng này chú trọng không nhiều lắm về các chân lư thần linh, trái lại và chính yếu là vào Giáo Hội – vào bản chất và cấu tạo của Giáo Hội, vào ơn gọi toàn cầu của Giáo Hội, vào hoạt động tông đồ và truyền giáo của Giáo Hội. Xă hội đạo giáo trần thế là Giáo Hội này đă nỗ lực thực hiện tác động phản ảnh về chính bản thân ḿnh, để biết ḿnh rơ hơn, để xác nhận ḿnh hơn, nhờ đó, để đưa ra một cách đúng đắn những ǵ được Giáo Hội cảm nhận và được Giáo Hội truyền dạy. Thật đúng như vậy. Tuy nhiên, việc tự cảm nhận này tự nó không phải là tất cả, không phải chỉ đơn thuần là việc thi hành về vấn đề hiểu biết của con người hay về một thứ văn hóa thuần trần tục. Giáo Hội đă cùng nhau thu ḿnh lại trong một nhận thức linh thiêng sâu xa, không phải để tung ra một thứ phân tích nghiên cứu về thứ triết lư đạo giáo, hay một bản tường tŕnh về các kinh nghiệm của Giáo Hội, thậm chí cũng không phải để tái xác nhận các thứ quyền hạn của ḿnh và giải thích về các thứ luật lệ của Giáo Hội nữa. Trái lại, chính là để t́m thấy nơi bản thân ḿnh, những ǵ là chủ động và sống động, là Thánh Linh, là lời Chúa Kitô; cũng như để đào sâu hơn nữa những ǵ là nhiệm mầu, là dự án và là sự hiện diện của Thiên Chúa trên Giáo Hội và trong Giáo Hội; để làm tái sinh nơi chính ḿnh cái đức tin là bí mật của những ǵ tin tưởng và khôn ngoan của Giáo Hội, và cái t́nh yêu thôi thúc Giáo Hội không ngừng hát lên chúc tụng Thiên Chúa. “Cantare anamtis est” (Bài ca là biểu hiệu của người yêu), Thánh Âu Quốc Tinh đă nói như thế (Serm. 336; P.L. 38, 1472).
Những văn kiện của công đồng – nhất là những văn kiện về Mạc Khải thần linh, về phụng vụ, về Giáo Hội, về linh mục, tu sĩ và giáo dân – là những ǵ rộng mở để thấy được ư hướng về đạo giáo chính yếu và chú trọng này, cũng như để thấy được gịng suối thiêng liêng rạng ngời, tươi mới và phong phú là chứng nào, một gịng suối thiêng liêng liên hệ với Thiên Chúa hằng sống làm vọt lên trong ḷng Giáo Hội và từ Giáo Hội tuôn ra trên những hoang tàn cằn cỗi của thế giới chúng ta đây.
Một Công Đồng với Thế Giới Tân Tiến
Thế nhưng, chúng ta không thể bỏ qua việc cứu xét quan trọng nơi vấn đề phân tích của ḿnh về ư nghĩa đạo giáo của công đồng này: đó là việc công đồng hết sức dấn thân vào việc nghiên cứu về thế giới tân tiến. Có lẽ chưa từng có trước đây, nhiều như vào dịp này, Giáo Hội đă cảm thấy nhu cầu cần phải hiểu biết, gần gũi, thông cảm, thấu nhập, phục vụ và truyền bá phúc âm hóa xă hội Giáo Hội đang sống; và để nắm bắt được nó, hầu như là chạy theo sau nó, về t́nh trang đổi thay nhanh chóng và liên tục của nó. Thái độ này, một đáp ứng cho khoảng cách và phân chia chúng ta đă chứng kiến thấy qua mấy thế kỷ gần đây, trong thể kỷ vừa qua đặc biệt là trong thế kỷ của chúng ta đây, giữa Giáo Hội và xă hội trần thế – thái độ này vẫn mănh liệt và không thôi hoạt động tại công đồng; nhiều đến nỗi có một số vị đă có khuynh hướng nghi ngờ rằng việc đáp ứng dễ dàng và quá trớn với thế giới ngoại tại, với các biến cố qua đi, với các kiểu cách thời trang, với những nhu cầu trần thế, một đường lối suy nghĩ lạ lẫm… có thể gây chao đảo cho những con người và những hoạt động của công đồng chung này, tác hại tới việc trung thành cần phải có đối với truyền thống, và điều này gây tác hại cho chiều hướng đạo giáo của chính công đồng nữa. Chúng ta không tin rằng cái thiếu sót ấy là những ǵ cần phải qui lỗi cho công đồng, cho những ư hướng thực sự và sâu xa của công đồng, cho những biểu lộ chân chính của công đồng.
Chúng ta muốn nêu lên vấn đề đức bác ái từng là tính chất đạo giáo chính yếu của công đồng này. Giờ đây không ai có thể trách móc theo ư muốn của ḿnh về chiều hướng căn bản liên quan tới vấn đề đạo giáo hay vấn đề bất trung với Phúc Âm này, khi chúng ta nhớ lại rằng chính Chúa Kitô là Đấng đă dạy chúng ta rằng t́nh yêu thương anh em của chúng ta là dấu hiệu đặc biệt nơi thành phần môn đệ của Người (x Jn 13:35); khi chúng ta lắng nghe những lời của vị tông đồ: “Nếu ai cống hiến việc phục vụ tinh tuyền và vô trách cứ trước nhan Thiên Chúa là Cha của chúng ta th́ họ cũng phải chăm sóc nhu cầu cho kẻ mồ côi góa bụa, và giữ ḿnh khỏi bị thế gian làm dơ bẩn” (James 1:27), và một câu nữa: “Ai thấy anh em ḿnh mà không thương yêu họ th́ làm sao có thể yêu mến Thiên Chúa họ chẳng bao giờ thấy được hay chăng?” (1Jn 4:20).
Phải, Giáo Hội của công đồng này đă được quan tâm tới, không phải với chính ḿnh và với mối liên hệ của cuộc hiệp nhất cùng Thiên Chúa, mà c̣n với con người như họ thực sự ở ngày hôm nay đây: một con người sống động, một con người co quắp lấy bản thân ḿnh, một con người chẳng những lấy ḿnh làm tâm điểm của mọi lợi lộc riêng ḿnh mà c̣n dám tuyên bố rằng họ là nguyên tố và là điều giải cho tất cả mọi thực tại nữa. Hết mọi yếu tố khả thị nơi con người, hết mọi thứ chiêu bài muôn mặt của họ, ở một nghĩa nào đó, đă được các vị Nghị Phụ công đồng hoàn toàn bày tỏ, những vị, về phía ḿnh, chỉ là những con người, song tất cả đều là những vị mục tử và là những người anh em đóng vai tṛ đong đầy quan tâm và ưu ái. Trong số những chiêu bài này, chúng ta có thể kể ra việc con người như là một diễn viên thê luơng của vở kịch họ đóng; con người là một siêu nhân của ngày hôm qua và hôm nay, hằng mỏng ḍn, vô thực, vị kỷ và tàn bạo; con người không cảm thấy hạnh phúc với chính bản thân ḿnh khi họ cười cười khóc khóc; con người là một diễn viên linh hoạt sẵn sàng đóng bất cứ phần tŕnh diễn nào; con người là kẻ sùng mộ hẹp ḥi chỉ duy một thực tại về khoa học ngoài ra không c̣n ǵ khác; con người thực sự là một tạo vật suy tư, yêu thích, lao nhọc và luôn mong chờ một điều ǵ đó, thành “một người con tăng trưởng” (Gen 49:22); con người linh thánh v́ t́nh trạng ngây thơ vô tội thiếu thời của ḿnh, v́ mầu nhiệm bần cùng của ḿnh, v́ việc dâng hiến nỗi đớn đau của họ; con người như một cá nhân và con người sống trong xă hội; con người sống trong những thứ vang bóng quá khứ và những ước mộng vinh hiển của tương lai; con người thội nhân và con người thánh nhân, v.v.
Một Công Đồng Phục Vụ Con Người
Chủ nghĩa nhân bản thế tục, khi cho thấy thực tại chống giáo sĩ kinh hoàng của nó, ở một nghĩa nào đó, đă tỏ ra bất chấp công đồng này. Thứ đạo giáo của Vị Thiên Chúa hóa thân làm người đă gặp gỡ thứ đạo giáo (thật sự là như thế) của con người muốn làm Thiên Chúa. Thế rồi những ǵ đă xẩy ra? Đă xẩy ra một cuộc đụng độ, một trận chiến, một vụ lên án hay chăng? Đó là những ǵ có thể, nhưng lại chẳng có ǵ xẩy ra cả. Câu truyện xưa về người Samaritanô đă là mô thức cho linh đạo của công đồng này. Một xúc động cảm thông vô biên đă thấm đậm toàn thể công đồng. Điều công đồng của chúng ta chú trọng tới đă được thu hút bởi việc khám phá ra các nhu cầu của con người (những nhu cầu tăng phát hợp với tầm mức cao cả được con cái loài người cảm thấy là họ nắm trong tay). Thế nhưng, chúng ta kêu gọi những ai tự gán cho ḿnh là thành phần nhân bản gia tân tiến, và những ai từ bỏ giá trị siêu việt của các thực tại tối hậu, hăy cảm nhận nơi công đồng này ít là về một tính chất duy nhất, và hăy nh́n nhận cái kiểu mẫu mới mẻ về nhân bản của chúng ta, ở chỗ, thật vậy, cả chúng ta nữa, hơn bất cứ một ai khác, chúng ta cũng tôn vinh nhân loại.
Cuộc hội nghị long trọng này đă nghiên cứu khía cạnh nhân bản nào đây? Công đồng đă đề ra cho ḿnh mục đích nào theo thần hứng đây? Công đồng cũng chú ư tới chiều kích luôn có hai mặt của nhân loại, đó là t́nh trạng con người khốn khổ và cao cả, t́nh trạng hết sức yếu hèn của họ – một t́nh trạng không thể chối căi và tự họ bất khả chữa trị – và cái sự thiện tồn tại nơi họ là những ǵ cho thấy một vẻ đẹp kín đáo và một thứ thanh thản bất khả chiếm đoạt. Thế nhưng, người ta cần phải nhận thấy rằng công đồng này, một công đồng con người có thể nhận định, đă chú trọng rất nhiều đến phương diện tích cực của con người hơn là phương diện tiêu cực của họ. Thái độ của công đồng là một thái độ rất ư là lạc quan cân nhắc. Hăy nhận biết những ǵ công đồng này tỏ ra cảm mến và cảm phục đối với thế giới tân tiến của nhân loại. Thật ra những lồi lầm đă bị lên án, v́ đức bác ái cũng như sự thật đ̣i phải làm như thế, song đối với chính con người th́ chỉ cần cảnh báo, tôn trọng và yêu thương mà thôi. Thay v́ những chẩn đoán buồn thảm là những phương thức phấn chấn; thay v́ những điềm báo thảm thương là những lời lẽ tin tưởng được công đồng gửi cho thế giới hiện đại. Các giá trị của thế giới tân tiến này là những ǵ chẳng những được tôn trọng mà c̣n được tôn vinh nữa, những nỗ lực của nó được chấp nhận, những ước vọng của nó được thanh tẩy và chúc phúc.
Chẳng hạn, quí huynh thấy đó, vô vàn ngôn ngữ của các dân tộc ngày nay đă được tham phần vào việc diễn đạt phụng vụ trong vấn đề con người giao tiếp với Thiên Chúa và Thiên Chúa giao tiếp với con người: Đối với con người, như thế là nh́n nhận điều đ̣i hỏi căn bản của họ trong việc họ muốn được hoan hưởng tất cả quyền sở hữu các thứ quyền hạn của họ cùng với định mệnh siêu việt của họ. Các ước vọng cao cả của họ về sự sống, về phẩm vị con người, về quyền tự do chính đáng, về văn hóa, về việc cải tiến lănh vực xă hội, về công lư và ḥa b́nh đều là những ǵ đă được thanh tẩy và cổ vơ; và lời mời gọi mục vụ và truyền giáo để làm rạng ngời Phúc Âm là những ǵ đă được ngỏ cùng tất cả mọi người.
Giờ đây chúng ta chỉ nói rất vắn tới rất nhiều vấn đề bao rộng, liên quan đến phúc lợi của con người là những ǵ được công đồng bàn tới. Công đồng không cố ư giải quyết tất cả mọi vấn đề của đời sống tân tiến; một số những vấn đề này cần phải được nghiên cứu hơn nữa, những vấn đề Giáo Hội có ư tŕnh bày chúng theo những chiều hướng rất giới hạn và tổng quan, và đó là lư do chúng cần được nghiên cứu hơn nữa và cần được đem ra áp dụng một cách khác nhau.
Thế nhưng, ở đây cần phải ghi nhận một điều là quyền giảng dạy của Giáo Hội, cho dù không muốn ban hành những tuyên bố về tín lư đặc biệt, quyền này cũng là những ǵ đă hoàn toàn cho thấy việc giảng dạy có uy tín của ḿnh về một số các vấn đề ngày nay đang đè nặng trên lương tâm và hoạt động của con người, có thể nói đang tiến tới chỗ đối thoại với họ, song bao giờ cũng bảo toàn thẩm quyền và quyền lực của ḿnh; quyền giảng dạy này đă nói bằng một giọng điệu thân t́nh thích ứng của một đức ái mục vụ; mọi người đều đă nghe thấy và hiểu được ước muốn của quyền giảng dạy ấy; nó không chỉ chú trọng tới việc hiểu biết về tri thức mà c̣n t́m cách bày tỏ chính ḿnh một cách đơn thành, cập nhật hóa và đối thoại, được xuất phát từ kinh nghiệm thực sự cũng như từ một đường lối chân t́nh là những ǵ làm cho nó sống động hơn, thu hút hơn và đáng phục hơn; nó đă nói với con người tân tiến như họ là.
Chúng ta cũng cần phải nhấn mạnh đến một điểm khác ở đây là: Tất cả giáo huấn phong phú này chỉ hướng về một chiều hướng duy nhất, đó là chiều hướng phục vụ nhân loại, một nhân loại thuộc mọi thân phận, đầy yếu hèn và thiếu thốn của nó. Bởi thế Giáo Hội đă tuyên bố ḿnh là tôi tớ của nhân loại, vào chính lúc việc Giáo Hội thi hành vai tṛ giảng dạy và việc quản trị mục vụ của ḿnh, nhờ tính cách trọng đại của công đồng, đă trở nên rạng ngời hơn và mạnh mẽ hơn: Ư tưởng về phục vụ đă trở thành vấn đề chính yếu.
Một Công Đồng Nhân Bản nhưng Đối Thần
Người ta có thể nói rằng tất cả những sự này và mọi sự khác được chúng tôi nói về các giá trị nhân bản của công đồng này đă lái quan tâm của Giáo Hội nơi công đồng theo chiều hướng của văn hóa tân tiến tập trung vào con người. Chúng tôi có thể nói là không phải là lạc hướng cho bằng đúng hướng. Bất cứ một quan sát viên cẩn trọng nào về chiều hướng chủ yếu của công đồng đối với các thứ giá trị nhân bản và trần thế của công đồng này đều không thể phủ nhận được rằng chính từ tính chất mục vụ mà công đồng đă thực sự thực hiện chương tŕnh của ḿnh, cũng như phải công nhận rằng chiều hướng này không bao giờ tách rời khỏi chiều hướng đạo giáo trung thực nhất, cho dù v́ đức ái là hồn sống duy nhất của công đồng (đâu có đức ái đấy có Thiên Chúa!), hay v́ những nỗ lực liên lỉ tỏ tường của công đồng trong việc liên kết các giá trị nhân bản và trần thế với những giá trị đặc biệt thiêng liêng, đạo giáo và vĩnh hằng; mối quan tâm của công đồng là những ǵ ở nơi con người cũng như ở nơi trần thế, nhưng mối quan tâm này lại vươn tới vương quốc của Thiên Chúa.
Tâm trí tân tiến, một tâm trí quen thuộc với việc thẩm định mọi sự theo tính cách hữu dụng, sẽ sẵn sàng nh́n nhận rằng giá trị của công đồng này lớn lao chỉ v́ đă chú ư tới mọi sự có tính cách hữu dụng cho con người. Bởi thế mà không ai được nói rằng một tôn giáo như Công Giáo là đồ vô dụng, v́ khi nó biết tự nhận thức nhất và có được tính cách tác hiệu nhất, như tỏ hiện nơi công đồng, th́ nó tự tuyên bố ḿnh hoàn toàn đứng về bên con người và phục vụ con người. Như thế, Công Giáo và đời sống con người tái xác nhận mối liên minh với nhau của ḿnh, một sự kiện đồng qui vào một thực tại nhân loại duy nhất, đó là Công Giáo là tôn giáo cho nhân loại. Ở một nghĩa nào đó, Công Giáo là sự sống của nhân loại. Sở dĩ như thế là v́ tôn giáo của chúng ta cống hiến một dẫn giải hết sức chính xác và cao quí về nhân loại (chắc chắc tự ḿnh con người là một mầu nhiệm đối với bản thân họ) và cống hiến việc diễn nghĩa này theo kiến thức của ḿnh về Thiên Chúa: một kiến thức về Thiên Chúa là điều kiện tiên quyết cho kiến thức về con người như con người thực sự là, với tất cả tầm vóc trọn vẹn của con người; v́ chứng cớ về điều này giờ đây chỉ cần nhắc lại lời diễn đạt nồng nàn của Thánh Catherine Siena: “Lạy Thiên Chúa Hằng Hữu, con sẽ biết được bản tính của con nơi bản tính của Chúa”. Công Giáo là sự sống của con người v́ nó cho thấy bản chất và định mệnh của sự sống; nó cống hiến cho sự sống ư nghĩa thực sự, nó thiết lập một thứ luật tối hậu về sự sống và thẩm thấu sự sống bằng hoạt động nhiệm mầu mà chúng ta có thể nói là thần linh hóa sự sống.
Bởi thế, hỡi chư huynh đáng kính và tất cả anh chị em là con cái của chúng tôi qui tụ lại nơi đây, nếu chúng ta nhớ làm sao ở nơi mọi người chúng ta có thể và phải nhận ra dung nhan của Chúa Kitô (x Mt 25:40) là Con Người, nhất là khi những giọt nước mắt và buồn đau làm cho dung nhan này hiện lên rơ nét, và nếu chúng ta có thể và cần phải nhận thấy nơi dung nhan của Chúa Kitô chân dung của Cha trên trời: “Ai thấy Thày là thấy Cha” (Jn 14:9), th́ chủ nghĩa nhân bản của chúng ta trở thành Kitô Giáo, Kitô Giáo của chúng ta là tôn giáo tập trung vào Thiên Chúa; như thế, chúng ta có thể nói một cách khác rằng kiến thức về con người là điều kiện tiên quyết cho kiến thức về Thiên Chúa.
Bởi vậy, không phải hay sao, công đồng này, một công đồng chính yếu chú trọng tới con người, có mục đích đề ra một lần nữa cho thế giới ngày nay cái thang dẫn họ tới tự do và niềm an ủi? Tóm lại, không phải hay sao công đồng này là một giáo huấn đơn sơ, mới mẻ và trọng thể dạy yêu thương con người để mến yêu Thiên Chúa? Chúng ta muốn nói rằng việc yêu thương con người không phải là một phương tiện mà là bước đầu tiên hướng tới đích điểm cuối cùng và siêu việt, một đích điểm là nền tảng và là căn nguyên cho hết mọi yêu thương. Bởi vậy, công đồng này có thể được tóm gọn lại nơi ư nghĩa về đạo giáo tối hậu của ḿnh, một ư nghĩa chính là lời mời gọi khẩn trương và thân ái con người ngày nay hăy tái nhận thức nơi t́nh yêu thương huynh đệ Vị Thiên Chúa “là Đấng xa ĺa Ngài th́ gục ngă, hướng về Ngài th́ phục hồi, ở với Ngài th́ an toàn … về với Ngài th́ tái sinh, ở trong Ngài là sống động” (Thánh Âu Quốc Tinh, Solil. I, 1, 3; PL 32, 870).
Đó là niềm hy vọng của chúng ta ở vào lúc kết thúc Công Đồng Chung Vaticanô II này, cũng như vào lúc mở màn cho cuộc canh tân nhân bản và đạo giáo được công đồng này phác họa để nghiên cứu và phát động; đó là niềm hy vọng của chúng tôi giành cho chư huynh là các vị Nghị Phụ của công đồng; đó là niềm hy vọng của toàn thể nhân loại chúng ta đă học được ở nơi đây để yêu thương hơn và phục vụ hơn.
Để đạt được mục đích ấy, một lần nữa, chúng ta chạy đến với việc chuyển cầu của Thánh Gioan Tẩy Giả và Thánh Giuse là những vị quan thày của công đồng chung này; của các Thánh Tông Đồ Phêrô và Phaolô là những nền tảng và các cột trụ của Hội Thánh; và của cả Thánh Ambrôsiô là vị giám mục chúng ta mừng lễ hôm nay, v́ nơi ngài liên kết Giáo Hội Đông Tây. Chúng ta cũng thiết tha nài xin sự bảo trợ của Rất Thánh Maria là Mẹ của Chúa Kitô và bởi đó chúng ta cũng gọi Mẹ là Mẹ của Giáo Hội. Đồng thanh nhất trí, chúng ta dâng lời tạ ơn và tôn vinh vị Thiên Chúa hằng sống và chân thực, vị Thiên Chúa duy nhất và thống trị, là Cha và Con và Thánh Thần. Amen.
Đaminh Maria Cao Tấn Tĩnh, BVL, chuyển dịch theo
http://www.vatican.va/holy_father/paul_vi/speeches/1965/documents/hf_p-vi_spe_19651207_epilogo-concilio_en.html