Ngày 4 Tháng 7
Thánh Giuse NGUYỄN ĐÌNH UYỂN
Thầy giảng dòng Ba Đaminh
(1775 - 1838)

Niềm Tin Sống Lại

Hạnh tích Thánh Giuse Uyên, vị thầy giảng 63 tuổi cung cấp cho chúng ta thấy: Niềm tin vào ngày “xác loài người sống lại” của các vị tử đạo khi phải đối diện với cái chết. Đó là một ngày tràn đầy vinh hiển cho những ai trung thành giữ đạo thánh Chúa. Lúc mới bị bắt, quan tỉnh Hưng Yên dọa chém đầu, thầy mạnh dạn trả lời: “Bẩm quan lớn, tôi có bị chém chết mới trông được sống lại mai này”. Lần khác, sau cuộc tra tấn vô hiệu, một người lính rút gươm ra dọa chém ngang cổ, thầy Uyên vẫn bình tĩnh, mặt không hề biến sắc. Người lính hoœi: “Lão không sợ ta chém ư?”. Thầy điềm nhiên tuyên xưng niềm tin của mình: “Hãy chém đi, đến ngày phán xét, tôi lại được cái đầu khác”.

Thầy Phòng Bộ và Thầy Sở

Giuse Nguyễn Đình Uyên sinh năm 1775 tại làng Ninh Cường, tỉnh Nam Định. Lớn lên cậu vào sống trong chủng viện Tiên Chu, rồi được gởi đến ở với cha Nhân. Sau chính thức thành thầy giảng và là trợ tá đắc lực của Đức cha Henares Minh (địa phận Đông Đàng Ngoài). Theo lời khuyên của Đức cha, thầy gia nhập dòng Ba Đaminh. Mỗi lần Đức cha đi kinh lý các xứ trong địa phận đều cho thầy tháp tùng. Mọi người gặp thầy đều ca tụng đời sống gương mẫu, đặc biệt trong việc giữ kyœ luật dòng Ba và tinh thần tông đồ của thầy.

Năm 1838, khi cuộc bách hại bùng nổ ở địa phận Đông Đàng Ngoài, hai Giám mục, các linh mục phải tìm đường lẫn tránh. Đức cha Minh chính thức trao cho thầy Uyển trách nhiệm coi sóc giáo xứ Tiên Chu, dù thầy không có chức thánh. Thầy đã chu toàn đầy đủ trách nhiệm đặc biệt này, điều khiển mọi sinh hoạt trong xứ, khích lệ các tín hữu vững niềm tin, được Đức cha và các tín hữu yêu mến khen ngợi.

Ngày 29.5.1838, quan quân đến vây làng Tiên Chu tìm bắt Đức cha phó. Họ ra lệnh cho mọi người có đạo trình diện ở đình làng để điểm danh. Thầy Uyên cũng ra trình diện với giáo hữu của mình. Vì vô ý để lộ ra khoœi cổ chiếc áo dòng Ba, thầy bị quan gọi riêng ra hoœi: “Ông có phải đạo trưởng không?”. Một người lính đùa giởn tới vuốt mũi thầy và nói: “Mũi ông này dài chắc là cố Tây chứ chẳng sai”. Thầy Uyển lắc đầu toœ vẻ phản đối nhưng không nói gì cả. Tiếp theo quan bảo thầy bước qua thánh giá, nếu không sẽ bị chém đầu. Thầy Uyển từ chối và tuyên xưng niềm tin phục sinh của mình. Quan nổi giận truyền trói thầy, rồi đến chiều cho giải lên Hưng Yên điều tra sơ khởi xem thầy có chức bậc nào và ai truyền chức? các thừa sai trốn ở đâu?... Thầy không đáp một lời, nên bị đóng gông giam vào ngục.

Gian Truân Nghìn Nỗi

Hôm sau, thầy Uyển bị dẫn ra tòa. Quan án nghiêm nghị truyền thầy boœ đạo, và ký giấy xuất giáo. Nhưng vị anh hùng đức tin cương quyết trung thành với Chúa. Quan cho đánh ba mươi chín roi rồi hoœi về đạo. Thầy Giuse Uyển liền lợi dụng cơ hội giải thích cho mọi người có mặt về Mười điều răn của Chúa. Tối đến, thầy lại bị tống giam vào ngục, thầy rũ liệt gần chết, quan án thương tình cho mời lương y đến chữa trị.

Mười lăm ngày sau khi cơn bịnh mới tạm khoœi, quan lại cho điệu tù nhân ra tòa. Quan nói: “Ông Uyển hãy xuất giáo, ta sẽ tha về với vợ con”, thầy đáp: “Tôi không có vợ con”. Quan tòa quát lên: “Bước qua thập tự đi để giữ lấy mạng sống, con chó còn ham sống dù chỉ một ngày, huống chi con người”. Vị chiến sĩ anh hùng trả lời: “Nếu quan để sống thì tôi cám ơn quan, còn việc bước qua thánh giá thì nhất định tôi không làm”. Quan cho đánh mười tám roi rồi nói: “Chỉ một bước là được sống sao ông không chịu?”. Thầy trả lời: “Tôi coi sự sống đời này chỉ lớn bằng cái móng tay thôi”.

Thế là quan nổi giận cho lính dùng sức mạnh lôi thầy qua thánh giá. Thầy bèn ngồi bệt xuống đất, mặc cho quân lính đánh đập. Bốn người lính hai đầu gồng mới khênh thầy lên nổi, thầy Uyên co gập hai chân để khoœi chạm vào thánh giá, đồng thời cầu nguyện xin Chúa giúp sức. Một viên quan truyền lệnh: “Cắt bộ râu nó đi”. Anh lính đứng gần đó liền nắm lấy râu của thầy, tay kia định xén, nhưng thấy cụ già mệt lã sắp chết nên lại thôi.

Sau đó còn một lần quan bảo thầy Uyển xuất giáo, nhưng như mọi lần, quan lại thấy chí khí của thầy. Ông không giấu được lòng thán phục phải thốt lên: “Bề ngoài hắn như kẻ sắp chết, thế mà lòng dạ vẫn cương quyết lạ lùng”. Rồi ông cho đeo gông nặng hơn, tống giam vào ngục và gởi án về kinh xin xử trảm. Bản án nhắc đến Thánh Phanxicô Chiểu đã bị chém ngày 20 tháng 6 và xin vua phê một án tương tự.

Phúc Trường Sinh

Trong khi chờ bản án được châu phê, thầy Uyển còn bị cắt giảm phần ăn mỗi ngày. Thân xác kiệt quệ vì đòn roi, vì đói khổ, vì bệnh hoạn, vì tuổi già... Thầy Giuse Uyển vẫn một lòng kiên vững với niềm tin sắt đá của mình. Thế rồi hồi ba giờ chiều ngày 4.7.1838, thầy đã chết gục rũ tù trong niềm tin vững mạnh đó. Tuy chưa bị xử trảm, nhưng cái chết khổ đau của thầy giảng Giuse thật xứng đáng đội triều thiên vinh phúc tử đạo. Các quan cho phép tín hữu đưa thi hài về chôn táng tại xứ Tiên Chu, nơi thầy đã từng sống với họ trong những ngày lo âu gian khổ nhất.

Đức Lêo XIII tôn thầy giảng dòng Ba Đaminh Giuse Nguyễn Đình Uyển, lên bậc Chân Phước ngày 27.5.1900.